A tơbăng deăng kơtếo ki kân rơdâ dêi tơring Kông Chro, kong pơlê Gia Lai, rơnó kố ai hên rơxế pơtối dêi pó chơ kơtếo vêh a hngêi kơmăi. Tơdroăng ki “châ kơtếo hên la ga yă ôh tá kơnâ” hiăng ôh pa ai xếo, pơhlêh amê, yă kơtếo hiăng tơniăn ƀă tơdroăng mơ’no tê kơtếo xuân châ tơniăn. Pôa Nguyễn Hữu Phúc, môi ngế kuăn pơlê a pơlê Brò, cheăm An Trung, tơring Kông Chro to lâi hơnăm kố đi đo pêt ai dâng 30ha kơtếo. Pôa tối ăm ‘nâi, kơtếo cho ai pơxúa kân khât ăm tơdroăng rêh kâ ối luâ tâ tâng vâ pơchông ngăn ƀă mâu hdrê ki ê a tơring kố:

“Tâng pin pơhlêh pêt kơtếo kố tơdroăng ki tê ga châ liăn hên tâ mâu hdrê loăng ki ê. 1 ha kơtếo châ sap ing 30 troh a 40 rơtuh liăn 1 ha. Pin pêt kân rơdât châ hên kơtếo, xua kơmăi pôe kơtếo ga châ hên tâ, liăn ki ‘no krêó thế vâi pôe ăm kơtếo xuân rơpâ há”.

Xuân môi tiah pôa Phúc, hên kuăn pơlê ki ê a kơpong Pêa mâ hâi lo Gia Lai xuân châ xúa hên ing tơdroăng pêt kơtếo. Rơpŏng pôa Lê Việt Công, ối a cheăm Kông Lơng Khơng, tơring Kƀang, pêt 10 ha kơtếo, châ vâ chê 800 tâ̆n tung rơnó ki kố. A rơnó ki kố nah, pôa hiăng ko dêi 70% kơxô̆ kơtếo tung kơdrum deăng mê. Pôa Công xuân ai tối nhên, tơdroăng pêt kơtếo kố châ liăn ngân ‘nâng xua ga tơniăn tung tơdroăng mơ’no tê, kơnôm châ mâu hngêi kơmăi tơkêa rôe mê tơniăn tung pêt mơjiâng kơtếo ki hên tung deăng ki kân rơdâ.

“Nôkố akố pakĭng pêt kơtếo ôh ta ai hdrê loăng ki lâi kơnâ liăn, ki tơ’lêi hlâu iâ cho pêt kơtếo, xua yă tê kơtếo chía kơnâ mê kuăn pơlê hiăng rơhêng nguân vâ pêt kơtếo, ai hngêi kơmăi tơkêa rôe kơtếo dêi kuăn pơlê ƀă tơná pin pêt mơjiâng, lăm ko xuân kơnôm ing xúa kơmăi a tơbăng deăng mê kuăn pơlê khoh châ xo dêi liăn chía hên”.

Veăng gum ăm tơdroăng ki ƀlêi chiâng dêi kơvâ pêt kơtếo a pêa mâ hâi lo Gia Lai, tơdrêng ƀă tơdroăng ki kơdô mơ-eăm dêi kuăn pơlê mê cho athế ‘no liăn ngân dêi ing khu mơdró kâ ƀă tŏng gum tơ’lêi hlâu dêi khu kăn pơkuâ ngăn. Mâu tơdroăng ki pơhlêh hdrê pêt a ƀăng deăng ki kân ƀă xúa kơmăi kơmok xuân hiăng châ pêi pro rơdêi. Pôa Lê Thanh Sơn, Phŏ Kăn hnê ngăn Vi ƀan tơring Kƀang tối ăm ‘nâi, lâp tơring dế nôkố ai lối 10 rơpâu 400 ha kơtếo, tung mê, ai lối 3.000ha hiăng châ xúa kơmăi kơmok tâi tâng, gum pro tơ’lêi hlâu ăm tơdroăng pêi chiâk pêi deăng ƀă thăm mơdêk tơdroăng pêi cheăng.

“Tơring xuân hiăng pơkâ pêi pro hên mâu tơdroăng, tơkêa bro ƀă rơtế tơrŭm cheăng bă Hngêi kơmăi xik An Khê tơkŭm hnê mơhnhôk, tối pơtâng ăm vâi krâ-nhŏng o ki pêi chiâk deăng xúa mâu ki rơkê dêi khoa hok kih thuât, xúa kơmăi kơmok tung pêi chiâk pêi deăng, ing tơdroăng po pông tơnêi, pêt mơjiâng ƀă rak ngăn kơtếo, xua ti mê, châ kơdĭng hên kơxô̆ liăn vâ mơdêk tơdroăng rêh kâ ối, thăm gum ăm tơná kuăn pơlê châ pêi lo liăn ngân, kơdroh tah kơklêa, kơtiê xahpá”.

Rơnó kơtếo hơnăm 2024-2025, tơnêi ki pêt kơtếo tung lâp kơpong Pêa mâ hâi lo Gia Lai châ lối 31.500 ha, tâi tâng châ troh 2,4 rơtuh tâ̆n kơtếo. Pôa Nguyễn Hoàng Phước, Phŏ Kăn pơkuâ Hngêi kơmăi xik An Khê, pơlê kong krâm An Khê tối ăm 'nâi, tơdroăng tŏng gum ing Chin phu hiăng gum ăm kơvâ pêt kơtếo châ mơnhông krá tơniăn tung hên hơnăm kố.

“Ing hơnăm 2020 nah troh nốkố, Chin phuh hiăng mơ’no ‘na hbrâ mơdât tê rơpâ, mơdât tơdroăng ki tê mơdró kâ liu, xua mê, hiăng gum ăm yă xik tê tung tơnêi têa châ kơnâ yă, riân ing hơnăm 2020 nah troh nokố. Yă rôe kơtếo tâng vâ riân ngăn tơdjuôm tê châ dâng 1 rơtuh 100 rơpâu liăn 1 tâ̆n, mê cho rôe a deăng. Kố cho roh ki tơ’lêi hlâu má môi gum vâi krâ-nhŏng o pêi cheăng kâ châ tơƀrê ƀă ing mê, xúa tro tiô kih thuât a 4 tơring pêa mâ hâi lo Gia Lai ai tơdroăng loi tơngah ki kân mê cho mơnhông pêt kơtếo, pơhlêh hdrê loăng ki ôh tá dâi vâ pêt mơjiâng kơtếo”.

Mâu ƀăng deăng ki kân rơdâ dế pơtối châ po rơdâ, chôa pro pơhlêh túa cheăng a mâu tơring pêa mâ hâi lo kong pơlê Gia Lai. Kơnôm ing tơrŭm cheăng kâ dêi khu mơdró, tơdroăng pơkuâ ngăn dêi khu pơkuâ ƀă kuăn pơlê, tơdroăng ki pêt mơjiâng kơtếo a ƀăng deăng kân rơdâ cho dế pơtối thăm mơdêk vâ mơjiâng chiâng kơpong pêt kơtếo ki xúa to kơmăi kơmok. Ing mê, tơdroăng pêi cheăng kâ, rêh ối pơlê pơla a mâu kong pơlê kố thăm rế châ mơdêk hên khât.