VOV4.Sêdang - {a\ tơdroăng thăm rơkê pêt kế tơmeăm khoăng, rơkê xúa phon rơvât loăng plâi, tơdroăng kố châ kuăn pơlê tơtro\ng má môi. Laga, ôh tá xê kơbố xuân rah xo tro phon vâ rơvât loăng plâi a tơrêm hneăng. Rah xo phon rơvât ôh tá tro [a\ loăng plâi, rơvât phon drêng loăng plâi xông kân ôh tá tro, pro mơ’nhiê liăn ngân rơpo\ng, laga ối tơdjâk troh loăng xông kân, ối pro ‘mêi troh kong prâi. Tung tơdroăng tơpui hâi kố, Pho\ Yăo sư – Tie#n sih Trình Công Tư, kăn pho\ pơkuâ Tíu xiâm hriăn ple\ng tơnêi tơníu, phon rơvât [a\ kong prâi Tây Nguyên kô tơbleăng ăm kuăn pơlê [a\ pú hmâ mâu phon ki tê tung kơchơ, xuân môi tiah ki pơxúa dêi rêm túa phon [a\ loăng plâi.

Tung pêi chiâk deăng, phon rơvât châ ngăn cho kế kâ dêi loăng plâi, ôh tá bê phon rơvât, loăng ôh tá chiâng xông kân [ă ôh tá ai plâi hên, plâi hnối ôh tá dâi le\m. Phon rơvât cho kal khât tung tơdroăng pêt loăng plâi vâ loăng plâi kơtóu plâi hên, rak ăm loăng ki pêt mơdêk ki hơpok le\m dêi tơnêi. Pak^ng mâu túa phon ki pro mơ-u\m ing êak mơnăn, mâu hrái nhâ kông hnông alâi, phân ngiât nôkố phon hoă hok châ xúa hên.

Phon hoă hok, vâi ối tối phon khoăng lơ phon vô cơ, cho mâu phon ki tơvât ai trếo hoă hok ai môi lơ hên trếo kơhiâm ki kal ăm loăng pêt, châ mơjiâng pro ing kơmăi kơmok. Mâu túa phon hoă hok ki hmâ xúa cho phon đạm, phon lân, phon kali, phon tơvât hên, phon trung lươ\ng, phon vi luơ\ng [ă mâu túa phon xôh hlá.

Phon đăm cho inâi ki pơxá tơchuôm dêi mâu túa phon ki ôh tá tơvât tung phon mê ai hên trếo đăm-Nito ăm loăng, pro ăm loăng rơdêi tung pơla loăng vâ hu\n tơkâng, hu\n hlá. Pho\ Yăo sư tie#n sih Trình Công Tư ăm ‘nâi: Phon đăm hmâ hlo vâi krâ nho\ng xua rơvât nôkố ai 2 túa cho đăm Urê [ă đăm Sulfat Amon. Tu\m 2 túa kố xuân tơ’mot ăm loăng ai trếo đăm, kum ăm loăng xông rơdêi ‘na tơkâng, hlá. Đăm Urê cho đăm ki tơniăn, ôh tá pro tơnêi tơ’nhiê, [ă xuân ôh tá ai kiềm tung tơnêi mê chiâng vâ rơvât ăm tâi tâng mâu túa tơnêi. {ă đăm Sulfat ki hmâ tối cho S.A, cho môi túa phon sinh l^ pro chô mê drêng xúa pó vâi krâ nho\ng o thế tơtro\ng xúa hên iâ gá krâ kơvâ, vâ pôi tá pro chô tơnêi. La pak^ng mê phon đăm Sulfat kố kô pro pơxúa, la pak^ng tơdroăng ki ai đăm ối tơ’nôm lưu huỳnh ăm loăng.

Túa phon má 2 hmâ xúa rơvât hên cho phon lân. Phon lân kum pro ăm hu\n rêi, rêi xông rơdêi. Drêng ôh tá ai lân kô pro ăm rêi xông rơdêi, hlá rơtăng [ă kô hơ’lêh chiâng mơngiơk pro prâp tum iâ, tơdjâk troh tơdroăng ki lo reăng, kơ’mu\n plâi. {ă mâu loăng tung pơla lo reăng kơ’mu\n plâi, ôh tá ai lân plâi hmâ ai kơtôu hbo, peâk [ă tơ’lêi u\m. Phon lân ai péa túa cho phon ki chiâng xêh (môi tiah Apatite Phosphoric [ă phon ki pro (môi tiah Super lân, Lân nung chảy). Lân ki ối tung phon châ xêo ngăn ing P2O5: Phon lân nôkố hmâ xúa ai 3 túa, má môi cho phon lân nung chảy, xua mâu khu Văn Điển lơ Ninh Bình mơjiâng pro. Kố cho túa phon ki châ pro [ă ki tô, pak^ng lân ối ai Calci, Magne, Silic, [ă hía hé tơ’nôm ăm loăng. Phon kố ôh tá pro chô, tơtro [ă mâu kơpong tơnêi rơnâk ngo. ‘Na phon lân super, pro ing acide, tung phon mê pak^ng lân ối ai mâu acid ki chiâng xêh, acid ki rơlối, kô pro chô tơnêi mê iâ tơtro [ă mâu túa tơnêi ki chô, tơtro [ă mâu túa tơnêi ki ê.

Pak^ng mê ối ai túa cho DAP, cho Diamophos, ai hên lân tung mê, troh 46% lân ki chiâng xêh vâ tơmot ăm loăng, pak^ng mê ối ai 18% đăm nếo, vâi krâ nho\ng kô chiâng xúa túa ki kố.

Túa phon má 3 cho kal [ă tơdroăng xông kân vâ pro rơdêi dế loăng, malối cho pơla loăng che\m mơ’rêh dêi plâi, pro chiâng ai kloăng, mê cho phon kali. Trếo kali tung phon xêo ngăn ing K2O:{ă kali ai 2 túa ki hmâ hlo cho Clorua [ă Kali Sulphat. Kali Clorua tung mê ai Kali dâng 60%, ‘na Kali Sulphat dâng 50%. Nôkố hmâ hlo iâ vâi tê hên cho Kali Sulphat ki hên vâi hmâ xúa Kali Clorua. Kali kum ăm mâu tơdroăng ‘na plâi, kum pro ăm kloăng gá krá, pro ăm plâi piê le\m. La [ă mâu loăng ki pêt rơvât Kali Clorua ôh tá tro, môi tiah plâi sầu riêng, rơvât kô pro ăm plâi sầu riêng chiâng kơ-o\ng, mê pó vâi krâ nho\ng o thế tơtro\ng.

Pak^ng mâu tơdroăng ki hên túa nếo tối kơpêng mê âi, mâu tơdroăng ‘na trung lươ\ng, [ă vi lươ\ng rế hên châ tơmâng xúa. Tung mê, khu nguyên to# trung lươ\ng cho mâu trếo kơhiâm khoăng ki kal châ mâu loăng plâi vâ hrik xo hên châ troh hr^ng kilogram tung lối môi hectar. Khu nguyên tố vi lươ\ng cho mâu trếo kơhiâm khoăng ki kal châ mâu loăng plâi vâ hrik xo iâ tê: Pak^ng mâu trếo ki loăng kal hrik hên, môi tiah đăm, lân, kali, mê ối ai mâu trếo ki loăng kal vâ hrik xo krâ kơvâ, môi tiah: Calci, Magne, lưu huỳnh, Silic. Ai mâu nguyên tố loăng kal hrik iâ tê môi tiah: đồng, kẽm, Molidem, Bo [ă hía hé. La mơhé kal vâ hên lơ kal vâ iâ, tâi tâng xuân cho kal khât [ă loăng plâi [ă ôh tá chiâng hơ’lêh ăm dêi pó ôh.

Châ khât gá, loăng kal hrik hên trếo kơhiâm ki pơrá phá dêi pó vâ xông kân [ă xông rơdêi tung pơla mâu rơnó, mâu hơnăm pơrá phá. Xua mê, kuăn pơlê kô chiâng xúa môi túa phon hơ’lâk vâ rơvât ăm loăng plâi. Túa pêi pro kố kô veăng pro kơdroh kơxo# liăn ‘no, pro tơdâng tơ’mô kơxo# trếo kơhiâm ăm tơtro [ă tơdroăng kal vâ dêi tơrêm túa loăng, kơpong tơnêi. La tâng kuăn pơlê hâi hlê ple\ng tơdroăng ki hơ’lâk dêi phon [ă phon ah gá kô pro tilâi kô tơ’lêi trâm mâu tơdroăng ki ôh tá tro, phon kô chiâng tơkâ pro ăm loăng ôh tá chiâng hrik xo lơ pro ăm phon chiâng re\ng kơneăng lo tiô hyôh, mơdêk ki châ mơ’no lo xêh dêi phon.  Vâ kơdroh tơdroăng lơ ôh tá le\m tung hơ’lâk phon, Pho\ Yăo sư-Tie#n sih Trình Công Tư tối pơchân vâi krâ nho\ng o tiah kơ’nâi kố: Má môi vâi krâ nho\ng o thế tơtro\ng drêng hơ’lâk pêi pro tiô tơdroăng hiăng hnê. Tơkéa vâ tối cho mâu trếo ki lâi kô chiâng hơ’lâk [ă dêi pó ôh tá xê hơ’lâk tiô tơdroăng tơná vâ. Ai mâu phon ki ‘nâ pin hơ’lâk [ă dêi pó kô ôh tá vâ [ă trếo ki le\m ối tung phon chiâng kơdroh. Pơtih, đăm hơ’lâk [ă phon lân ‘ló, kô pro lo têa, xú ‘mêi, hía trếo đăm [ă hía hé, xua mê, vâi krâ nho\ng o kal thế pêi pro tiô tơdroăng ki hnê.

Má péa, kal thế hơ’lâk tiô tơdroăng hiăng hnê. Pơtih kal thế hơ’lâk to lâi kilogram NPK ki ôh tá tơvât mê thế xúa hên iâ to lâi Urea, tolâi DAP lơ to lâi KCL, [ă hía hé vâ chiâng ai túa ki rơvât tơtro, púi vâ vâi krâ nho\ng o thế ‘nâi tơmiêt nhên hdrối ‘nôi.

Rơkâu pó vâi krâ nho\ng o pêi cheăng kâ châ tơ-[rê.

Gương prế Katarina Nga tơplôu [ă pơchuât