Tơdroăng ki pơhlêh pêt mâu hdrê loăng, mơnăn păn cho kal khât tung mơnhông cheăng kâ pêi chiâk deăng. Kố cho môi tung mâu troăng hơlâ gum kuăn pơlê mơjiâng túa pơkâ pêi tơƀrê, pơhlêh pêi lo liăn. Vâ chê 2 hơnăm kố, túa păn chiu ‘ngré ‘ngo xo kái dế mơnhông rơdêi a tơring peăng kong ngo Nam Giang, kong pơlê Quảng Nam.

Hơnăm nah, nâ La Thị Sâm rơtế ƀă khu 5 rơpŏng a thôn Mực, pơlê kân Thạnh Mỹ, tơring Nam Giang, kong pơlê Quảng Nam châ gum 20 to chiu tiô pơkâ ăm khu rơpŏng xoăng dêi rơpó păn. Klêi kơ’nâi 6 khế, chiu hiăng châ xo kái. Nâ La Thị Sâm ăm ‘nâi, rêm hơnăm, chiu kô châ xo kái péa xôh, yă tê rêm kg cho 10 rơtuh liăn. Păn chiu gá tơ’lêi răk tâ ƀă kuăn mơnăn ki ê. Ki ê nếo, xúa kế kâ ki ai hlâu môi tiah hlá tung kong, priât drêh. Troh hâi ki chiu ai kái mê tơ’nôm ăm mâu gá kâ tơpoăng alâi, pôm vâ kái gá rĕng xŏn lĕm tê kơnâ. Sap ing rơpŏng kơtiê, xơpá, nôkố tơdroăng rêh ối rơpŏng hngêi nâ La Thị Sâm hiăng tơniăn.

“Kơnôm khu kăn pơkuâ tơring cheăm tơmâng ngăn tŏng gum, hbru ăm kuăn mơnăn păn hdrê pêt ƀă pơkeăng xôh kơdê oâ hdrong, pro tơ’lêi hlâu vâ tơdroăng rêh ối kuăn pơlê tung khu ki păn chiu châ pơhlêh tâ tâng vâ pơchông ƀă hdrối. Hdrối nah, rơpŏng á pêi chiâk, pêi cheăng vâi mê xơpá khât. Ngin nếo păn jiu hlo châ liăn ƀă tơƀrê tâ tâng vâ pơchông ƀă pêi tiô túa cheăng kâ ki ê. Pin bu păn to chiu tê mâu tơdroăng ki ê mê hiăng ai khu ki tŏng gum hdrê vâi roê xo tâi tâng mê hmiên tuăn. Tâng păn tơniăn mê gá kô ai kái lĕm tâ”.

Tối ‘na păn chiu xo kái a tơring cheăm, pôa Pơ Loong Aê a cheăm Tà Bhing, tơring Nam Giang tối, kố cho túa păn ki nếo. Maluâ chiu xo kái cho kuăn kiâ ki chiâng xêh tung kong la hiăng châ păn tung hngêi, gá tơtro ƀă tơnêi tơníu kong krâi, kơpong ngo ngối; kuăn pơlê mơni kô chiâng vâ xúa mâu kế tơmeăm pêi lo ing chiâk deăng vâ pro kế kâ, kơdroh liăn hrê roê mâu kế kâ ăm chiu. Pôa Pơ Loong Aê ăm ‘nâi tơ’nôm: păn chiu gá niân iâ pơreăng tâ tú, liăn ngân châ xo tâk hên xôh tâng vâ pơchông ƀă păn chu, păn í, ƀă păn ro.

“ ‘Na pêi lo liăn dâng 2 troh 3 khế mê chiu hiăng ai kái, vâi krâ phiu ro ƀă hơniâp khât xua yă tê kơnâ. Tôh ngin kố ai 5 rơpŏng păn 20 to, tung mê ai 15 to kuăn chiu kâng hiăng ai kái, tâng vâ riân môi xôh tê châ 100 rơtuh liăn”.

A tơring Nam Giang, kong pơlê Quảng Nam nôkố ai 200 rơpŏng kuăn pơlê cho hdroâng Cơ-tu veăng tơrŭm păn chiu xo kái, tơkŭm hên a mâu cheăm Tà Pơ, Cà Dy, Tà Bhing ƀă pơlê kân Thạnh Mỹ. Tiô pôa A Rất Bhen, phŏ kăn pơkuâ Ƀơrô ngăn chiâk deăng ƀă Hyôh kong prâi tơring Nam Giang, kong pơlê Quảng Nam, păn chiu xo kái hlo tơƀrê khât kơxô̆ liăn châ xo tâk péa xôh tâng vâ pơchông ƀă păn mâu tơmeăm ki tiah hmâ.

Sap ing mâu kơxô̆ liăn ki veăng tơlo, Tơdroăng pơkâ tơnêi têa kơdroh kơtiê krá ton, Tơdroăng pơkâ tơnêi têa mơnhông cheăng kâ rêh ối kơpong hdroâng kuăn ngo ƀă hên ki ê rêm hơnăm, tơring Nam Giang hiăng xoăng lối 100 rơtal liăn, xoăng ăm mâu tơring cheăm vâ gum vâi krâ kuăn pơlê mơnhông cheăng kâ, păn tơmeăm khoăng ƀă hên ki ê. Pôa A Rất Bhen, ăm ‘nâi:

“Túa pơkâ păn chiu, apoăng pro pơxúa tơƀrê khât. Hên rơpŏng ƀă mâu khu rơpŏng ki păn hiăng poê kái tê châ liăn hên. La ngiâ ah, tơring Nam Giang pơtối hriăn ngăn vâ mơnhên tối túa pơkâ pêi kố ƀă po rơdâ. Hên rơpŏng veăng păn chiu sap ing rơpŏng kơtiê ƀă vâ chê kơtiê kố hiăng hluăn kơtiê ƀă pêi lo liăn tơniăn. Ƀơrô ngăn chiâk deăng ƀă Hyôh kong prâi pơtối tí tăng ‘nâi plĕng ăm Vi ƀan hnê ngăn tơring ăm túa ki păn hiu mơnhông, tơtro ƀă mâu tíu pêi cheăng, tơrŭm tung tơdroăng ki păn ƀă tê tơmeăm ăm kuăn pơlê”.

To lâi hơnăm kố, hên kuăn pơlê Cơ-tu a kơpong kong ngo kong pơlê Quảng Nam kơhnâ, rơkê khên tơmiât, khên pêi, tơnôu tí tăng ‘nâi, mơnúa pơhlêh mâu hdrê pêt, mơnăn păn pro pơxua liăn ngân. Rơtế ƀă kơxô̆ liăn ‘no dêi Tơnêi têa, kong pơlê Quảng Nam hiăng gum hdroâng kuăn ngo, kuăn pơlê kơpong hngế hngo ‘na túa rêh ối, hdrê pêt mơnăn păn vâ mơnhông cheăng kâ. Khu ngăn kuăn pơlê pêi chiâk kong pơlê Quảng Nam tŏng gum kuăn pơlê păn chu prăng, păn ro kăn, rơtế ƀă mâu mơnhông cheăng kâ nếo ƀă hên ki ê, kơnôm mê, tơdroăng rêh kâ ối kuăn pơlê châ mơdêk nhên, hên rơpŏng hiăng hluăn ing kơtiê. Pôa Nguyễn Út, phŏ kăn hnê ngăn kuăn pơlê pêi chiâk kong pơlê Quảng Nam ăm ‘nâi:

“Ƀă mâu tơring peăng kong ngo môi tiah Nam Giang, Đông Giang, Phước Sơn vâi krâ kuăn pơlê xúa kơxô̆ liăn mung sap ing mâu hngêi rak liăn xuân môi tiah ing mâu tíu dêi Khu ngăn kuăn pơlê pêi chiâk mơnhông mâu túa pơkâ pêi tơƀrê. Ki nhên cho túa ki păn chu prăng a cheăm tơring, păn í kơ’nêi tung kơdrum, păn jíu ƀă hên ki ê. Kố cho mâu túa pơkâ pêi mơnhông cheăng kâ ƀă pêi lo liăn ăm kuăn pơlê pơhlêh tơdroăng rêh kâ ối ƀă mơnhông cheăng kâ. Mâu túa pơkâ kố ôh ti xê hluăn kơtiê mê hên hô̆i viên ki pêi chiâk deăng ối kro mơdrŏng ƀă hiăng veăng gum ăm kong pơlê Quảng Nam hên tơmeăm OCOP, malối cho ƀă mâu tơring peăng kong ngo vâi pêi gá tơbrê khât. Ing mê pro chiâng tơdroăng ki hmâ ăm vâi krâ kuăn pơlê ki pêi chiâk tơkŭm pêi lo mâu tơmeăm, tơniăn krúa lĕm”.