VOV4.Sêdang - Ô vâi krâ nho\ng o [ă pú hmâ! Tiô riên ngăn dêi kơvâ pêi chiâk pêi deăng Dak Lak kố hiăng ai lối 1 rơpâu ha deăng tiu tro tâ pơreăng, 400 ha hiăng răng hlâ. La tiah mê, xua yă tiu đi đo ối a kơlo ki kơnâ mê vâi krâ nho\ng o xuân tơbriât dêi pó pêt tiu, ôh tá vâ hmâng [ă tơdroăng ki kô trâm tơdroăng ki tro lu\p tâi tâng xua tâ pơreăng. Jâ Vũ Thị Thúy Hà, ối cheăm Dray B’Hang, tơring }ư\ Kuin, ăm ‘nâi, tâi 1 sao tiu dế mot tung pơla kró xo, [ă tơnêi pêt tiu ki nếo dêi rơpo\ng jâ pơrá tro pơreăng kâ ‘nhiê: Ôh tá ‘nâi gá tro pơreăng klâi, hlá gá kuăn, tơkru\n ôh tá le\m, la kơpâu gá xuân hlo le#m. Hlo hlá gá tơkru\n tiah mê, ai ngế ki ‘nâ tối, tiu tro tâ pơreăng, ai ngế ki ‘nâ tối tro pơreăng tiu kôk, á xuân ôh tá ‘nâi pro ti lâi xếo.

Tiô pơkâ troh hơnăm 2020 ah, [ă deăng ki pêt tiu dêi kong pơlê Dak Lak ối a kơlo ki 12 rơpâu ha. La tiah mê, nôkố [ă deăng tiu hiăng hluâ tâ kơlo ki 16 rơpâu ha, tung mê ai vâ chê tơdế cho pêt ki nếo tung pơla 2 hơnăm achê kố. Pôa Huỳnh Quốc Thích, kăn pho\ pơkuâ ngăn pêi chiâk pêi deăng [ă mơnhông mơdêk cheăng kâ rêh ối thôn pơlê kong pơlê Dak Lak tối, tâng ôh tá tơniăn ‘na kih thuât mê xuân ối pêt túa hdrê kố, mơni kuăn pơlê kô pá vâ châ hluăn ing tơdroăng ki tro lu\p.

‘’Tiu ki pêt tung loăng kơxu mê kơxu hlâ gá tơ’lêi u\m, xua mê, pôi tá pêt a xiâm loăng kơxu xua gá ôh tá krá ton. Mơ’nui kô hía tâi tá kơphế, tá kơxu, tá tiu. Troăng hơhlâ ki tro, pó vâi krâ nho\ng o ‘no liăn pêt vâ châ xo hên. Tâng nôkố pin pêt mê bố ‘nâi péa pái hơnăm kơ’nâi ah yă kơxu xuân hôm ối kơnâ môi tiah dế kố.

Hâi teăm ‘nâi yă tê tiu tung mâu hơnăm la ngiâ gá ti lâi, la tơdroăng ki tơxup dêi rơpó pêt tiu hiăng pro pơreăng tâ tú hên h^n. Ôh tá xê to a Dak Lak, mê hên mâu kơpong pêt tiu ki rơdâ môi tiah: C|ư Sê, kong pơlê Gia Lai, Dak Rlâp, kong pơlê Dak Nông, tíu ki kuăn pơlê pêt hên tiu xuân dế trâm pá xua tiu re\ng hlâ hrá hlâ. Tie#n sih Lê Ngọc Báu, Kăn xiâm ngăn ‘na ‘na khoa hok kih thuât ‘na chiâk deăng pêt kong Tây Nguyên tối, mê cho ki ăm hlo kơ’nâi dêi tơdroăng pêt tiu hên: Pêt tiu hên môi tiah mê gá pro hên tơdroăng ki ôh tá mơhúa [ă ôh tá krá tơniăn ton xo\n: Nôkố ai hên deăng pêt tiu hiăng tro pơreăng re\ng hlâ, hrá hlâ, [ă rêm hơnăm ai lối rơpâu ha tro thế ko tah. Má péa, gá hên deăng pêt tiu tro pơreăng kâ ‘nhiê xua virus, ki kố gá ôh tá pro hlâ kơxái tiu la gá pro rế kơdroh ki le\m dêi kơdrum tiu.

Tiu cho hdrê loăng ki pá pêt [ă rak ngăn, tơdroăng ‘no liăn pêt apoăng xuân hên. Xua mê, vâi krâ nho\ng o thế tơtro\ng drêng rah pêt hdrê ki kố, malối drêng hơ’lêh tơnêi pêi loăng plâi ki ê. {ă tơdroăng ki kal drêng pêt tiu thế ‘nâi ple\ng kih thua#t pêt vâ kơdroh ki ôh tá mơhúa.

Ô vâi krâ nho\ng o [ă pú hmâ! Tiô tie#n sih Phan Việt Hà, Kăn [ơrô ngăn ‘na pơkâ cheăng khoa hok, Tíu xiâm khoa hok kih thua#t pêt kong Tây Nguyên, pơreăng tâ tú lâp lu a mâu kơdrum tiu ki hên cho xua kuăn pơlê pêt hâi tro kih thuât [ă hdrê loăng ki ‘’pơrah’’ kố. Tie#n sih Phan Việt Hà tối: Nôkố kuăn pơlê ki hên cho rơvât phon hoă hok [ă rơvât hên rơlối tâng vâ pơchông [ă tơdroăng ki vâ dêi tiu: pak^ng tơdroăng tơ’nôm iâ phon hưh cơ ăm kơxái tiu xuân tơdjâk troh tơdroăng chiâng ai pơreăng. Má péa nếo, tơdroăng xúa pơkeăng hoă hok hên luâ râ, [ă ai hên trếo la ôh tá ngăn dêi kơdrum tiu tơná hôm tro pơreăng há lơ ôh, mê kô pro hlâ mâu kuăn kiâ ki ai pơxúa tung tơnêi, pro tíu ki xiâm chiâng ai mâu oâ kâ ‘nhiê tiu vâ xông rơdêi.

Tiu cho kơxái ai rêi ôh tá rơdêi, khoh pro ôh tá kâi hrik xo trếo kơhiâm. Kố cho tơdroăng ki kuăn pơlê thế tơtro\ng ngăn khât drêng rak ngăn dêi kơdrum tiu. Tie#n sih Phan Việt Hà tối ăm ‘nâi: Ki tro thế pêi pro apoăng pin thế pro tơ’lêi hlâu vâ ăm rêi xông rơdêi [ă tiu kô xông rơdêi ing mâu kih thua#t môi tiah: Thế tơ’nôm hên phon hưh cơ  tơdrêng [ă tơdroăng rơvât tơ’mô phon pơkeăng, tiah mê gá kô kâi trâng tâ [ă pơreăng. Pak^ng mê gá rak têa đi đo, rak ăm ai têa tung tơnêi châ hngiâm vâ rêi gá châ pâk rơdêi. Tung tơdroăng pêt rak ngăn tiu mê pin thế kơdroh tơdroăng po kơtê rêi [ă tá tơkâng, hlá, xua mê kô cho troăng ki pro ăm kơme#n  vâ mot kâ ‘nhiê.

‘Na kih thuât rơvât phon vâ pôi tá tơdjâk troh rêi mê tiu xuân châ hrik xo tu\m trếo kơhiâm. Tie#n sih Phan Việt Hà hnê tối: Pin thế po troăng tâ tá tơkâng tiu dâng 15 cm, rơvât phon [ă klêi mê kơđu nếo. {ă phon hưh cơ pin thế rơvât ki hiăng mơ-u\m le\m, [ă drêng mơ-u\m pro phon  pin thế tơ’nôm a mâu kế pro phon sinh hok trichoderma, mơ-u\m chiâng pho huh cơ, kô ai đăm, pro hê chiâng lân [ă hía hé, [ă malối trichoderma kâi mơdât kơtâ ôa [ă kơme#n  fusarium.

Tung rơnó tô mơdrăng, vâi krâ nho\ng o thế tơtro\ng tôh têa đi đo, rak ki hngiâm kơchoh vâ kơxái tiu hu\n rêi rơdêi. Mơhé kal vâ phon rơvât ăm tiu iâ, la tiu kal tơ’nôm trếo kơhiâm vâ lo reăng kơ’muăn  plâi. Tie#n sih Phan Việt Hà tối: Klêi xúa phon hưh cơ mê pin thế tơ’nôm trếo kơhiâm ăm loăng ing hlá [ă phon ki xôh ăm kơxái tiu. Phon rơvât xuân thế riên tơmiêt nhên vâ ‘nâi loăng kal to lâi tung mâu rơnó vâ xôh tiô rơnó, tối tơchuâm thế xôh rế hên rế tro. Drêng xôh kơchoh tơ’mô drô hlá, pro ti lâi ăm kơchoh lâp kơpêng [ă pá xôp hlá, [ă xôh drêng kong rơngiâp.

Gương prế Katarina Nga tơplôu [ă tơbleăng