VOV4.Sêdang - Nôkố, phon hưh cơ hiăng châ kuăn pơlê tơmâng vâ ‘nâi tung tơdroăng xúa hên vâ rơvât ăm loăng plâi dêi tơná. Phon hưh cơ gá pro pơxúa môi taih: pro ăm tơnêi hơpok le\m, kum ăm loăng xông rơdêi ai trếo kơhiâm [ă hên tơdroăng ki ê. La vâ hlê ple\ng nhên ‘na phon hưh cơ [ă mâu tơdroăng ki pơxúa dêi phon pro ăm loăng plâi [ă hyôh kong prâi tơnêi mê ôh tá xê to vâi krâ nho\ng o ki lâi hlê tro [ă xúa tro tơdroăng. Kơ’nâi kố, Thak sih Phạm Công Trí, kăn [o# Vie#n khoa hok kih thua#t ngăn ‘na chiâk deăng pêt kong Tây Nguyên hnê pơchân ăm pó vâi krâ nho\ng o mâu kih thua#t drêng rơvât phon hưh cơ ăm loăng plâi.

          Êng: Ô pôa, hlo mâu tơdroăng ki tơdjâk ing rơvât hên phon vô cơ, hên tơdroăng tối châ hnê ăm vâi krâ nho\ng o xúa rơvât phon hưh cơ ki pin pro xêh, phon hưh cơ sinh hok, phon hưh cơ vi sinh. Tiah mê  tơdroăng ki ti lâi vâ pêi pêt loăng plâi ô pôa?

          Thak sih Phạm Công Trí:  ‘Na ki xiâm dêi trếo kơhiâm vâi klâ pro péa khu hưh cơ [ă vô cơ. Hưh cơ cho mâu tơmeăm ki ai xiâm ing kế ki drêh, vô cơ cho kế ki pro ing kơmăi kơmok. Pin hlo hưh cơ pro ăm tơnêi rế le\m tâ. Phon hưh cơ ‘mâi hơ’lêh mâu rêi, mơdât mâu ôa ki ‘mêi, mơdêk ki vâ kâi hrik trếo kơhiâm trung-vi lươ\ng, kơdroh mâu kế ki ‘mêi drêng kong tô mơdrăng [ă hía hé. Má péa, hưh cơ tung tơnêi le\m loăng kô kâi xông rơdêi gá xuân kâi tơplâ [ă pơreăng. Ing mê xuân kâi ví mâu tơdroăng ki rơlối trếo khoăng lơ trếo ‘mêi.

          Êng: Ô pôa, tiah mê vâ rơvât phon hưh cơ châ tơ-[rê vâi krâ nho\ng o thế tơtro\ng tơdroăng klâi?

          Thak sih Phạm Công Trí:  Hưh cơ cho kal khât [ă loăng plâi, kal khât [ă tơnêi, la kal thế tơ-[rê hưh cơ, drêng gá chiâng phon hưh cơ mê vâ tối khât cho tro ăm tơnêi [ă tơtro ăm loăng. Gá bú to hưh cơ ki hâi teăm pro, hâi mơ-u\m, hâi chiâng phon mê gá ối cho xok tê. Nôkố mâu tơdroăng tơkêa bro krá ton xo\n ngin xuân tối hên ‘na tơdroăng kố. Tơkéa vâ tối, vâi krâ nho\ng o pin dâp mâu nhâ hâi teăm u\m a kơdrum mê cho pin nếu bú djâ mâu xok lo ing kơdrum pro ‘mêi hyôh kong prâi. Malối nôkố hưh cơ ki hâi teăm u\m pro chiâng pơreăng ki ‘mêi ăm loăng plâi. Malối, hưh cơ hâi u\m tâng djâ ‘măn a mâu xiâm loăng, malối cho kơxái tiu kô thăm rế ai pơreăng. Pơtih êak ro ai mâu reăng nhâ tâng pin hâi pro mơ-u\m drêng rơvât tơdrêng mê mâu reăng nhâ hmo\ng xông rơdêi [ă chiâng tơdjâk troh kơdrum loăng plâi. Tung êak mơnăn, mâu nhâ hrái, tung pơla mơ-u\m gá ai hên trếo ki tơdế rá hưh cơ ki pro chiâng ‘mêi kô pro tơdjâk ó troh hyôh kong prâi, tơnêi tíu [ă rêi loăng. Mê cho ki xiâm pro hên kơdrum tiu klêi to lâi hâi rơvât phon hưh cơ kô tro ‘mêi rêi, pro kơxái tiu chiâng hrá hlâ, re\ng hlâ. Hưh cơ ối cho hyôh kong prâi ki vâ ăm mâu nhâ hrái kuăn kiâ xông rơdêi, tung mê ai mâu kuăn kiâ ki pro ‘mê. Tâng pin rơvât phon hưh cơ hâi pro mơ u\m [ă ôh tá ai mâu kuăn kiâ ki le\m pơxúa ki ối tung tơnêi, mâu kuăn kiâ ki ‘mêi kô ai kuăn rế hên. Xua mê, thế tơtro\ng, pó vâi krâ nho\ng o thế rơvât phon hưh cơ ki hiăng pro mơ-u\m hnối ai mâu kuăn kiâ ki pơxúa tung mê.

          Êng: Ô pôa, tiah mê drêng mơ-u\m phon pin thế pro mâu tơdroăng klâi? {ă phon hưh cơ ki pro mơ-u\m mê hôm phá klâi [ă phon hưh cơ ki pro ing mâu hrái nhâ, kông hnông alâi xua mâu khu mơdró pro há ô pôa?

          Thak sih Phạm Công Trí: Mơ-u\m phon hưh cơ pák^ng xúa pló pin kố chiâng xúa tơ’nôm mâu kế ki ê vâ mơdêk tơ-[rê [ă tah trếo ki ‘mêi ăm phon. Tơdroăng kuăn pơlê tí tăng pro mơ-u\m xêh êak ro vâ xúa cho môi tơdroăng ki mơhnhôk thế pro, la ôh tá xê la lâi vâi krâ nho\ng o xuân hmếo pơ pro xêh xua gá ton khế, hnoăng pêi tơbrêi, kih thua#t pêi thế tro há. Xua mê, kô chiâng xúa rơvât phon hưh cơ ki hiăng pro hdrối dêi mâu hngêi kơmăi ki vâi ô eăng cho troăng hơlâ pêi pro ki tro. Pak^ng phon hưh cơ, mâu khu ki mơjiâng pro mê xuân pro ai trếo trung vi lươ\ng ki kal vâ tơku\m [ă trếo hưh cơ. Pak^ng mê, xuân ai mâu pló vi sinh ki pơxúa, gá kô pro pơxúa hên. Rơvât phon hưh cơ thế rơvât tro tơdroăng: pin thế rơvât ăm gá pêng kloh xiâm tiêu, bê vâ rơvât hên hdrôh tung hơnăm, ôh tá xê rơvât môi hdroh. Pó vâi krâ nho\ng o thế tơtro\ng, phon hưh cơ rơvât krâ kơvâ, klâ rơvât hên hdrôh tung hơnăm mê gá kô tơ-[rê ai pơxúa.

          Hôm mơnê kơ pôa!

Gương tơplôu [ă tơbleăng