Dế mot tung rơnó krí dêi kơphế, kong tô téa ó khât, ga tơ’lêi hlâu ăm tơdroăng krí xo dêi kơphế. Mot tung rơnó krí kơphế, xua châ kơnâ yă, mê vâi krâ-nhŏng o a Ƀôn Bu Ndoh, cheăm Dak Wer, tơring Dak Rlâp, kong pơlê Dak Nông ngế ki lâi xuân hâk nâ sôk suâ. Pôa Điều Suynh, Kăn phŏ pơkuâ hnê ngăn Chi ƀô̆, kăn pơkuâ pơlê Bu Ndoh tối ăm ‘nâi: Pơlê ki kố ai 130 rơpŏng cho hdroâng M’Nông la hiăng ai vâ chê troh 500 ha hdrê loăng ton hơnăm, tung mê ai lối 200 ha kơphế. Kơnôm hlê plĕng tơdroăng ki rơkê dêi tơdroăng khoa hok mơdâ pêt kế tơmeăm, mê vâi krâ-nhŏng o hiăng châ xo dêi lối 2 tâ̆n tơdế kloăng kơphế tung 1 ha. Tâng vâ tối, ai mâu rơopŏng ki ‘nâ châ krí xo dêi 4 tâ̆n 1 ha. Dế nôkố, 1 tâ̆n kơphế pơ’leăng khu mơdró kâ pá kong lăm rôe ki vâi krâ-nhŏng o châ 110 rơtuh liăn. Điểu Suynh hơniâp ro ai tối tiah kố: lâp pơlê kố hiăng ai lối chât toăng ô tô, hơnăm 2024 kố hiăng ai tơ’nôm 3 toăng ô tô chal nếo. Hngêi ki lâi xuân hiăng ai kơmăi pơchoh chiâk, kơmăi xúa pêi cheăng kâ.

Điểu Suynh hiăng ai túa ki pro kro la kâi xân tung hnoăng cheăng, pêi pro tro tơdroăng, châ hên ngế tung pơlê hriâm bối, pê pro tiô. 15 hơnăm hdrối nah, drêng xiâm mơjiâng on veăng, on veăng ngoh hiăng khên mung ing hngêi rak liăn châ 100 rơtuh vâ rôe hdrê loăng ƀă phon rơvât ăm xiâm loăng kơphế, kơxái tiu. Drêng tung kơdrum hiăng ai plâi â krí, mơdrếo tâi chĕn, ngoh pơtối mung hên nếo vâ rôe thăm tơnêi, rôe tơ’nôm hdrê loăng pêt. Kơtăn kố ai to lâi hơnăm, drêng hiăng châ broăng dêi 800 rơtuh liăn, ngoh ôh tá kho tơdroăng mung thăm 1 rơtal liăn vâ mơjiâng hngêi trăng kân rơdâ, krá kâk. Hơnăm nah châ mung ai 1,5 rơtal liăn vâ rôe tơ’nôm 1 ha tơnêi ki pêt loăng sầu riêng. Nốkố, rơpŏng ngoh hiăng ai tơ’nôm lối 5 ha hdrê loăng ton hơnăm, kơnâ châ lối 10 rơtal liăn. Dế nôkố, Điểu Suynh bú chĕn hngêi rak liăn ai 1 rơtal liăn. La hiăng ai 3 ha loăng kơphế dế châ krí xo, tiô tơdroăng ăm ‘nâi hdrối, kô châ krí dêi dâng 11 tâ̆n pơ’leăng. Mê cho ta hâi teăm hơ’muăn tối tơdroăng ki châ xo liăn ing krí xo 400 xiâm loăng hôt ƀă vâ chê 500 xiâm kơxái tiu dế xông kân drêh lĕm.

“Hdrối nah, vâi krâ nhŏng o ngin tá hâi châ mung liăn ing Hngêi rak liăn Agribank mê gá xơpá khât ‘na liăn ngân vâ ‘no pêi cheăng rak ngăn kơdrum hdrê loăng pêt. Drêng troh rơnó kal liăn roê pơkeăng, phon rơvât, hên rơpŏng athế lăm mung ing mâu khu ki ăm mung la mơdrếo liăn laih hên. Ing roh ki hngêi rak liăn pro tơ’lêi hlâu ăm vâi krâ nhŏng o châ mung liăn, tơdroăng ki rak ngăn pêi cheăng kâ dêi vâi krâ nhŏng o hiăng chía tơniăn tâ. Nôkố kơphế dế to kơnâ mê tơdroăng rêh ối dêi vâi krâ nhŏng o hiăng chía tơniăn khât”.

Pôa K’Ndum, Kăn hnê ngăn mố đô̆i hơnăm hiăng krâ Dak Wer tối tiah kố: Klêi kơ’nâi lo ing pro mố đô̆i vêh ƀă tơdroăng rêh ối a ƀon Bu Ndoh, rơpŏng pôa cho ối tung rơpŏng kơtiê. Tơnêi chiâk mê kân la bu pêt to pôm loăng ƀă chối báu mê pêi lo liăn bu iâ, tơdroăng rêh ối xơpá đi đo athế lăm tơdah xo phái ki tơnêi têa gum vâ kâ. Hơnăm 2023, pôa khên tơnôu mung 50 rơtuh liăn vâ pêt kơphế. ‘Nâi túa ki kơdĭng mê cheăng kâ hiăng tơniăn, chiâng rơpŏng ki chía niân tung pơlê cheăm. Nôkố ƀă 1,5 ha kơxu ƀă 3,5 ha kơphế rơtế ƀă 400 xiâm tiu rêm hơnăm klêi kơ’nâi hiăng ôh tá riân mâu kơxô̆ liăn ‘no hrê rak ngăn mê pôa ối châ xo lối 1 rơtal liăn. Pôa K’Ndum hiăng pro hngêi ki lĕm, roê tŭm mâu tơmeăm xúa tung rơpŏng hngêi cho kơmăi kơmok xúa tung pêi chiâk deăng, cheăng kâ rêm hâi.

“Hngêi rak liăn Agribank pro tơ’lêi hlâu ăm rơpŏng á mung châ 200 rơtuh. Ing kơxô̆ liăn ki kố á ai liăn vâ ‘no rak ngăn kơdrum tiu, kơphế, kơxu. Xuân ing mê rơpŏng á ai tơdroăng rêh ối tơniăn tâ, ôh tá xơpá xếo ‘na tơdroăng ki ôh tá ai liăn ‘no rak ngăn kơdrum loăng môi tiah hdrối nah”.

Tơdroăng rêh ối dêi kuăn pơlê a cheăm Dak Wer ki hên cho kơnôm ing pêt hdrê loăng ton hơnăm môi tiah: tiu, kơxu, kơphế, sầu riêng. Kơnôm ing mâu tơdroăng ki rơkê plĕng dêi khoa hok kih thuât, pơhlêh pêt mâu hdrê loăng, phon rơvât ăm kơdrum loăng mê châ hên mâu kloăng kơphế, tiu. Pôa Võ Ngọc Anh, Kăn phŏ hnê ngăn Vi ƀan cheăm Dak Wer ăm ‘nâi: Pêi châ liăn rêm ngế tung cheăm hơnăm 2023 châ 55 rơtuh liăn; hơnăm 2024 kố tiô tối hdrối kô châ lối 60 rơtuh liăn. Mâu hơnăm hdrối nah kuăn pơlê, malối cho vâi krâ nhŏng o mơngế M’Nông hiăng khên tơnôu mung liăn vâ thăm mơnhông pêt, rak ngăn mâu hdrê loăng mê rơpŏng ki mơdrŏng rế hía rế hên. Bu krê to ƀă tíu pêi cheăng Agribank Nhân Cơ, hiăng ai troh 378 rơpŏng rơpŏng kuăn pơlê cheăm Dak Wer mung lối 220 rơtal liăn ki cho vâi mung vâ pêt, rak ngăn hdrê loăng pêt ton hơnăm. Tâi tâng mâu rơpŏng mung liăn mê pơrá mung tro tơdroăng vâ hrê, mơdêk ki tơƀrê mê ôh ti ai rơpŏng ki lâi chĕn ton, chĕn ôh ti kâi mơdrếo.

“Vâi krâ nhŏng o châ mung liăn vâ rak ngăn dêi mâu hdrê loăng pêt xuân môi tiah păn mơnăn mơnoâ mơdêk tơdroăng rêh ối cheăng kâ. Troh nôkố cheăm hiăng pêi klêi thôn pơlê nếo mơdêk ki apoăng dêi kong pơlê Dak Nông”.

Pôa Thân Văn Chí, kăn phŏ pơkuâ Agribank tíu cheăng Dak Nông ăm ‘nâi: Tâi tâng kơxô̆ liăn chĕn a kong pơlê hiăng châ 14 rơpâu 446 rơtal liăn, tâng pơchông ƀă apoăng hơnăm kơxô̆ liăn chĕn hiăng tâk troh 1.500 rơtal liăn.

“ Vâ veăng gum mơdât tơdroăng ki mung liăn mơdrếo laih hên, Agribank Dak Nông đi đo hbrâ rơnáu xing xoăng tŭm kơxô̆ liăn vâ gum ăm kuăn pơlê châ mung, malối cho vâi krâ nhŏng o a mâu kơpong thôn pơlê, kơpong hngế hngo. Tung pơla cheăng tê mơdró, ngin đi đo hriăn ngăn mâu tơdroăng ki ăm mung liăn tơtro ƀă kuăn pơlê”.

Kơnôm mung, kơnôm chĕn mê chiâng kro cho tơdroăng ki mâu kuăn pơlê pêi chiâk a cheăm Dak Wer, tơring Dak Rlâp - cheăm thôn pơlê nếo mơdêk apoăng dêi kong pơlê Dak Nông hiăng ƀă dế pêi pro tơƀrê.