Cho Kŏng ti pêi cheăng mơ’no tê kơphế hên má môi dêi Việt Nam, mê Kŏng ti pêi cheăng tiô rơnó Môi tung Khu pơkuâ ngăn ‘na mơ’no tê-rôe tơ’mot kế tơmeăm inâi lơ 2 khế 9 Dak Lak, ối ai inâi Simexco Daklak, hiăng mơ’no tê kơphế troh a 89 to kong têa ƀă mâu kơpong ki ê tung lâp plâi tơnêi. Hơnăm 2023, khu mơdró kâ kố hiăng mơ’no tê lối 100 rơpâu tâ̆n kơphế, pêi lo châ lối 287 rơtuh dollars Mih. Nếo achê pơla kố, Simexco Daklak cho môi Kŏng ti ki kố xo châ dó Inâi xiâm tơnêi têa Việt Nam tung hnoăng tê mơdró kloăng kơphế ƀă kơpong ki pêt kơphế krá tơniăn ton, hên tơmeăm khoăng, ki rơhêng vâ tối cho kơphế ki dâi lĕm khât Fine Robusta. Pôa Lê Đức Huy, Kăn hnê ngăn Hô̆i đong, xuân cho Ngế xiâm ngăn Kŏng ti tối ăm ‘nâi:

“Vêh mơnhên mơngế kuăn pơlê ki pêi chiâk deăng kô pơkâ ki dâi lĕm dêi tơmeăm khoăng pêi lo ing chiâk deăng. Vâ tơmeăm khoăng châ mơ’no tê tung lâp plâi tơnêi mê pin athế ai troăng hơlâ ki veăng cheăng achê ƀă kuăn pơlê ki pêi chiâk deăng. Ngin chiâng pơhlêh dêi tuăn tơmiât ƀă tơdroăng ki pôu râng hnoăng cheăng dêi kuăn pơlê. Kuăn pơlê pêi chiâk deăng hiăng chiâng khu ngế ki tơrŭm cheăng, hiăng chiâng khu mơdró kâ tơmeăm khoăng ing chiâk deăng. Drêng hiăng hlê plĕng nhên tiah mê, kuăn pơlê pêi chiâk pêi dêi hnoăng cheăng lĕm tro. Mê xuân cho troăng hơlâ ki krá tơniăn vâ mâu kŏng ti mơ’no tê tơmeăm khoăng ing chiâk deăng dêi tơná troh lâp lu tung lâp plâi tơnêi”.

Ôh ta la lâi pơtê pơhlêh nếo, kơvâ ngăn ‘na chiâk deăng Dak Lak rế hiá rế châ mơnhông tiô troăng ki hên túa cheăng. Pakĭng mâu tơmeăm ki mơdró tiah hmâ, môi tiah kơphế, tiu, kơxu, têa kơdruâ ƀă hên hĕng mâu tơmeăm ki ê, mâu hơnăm achê pơla kố, mâu tơmeăm, môi tiah ca cao, sầu riêng, mắc ca ƀă hên mâu tơmeăm ki ê dêi Dak Lak hiăng châ tê troh a mâu hngêi kơchơ ki pơrah ó má môi, môi tiah kong têa Mih, Nhuk, Châu Âu. Ki rơhêng vâ tối, hơnăm 2023, drêng plâi sầu riêng Việt Nam păng ‘nâng châ mơ’no dêi tơmeăm ki păng ‘nâng troh a kong têa Sinuâ, ki kơnâ dêi plâi sầu riêng Dak Lak rế hía rế to. A tơring Krông Pač, cho tíu xiâm ki pêt mơjiâng plâi sầu riêng dêi kong pơlê Dak Lak, hơnăm 2024, ki kơnâ dêi tơdroăng mơ’no tê plâi sầu riêng châ lối 6.000 rơtal liăn. Vêh mơnhên ki dâi lĕm khât mê hiăng chiâng ai inâi, jâ Ngô Thị Minh Trinh, Phŏ Kăn hnê ngăn Vi ƀan tơring Krông Pač, kong pơlê Dak Lak tối ăm ‘nâi, pơkâ troăng hơlâ ki mơnhông inâi sầu riêng dêi tơring:

“Kal athế hlê plĕng tung tơdroăng mơdâ pêt ƀă pơkuâ ngăn mâu hdrê loăng pêt ƀă mâu tơmeăm pêi lo ing chiâk deăng dêi kong pơlê, ki málối, mâu tơmeăm ki mơ’no tê troh a lâp plâi tơnêi. Ki má péa nếo, ngin dế mơ’no kơxô̆ liăn ki kân vâ xúa kŏng ngê̆ chal nếo tung mơnhên tơnêi, phon rơvât, hyôh kong prâi vâ vê hdró tơnêi, kơpong ki chiâng vâ mơnhông pêt plâi sầu riêng kố. Pakĭng mê nếo, ngin xúa kŏng ngê̆ chal nếo tung mơdâ pêt, rak ngăn, po văng nhâ, uâ pơli, xuân  môi tiah tơdroăng chôu ‘măn, vâ hdrối tê plâi sầu riêng troh a mâu hngêi kơchơ athế tro tơniăn ăm rêm tơdroăng ki dâi lĕm dêi tơmeăm khoăng mê”.

Tiô pôa Nguyễn Hoài Dương, Kăn ngăn ‘na Chiâk deăng ƀă Mơnhông thôn pơlê dêi kong pơlê Dak Lak tối ăm ‘nâi, ki tơ’lêi hlâu ‘na tơnêi tíu rơtế ƀă hyôh kong prâi tơniăn mê gum ăm kong pơlê mơjiâng chiâng hên tơmeăm ki kơnâ vâ châ mơ’no tê tung tơnêi têa ƀă tung lâp plâi tơnêi. Hơnăm 2023, châ ngăn cho hơnăm ki châ mơnhông má môi, châ ƀlêi chiâng dêi kơvâ ngăn ‘na chiâk deăng Dak Lak, roh ki tê dêi tơmeăm pêi lo ing chiâk deăng apoăng châ troh 1,6 rơtal dollars Mih. Vâ ghum ăm tơmeăm pêi lo chiâk deăng pơtối châ mơdêk hên troh lâp lu kong têa ê, pôa Nguyễn Hoài Dương tối ăm ‘nâi, pakĭng mơnhên tơdroăng ki châ ô eăng, ki dâi lĕm khât, mê Dak Lak kô tŏng gum hên tâ nếo tơdroăng ki tơrŭm cheăng, mơhno tơbleăng, po rơdâ châ tê hên a mâu kơchơ:

“Môi pâ dêi hnoăng cheăng mê cho pơtối ‘mâi mơnhông tơrŭm mơdró kâ ƀă mâu hngêi kơchơ, la kal athế hlê plĕng nhên tơdroăng ki kal vâ dêi mâu kong têa ki ê, tơmeăm khoăng pơkal athế dâi lĕm khât. Ta tơdroăng ki kơdroh tah lôi mâu tơmeăm khoăng ki ôh ta dâi lĕm môi tiah tung mâu khế hơnăm hdrối mê hía nah, vâ ing mê khoh tơ’lêi hlâu ăm tơdroăng mơ’no tê kế tơmeăm tung lâp lu tung tơnêi têa. Pakĭng mê nếo, po rơdâ tơdroăng tơrŭm tê mơdró ƀă mâu kong têa ê, môi tiah Ấn Độ, a Halal (tơmeăm ki ăm to kuăn khôp Islam). Dak Lak kô mơhno tơbleăng ƀă tơpui tơno vâ tơrŭm tê mơdró vâ koh pơtối châ mơ’no tê dêi hên kế tơmeăm troh a mâu kong têa kố”.