VOV4.Sêdang - Nôkố cho rơnó tiu păn dêi kloăng plâi. Kố cho hneăng ki kal vâ pêi lo tiu lơ ôh, tiu dâi le\m lơ ôh. Xua mê, tơdroăng hlê ple\ng ki kal ‘na trếo kơhiâm dêi tiu tung hneăng kố kum vâi krâ nho\ng o ‘nâi tơ’nôm túa rak ngăn tơtro, tơniăn ăm kơdrum tiu pêi lo châ hên [a\ tiu dâi le\m tơniăn. Kơ’nâi kố, mâu ngế ki rơkê ‘na pêi chiâk deăng kô hnê mâu tơdroăng drêng rơvât trếo kơhiâm ăm tiu hneăng păn dêi kloăng plâi. 

          Pơla kố kơxái tiu mơ’rêh dêi plâi kal ai hên trếo kali, đăm, la phân oh tá kal hên. Đăm ai pơxúa pro ăm plâi re\ng kân, pro tơ’lêi hlâu ăm tơdroăng kơd^ng trếo kơhiâm mơ’rêh dêi plâi a rôh ki plâi hiăng vâ kêi. Kali hên kô kum ăm tơdroăng tơku\m [ă hơ’lêh ‘mot mâu trếo kơhiâm ‘na kloăng gá kô ai châ le\m hngăm. Mâu trếo trung vi lươ\ng kô pro tơdâng tơ’mô mâu trếo ki kơhiâm tung loăng, hơ’lêh pro ăm plâi tiu ai châ le\m [ă kâ hnối hăng tâ. Xua mê, tơdroăng rơvât phon ăm tơtro tung pơla kố kô pơkâ kloăng tiu le\m lơ ôh a mơ’nui rơnó. Tie#n sih Nguyễn Văn Nam, ngế ki rơkê rak vế hdrê loăng plâi, dêi hngêi trung Đại học Tây Nguyên ăm ‘nâi: Pơla kố cho pơla kloăng tiu dế vâ kân [ă vâ mơ’rêh kơd^ng trếo khăng tung tiu mê vâi krâ nho\ng o thế rơvât phon khoăng NPK tu\m. Pak^ng mê, vâi krâ nho\ng o thế xúa mâu túa phân vi lươ\ng ki dâi le\m ai hên kali vâ rơvât kum pro ăm kloăng tiu piê le\m tung pơla kố.

          La nôkố, hên ngế ki pêt tiu rơvât tơ’nôm lối hên phon vô cơ pơla tiu mơ’rêh dêi plâi, la ki tơku\m hên cho mâu trếo ki ê, oh tá ai trếo trung vi lươ\ng. Tơdroăng kố pro chiâng hơ’lêh trếo kơhiâm, mơhno nhên ăm hlo pơreăng ki prăng rơbông hlá, tr^ng hlá, tơkru\n hlá, tơruih plâi [ă hên pơreăng ki ê. Thak sih Phạm Công Trí, cheăng tung [ơrô khoa hok kih thua#t chiâk deăng pêt kong Tây Nguyên tối pơchân: Tung pơla rơvât phon vâi krâ nho\ng o thế tơtro\ng troh phon NPK, nôkố mâu phon NPK ki tơ’nôm TE châ khât gá tơnêi pin hâi teăm bê. Trếo trung vi lươ\ng tung phon đa lươ\ng hâi bê. Drêng rơvât thế rơvât trung vi lươ\ng vâ tơniăn [ă thế tơ tro\ng pôi tá rơvât lối hên trung vi lươ\ng, oh tá xê vâi krâ nho\ng o tâng tối oh tá ai trung vi lươ\ng chiâng rơvât hên ah kô rế pro ‘mêi ăm loăng, la thế rơvât krâ kơvâ tiô hnê tối dêi khu mơjiâng pro.

          Pak^ng tơdroăng rơvât phon vô cơ, mê tơdroăng tơ’nôm phon hưh cơ ăm loăng cho tơdroăng pêi pro ki tơ-[rê vâ ‘mâi hơ’lêh tơnêi, mơdêk ki hơ’pok tơnêi ăm loăng xông dâi le\m. Kố xuân cho mâu túa phon rơvât ôh tá la lâi lôi [ă tiu. Pak^ng tơdroăng tơ’nôm trếo kơhiâm ăm loăng plâi, phon hưh cơ ối ‘mâi hơ’lêh tơnêi, ing mê thăm mơdêk ki pơxúa dêi phon hoă hok. Phon hưh cơ ối mơdêk ki xông rơdêi dế mâu kuăn kiâ ki kâi trâng vâ mơdât xông rơdêi dế kơtâ ôa ki pro chiâng ai pơreăng kâ ‘nhiê tiu. Thế rơvât rêm hơnăm sap ing 15-25 kilô phon êak ro ki hiăng mơ-u\m, hơ’lâk [ă mâu pơkeăng trichoderma tung môi xiâm tiu. Pak^ng mê, pó vâi krâ nho\ng o thế rơvât tơ’nôm (Ni-trat cal-xi) nitrate calcium vâ mơdêk calci [ă vi lươ\ng ăm loăng. Pak^ng mê thế rơvât tơ’nôm phon khoăng vâ kum ăm tiu xông rơdêi le\m. Pak^ng mâu kơdrum tiu ki pêt hơnăm hdrối hiăng ai plâi hên vâi krâ nho\ng o thế xôh tơ’nôm phon hlá vâ tơ’nôm trếo kơhiâm kum ăm kơxái tiu re\ng xông rơdêi nếo. Pôa Đoàn Mễ, Kăn pơkuâ hnê mơhnhôk pêi chiâk deăng tơring Krông Năng, kong pơlê Daklak ăm ‘nâi: Tơdrêng [ă tơdroăng rơvât phon vô cơ mê pin xuân thế rơvât phon hưh cơ. Xua [ă mâu kơxái tiu kal hên hưh cơ. Môi hơnăm pin thế rơvât 2 hdroh apoăng rơnó mêi [ă mơ’nui rơnó mêi. Pak^ng phon êak ro [ă mâu túa phon ki vâi krâ nho\ng o  pro mơ-u\m xêh, mê pin xuân chiâng rơvât phon hưh cơ vi sinh ăm tiu xua tiu tơ’lêi tro pơreăng mê pin thế hbrâ mơdât hdrối mê ki tro. Tung mâu hưh xơ vi sinh ai mâu kuăn kiâ ki kâi tơplâ mơdât mâu kơmeăn môi tiah phitottoren [ă phuradium pá xôp rêi tiu. Xua mê, pin thế tơku\m pơla phon hưh cơ, êak ro [ă hưh cơ vi sinh mê ki tro tâ. Pó vâi krâ nho\ng o thế tơtro\ng, phon hưh cơ vi sinh ai kuăn kiâ, mê pin thế rơvât phon hoă hok vâ ai hâi khê klâ hngế ki iâ gá 20 hâi [ă phon hưh cơ vi sinh vâ gá pôi tá tơdjâk troh tơdroăng rêh ối dêi mâu kuăn kiâ.

          Túa rơvât phon ăm tiu xuân cho tơdroăng ki vâi krâ nho\ng o thế tơtro\ng. Mơhé rơvât phon hoă hok lơ phon hưh cơ, vâi krâ nho\ng o thế rơvât tơdrêng a tâ tá xiâm tiu, pôi tá po troăng trâu ah pro tơ’nhiê rêi tiu. Vâ phon hưh cơ ai pơxúa, hrik xo trếo kơhiâm ví tơdroăng ki hía, drêng rơvât choi a tơnêi klêi mê xo hrái lơ nhâ ki hiăng kho ‘măn kơpêng. Túa rơvât phon hoă hok ki tro má môi tung kơpong Tây Nguyên cho choi, xế phon a tơnêi ki pro hngiâm kơchoh iâ rơtâ tá tơkâng, kơtăn xiâm gá xap ing 60-70cm, po iâ tơnêi vâ phon ki rơvât mê châ hơ’lâk mot hngiâm tung tơnêi, pôi tá po trâu ah lơ tro po rêi tiu. Tâng klêi rơvât phon kong oh tá mêi, vâi krâ nho\ng o thế tôh vâ phon châ hngiâm a tơnêi, tie#n sih Tôn nữ Tuấn Nam, tối pơchân: Vâ tiu phá tâ mâu loăng plâi ton hơnăm ki ê drêng rơvât phon vâi hmâ po troăng vâ rơvât mê ăm tơnêi châ hơpok, la [ă kơxái tiu cho môi túa hdrê loăng ki pơrah, rêi gá tơ’lêi tro mâu túa kơmeăn kâ ‘nhiê [ă tơdroăng tro po rêi tiu oh tá tro. Xua mê pin thế rơvât a ngâ [ă tiô hâi khế phon kô hên [ă mot xêh tung tơnêi pin oh tá êa po troăng vâ rơvât.

          Môi tiah tung pơla tiu mơ’rêh dêi plâi, vâi krâ nho\ng o ki pêi chiâk deăng thế tơtro\ng troh tơdroăng rơvât phon tơdâng tơ’mô mâu túa phon đăm, lân, kali [ă rơvât tơ’nôm trung vi lươ\ng. Xúa mâu phon hưh cơ vi sinh ai tơ’nôm mâu kơmeăn ki kâi tơplâ mơdât pơreăng mâu kuăn kiâ ki chiâng mơhê lân, vâ kum ăm tiu xông rơdêi [ă kâi tơplâ mơdât ôa hdrong kâ ‘nhiê vâ châ xo dêi plâi hên.

Gương tơplôu [ă tơbleăng