A cheăm Hiệp Thạnh, kong pơlê Lâm Đồng, pôa Trịnh  Xuân Danh hiăng pêt tơvât loăng mắc ca tung chiâk kơphế dêi tơná ing 10 hơnăm hdrối nah. Ƀă pôa, kố cho loăng pêt hlối ăm xâp rơngiâp, hlối  ăm kơdrum châ xo tơ’nôm kơxô̆ liăn tơniăn.

“Á ôh tá tơbrê rak ngăn krê ăm loăng mắc ca mê hlối  rak ngăn tơdrêng ƀă loăng kơphế. Drêng loăng mắc ca hiăng kân xo chiâng loăng ki xâp rơngiâp, hơnăm má 10 tơngi ngiâ plâi gá châ 15-20 kg tung 1 xiâm loăng. Kơxô̆ liăn châ xo ing tê plâi mắc ca kơpêng môi ha pêt tơvât mê kô châ 500 rơtuh liăn”.

Ôh tá xê to a Hiệp Thạnh, hên tíu ki ê dêi Lâm Đồng xuân dế ăm hlo ki mơnhông rơdêi loăng mắc ca. Lâp tung kong pơlê nôkố ai 16.000 ha, châ lối 1/3 ƀăng tơnêi tung lâp tơnêi têa, plâi gá riân châ 13.700 tâ̆n, ki rơkâ riân châ sap ing 100-300 rơtuh liăn/ha/hơnăm, ngăn tiô tơdroăng pin pêt hên lơ iâ. Kong pơlê hiăng ai 75 hngêi ki têng pro, 9 tíu pêi cheăng tơrŭm pêi pro, tê mơdró, ƀă 1.300 ha châ mơnhên tối pêi tro tiô pơkâ VietGAP ƀă 33 ha châ mơnhên pêi lĕm hưh cơ.

Tơdrêng ƀă tơdroăng ki pro pơxúa ăm cheăng kâ, loăng mắc ca ối gum pro drêh ngiât tơnêi lĭng, mơdât tơnêi hiu tiu têa hbrông ƀă pro tơnêi hơpok lĕm hlối ai nhâ loăng kuăn kiâ ki lĕm. Mâu ngế rơkê tối tiah kố Việt Nam kô po rơdâ tơnêi pêt tâk 450.000 ha, tung mê ai lối 145.000 ha tơtro, malối cho pêt tơvât ƀă kơdrum loăng kơphế, tiu, chế..., Kum mơdêk ki pơxúa dêi tơnêi ƀă hên tơdroăng ki châ xo tơ’mot liăn. Kloăng mắc ca Việt Nam nôkố ôh tá xê to tê ăm mơngế vâ rôe tung tơnêi têa mê ối châ tê hên ăm kong têa ê, ki hên kong têa vâ rôe mê cho Nhuk, Hàn Quốc, Alơmăng ƀă Hà Lan hiăng kơdroh pro hnoăng mơhá tê rôe vêh 0%.

Tiô pôa Nguyễn Hà Lộc, Phŏ pơkuâ ngăn ‘na Chiâk deăng ƀă Hyôh kong prâi kong pơlê Lâm Đồng tối, mắc ca dế xông rơdêi môi tiah kơvâ cheăng ki tơngah châ, la vâ loăng plâi ki kố pro pơxúa khât krá tơniăn ton, mê kal hên hvêa prôk pêi pro tơdrêng tâ:

“Ki lĕm dêi hdrê loăng hâi tơdâng tơ’mô, tơrŭm mơjiâng pro hdrê hâi rơdêi, kơmăi kơmok têng pro trâu lĕm tâ hâi xông rơdêi mê loăng mắc ca hâi mơhno nhên ki pơxúa tơxâng dêi plâi. Tung la ngiâ, kong pơlê pơkâ hdró kơpong pêt loăng tơkŭm môi tíu, xúa kŏng ngê̆ ki dâi lĕm, pêi pêt tro tiô pơkâ VietGAP, hưh cơ, mơjiâng khu tơrŭm cheăng ƀă krá tơniăn hlối tơơ’mot hên khu ‘no liăn cheăng têng pro ‘măn  plâi ăm lĕm tâ.

Loăng plâi mắc ca dế châ hên kong pơlê tung lâp tơnêi têa, ki rơhêng vâ tối cho kong pơlê Lâm Đồng, mơnhên cho loăng plâi ki pêi lo châ liăn, kum hên tăng cheăng pêi ƀă mơnhông cheăng kâ pêi chiâk deăng krúa lĕm, krá tơniăn. Laga, vâ loăng plâi mắc ca păng ‘nâng mơnhên tíu ối, kal ai tơdroăng tơdjêp tơdâng tơ’mô ing pêt mơjiâng troh tê. Tơdjâk tơdroăng xiâm kố, Quang Sáng - Ngế chêh hlá tơbeăng ai kơ-êng pôa Lê Quốc Thanh, Kăn pơkuâ Tíu xiâm Mơhnhôk pêi chiâk deăng tơnêi têa ‘na mơnhên troăng mơnhông krá tơniăn ƀă loăng plâi mắc ca kô tung hneăng la ngiâ, pó vâi krâ nhŏng o ƀă pú hmâ kô tơmâng.

-Ô pôa, xua ti lâi loăng plâi mắc ca châ pói tơngah djâ ăm hên liăn ngân ƀă tơtro vâ pêt mơnhông krá tơniăn a Việt Nam, ki rơhêng vâ tối a Lâm Đồng?

Pôa Lê Quốc Thanh: Kô chiâng vâ tối, kong pơlê Lâm Đồng tối krê ƀă lâp tơnêi têa tối tơdjuôm mê pêt plâi mắc ca cho tơmeăm ki tiô á tơxâng hên tơdroăng pơkâ: kong prâi, châ tơƀrê cheăng kâ, mơnhông dêi pơlê pơla. Kố cho mâu tơdroăng ki ngin tối drêng pêt plâi mắc ca kô djâ pêi lo liăn, tơxâng krá tơniăn.

-Ing tơdroăng ki pêt loăng plâi mắc ca mâu hơnăm hiăng hluâ, pôa mơnhên môi tiah lâi ‘na tơdroăng pêt krá tơniăn khu loăng plâi kố tung la ngiâ?

Pôa Lê Quốc Thanh: Tung hên hơnăm pêt plâi mắc ca mê ngin hiăng châ tơƀrê hên ‘na cheăng kâ, kong prâi, tơdroăng cheăng pêi ăm kuăn pơlê hdroâng kuăn ngo. Laga, ngăn ing tíu ki ê, drêng vâ po rơdâ ƀăng deăng pêt lơ vâ pêt krá tơniăn tâ mê kal mơnhên tơdroăng ki kơnâ pêt mơjiâng dêi plâi mắc ca.

-Môi tiah pôa tối, tơdroăng ‘’vêh mơnhên ki kơnâ pêt mơjiâng’’ cho tơdroăng ki xiâm. Tiah mê, tung tơdroăng ki kơnâ kố, rêm pâ ki veăng – ing kuăn pơlê, khu tê mơdro troh khu cheăng khoa hok – kal pêi ki klâi vâ rơtế châ tơƀrê tâ?

Pôa Lê Quốc Thanh: Thế mơnhên tâi tâng mâu tơmeăm dêi tơdroăng kơnâ kố. Ƀă kuăn pơlê mê vêh hvái ngăn tơdroăng pêt mơjiâng, pơkâ kơpong pêt, rah hdrê hâi tơtro há, troăng pêt rak ngăn hiăng tiô pơkâ há. Ƀă mâu khu tê mơdró mê xuân kal vêh hvái ngăn hiăng mơ’no liăn tơxâng há ăm tơdroăng ki kơnâ kố há, hiăng ai tơdjêp krá tơniăn ƀă kơpong pêt mơjiâng há. Ƀă mâu khu hriăn plĕng mê xuân thế vêh hvái ngăn, vêh mơnhên ki tơtro dêi mâu hdrê hiăng châ pơkâ tung pêt mơjiâng.

-‘Na peăng tơdroăng pơkuâ tơnêi têa, tiô pôa, kal ai mâu troăng mơnhên la ngiâ ƀă troăng pêi ki klâi vâ mơjiâng châ tơdroăng ki kơnâ đi đo, mơjiâng xiâm kối pêt mơjiâng krá tơniăn loăng plâi mắc ca?

Pôa Lê Quốc Thanh: Mâu khu pơkuâ mê xuân vêh mơnhên ngăn cho mơnhên tơdroăng pơkâ kơpong pêt, mơnhên troăng prôk la ngiâ cho tơdroăng pêi môi kơvâ ƀă loăng plâi mắc ca dêi pin cho to lâi ăm rêm kơpong cheăm. Ing mê, pin thế ai tơdjâk vâ vêh tơkŭm po pêt mơjiâng, ki rơhêng vâ tối cho djâ kuăn pơlê pêt mơjiâng loăng plâi mắc ca chiâng mâu kơpong pêt hên, mơnhên hnoăng tơrŭm cheăng tung kơpong pêt mê môi tiah lâi. Tiah mê, pin nếo mơjiâng châ tơdroăng ki đi đo ƀă pêt mơjiâng loăng plâi mắc ca krá tơniăn.

-Châ ‘nâi, Tíu xiâm mơhnhôk ‘na Chiâk deăng Tơnêi têa hiăng tơrŭm mơjiâng mâu troăng pêi ki xiâm ‘na pêt mơjiâng loăng plâi mắc ca. Pôa hôm chiâng tối tơ’nôm ‘na hnoăng dêi mâu troăng pêi kố tung tơdroăng tơmiât troh pêt mơjiâng krá tơniăn?

Pôa Lê Quốc Thanh: Tiah hmâ hlo, tâng pin ôh tá hiêt mâu tơdroăng pơkuâ ngăn krâu ‘na mơdât ôa hdrong, séa ngăn tơmeăm pêi tơniăn mê tơmeăm dêi pin kô prôk troh hơngế. Xua mê, Tíu xiâm mơhnhôk ‘na Chiâk deăng Tơnêi têa hiăng tơrŭm ƀă Tíu xiâm mơhnhôk ‘na Chiâk deăng kong pơlê mơjiâng troăng pêi ki apoăng, châ tơtro ing kŏng ngê̆ apoăng, pơkuâ tơtro pêt rak ngăn ƀă tơdjêp khu tê mơdró troăng pêi ki kơnâ. Ing mê, vâi krâ kuăn pơlê kô chiâng hriâm tâp, tối ăm dêi pó ƀă po rơdâ kơpong pêt mắc ca krá tơniăn.

-Ô Pôa, pakĭng kơchơ ki pin tê troh a châu Âu ƀă Mih, nôkố khu tê mơdró Việt Nam dế tơmiât troh kơchơ tê a Hàn Quốc. Tiô pôa, apoăng cho pơkâ ƀă troăng prôk tơtro vâ mắc ca Việt Nam châ tê a kong têa kố?

Pôa Lê Quốc Thanh: Cho ‘nâng nôkố cho cheăng kâ lâp plâi tơnêi. Pin kô thế pêt mơjiâng tiô pơkâ dêi vâi. Kơchơ mơdró Hàn Quốc ai pơkâ krê. Tơdroăng apoăng ki mâu khu tê mơdró vâ châ achê cho thế hriăn plĕng i nhên tơdroăng ki tơtro, pơkâ dêi kong têa ki mê, tơdrêng amê mơjiâng kơpong pêt dêi tơná a kố. Tâng pin tơkŭm tơdjêp krá tung pêt mơjiâng, ing kơpong pêt troh tíu tê, mê ngin loi tơngah khât mắc ca Việt Nam kô kâi troh lâp plâi tơnêi.

-Ê, mơnê kơ pôa hên!