A cheăm Ia Broăi, tơring Ia Pa, nâ Kpă H’Bluyn, 34 hơnăm, ối a pơlê Ia RNiu cho môi tung mâu ngế hdroâng kuăn ngo ki iâ mơngế châ veăng hriâm tung lâm pêt kơchâi krúa hơnăm 2024. Nâ tối tiah kố, vâ chê 2 khế, nâ hiăng hlê plĕng ‘na túa mơdâ pêt tiô kih thuât ing tơdroăng po pông tơnêi, rơvât phon, kơdê oâ, pơreăng kâ ‘nhiê kơchâi, malối cho mâu hdrê kơchâi ki kâ hlá, kâ plâi ƀă kâ pôm.

“Á xuân hiăng veăng hriâm a lâm pêt kơchâi, klêi tơdroăng hriâm, thái cô hiăng hnê mâu kih thuât vâ mâu vâi nâ o hriâm tâp pêt kơchâi ăm dêi rơpŏng hngêi tơná. La ngiâ ah, ai tơnêi pêt mê kô po rơdâ tơnêi tíu ki vâ mơdâ pêt, tê mơdró ƀă ai tơ’nôm liăn ngân vâ rơpŏng hngêi ai liăn ngân, tơmeăm khoăng châ tơniăn”.

A tíu pêi cheăng dêi tơná, ngoh Ksor Dêl, 37 hơnăm, ối a pơlê Blôm, cheăm Kim Tân, tơring Ia Pa dế ‘mâi rơnêu rơxế pơchoh chiâk ăm vâi krâ-nhŏng o tung pơlê vâ teăm chơ pôm ki lâk xua hiăng tro rơnó. Ksor Dêl tối ăm ‘nâi, hdrối nah, maluâ rơpŏng ai rơxế pơchoh chiâk ƀă kơmăi ki uâ mơdiê tơmeăm, la drêng rêm xôh kơmăi kơmok tro tơ’nhiê, ngoh athế mơdoh hên chôu phut, hâi khế, liăn ngân vâ lăm troh a mâu cheăm ki ê vâ ‘mâi rơnêu.

Hlo nhên tơdroăng ki pá kố, hơnăm 2021, drêng tơring po lâm hnê ‘mâi rơnêu kơmăi kơmok, rơxế pơchoh chiâk ivá ki kŭn, ngoh hiăng rĕng chêh dêi inâi vâ mot hriâm. Kơnôm châ hlê plĕng tơdroăng ing mơhrriâm mê, dế nôkố, ngoh Dêl hiăng po xêh tíu ki ‘mâi rơnêu kơmăi kơmok, rơxế pơchoh chiâk a pơlê mê hlối, gum ăm vâi krâ-nhŏng o, châ kâ liă tơniăn, ki rơhêng vâ tối, a rơnó ki pêi chiâk deăng.

“Drêng mot tung rơnó pêi chiâk deăng, malối, drêng vâi krâ-nhŏng o hiăng troh rơnó lâk xo pôm, rơxế ki tơkâ luâ a kơpong kố xuân hên, rơxế hmâ tơ’nhiê, pơla mê, vâi krâ-nhŏng o hiăng pơtroh dêi kơmăi kơmok, rơxế ăm á i rơnêu. Troh a rơnó ki tiah hmâ nôkố, preăng hlo ai vâi troh ‘mâi rơnêu dêi rơxế. Tơná á xuân ing tơdroăng hâk git kơ ‘mâi rơnêi kơmăi kơmok, mê á hiăng mơ-eăm tơdroăng ‘mâi rơnêu kơmăi kơmok, rơxế pơchoh chiâk”.

Hneăng hơnăm 2022-2024, tơring Ia Pa hiăng po 15 to lâm hnê ‘na tơdroăng cheăng pêi tiô kơ tơdroăng pơkâ dêi hnoăng cheăng xiâm tơnêi têa, ai 350 ngế cho hdroâng kuăn ngo ki veăng hriâm, tâi tâng kơxô̆ liăn ki pêi pro lối 1 rơtal liăn, mê cho kơxô̆ mơngế ki châ hnê mơjiâng hơnăm kơ’nâi thăm rế hê luâ tâ hơnăm hdrối nah.

Tiô pôa Lê Hữu Hưng-Kăn hnê ngăn Vi ƀan cheăm Kim Tân, tơring Ia Pa, kong pơlê Gia Lai, 9 khế poăng hơnăm 2024, cheăm hiăng tơkŭm po 3 lâm hnê, ai 84 ngế, tung mê, ai 2 to lâm châ hriâm ‘na chiâk deăng ƀă 1 lâm hnê ‘na tơdroăng cheăng ki ê. Mâu lâm hriâm châ kuăn pơlê vâ môi tuăn kơhnâ khât ing tơdroăng ki xúa kŏng ngê̆ tung tơdroăng rêh kâ ối rêm hâi.

“Vâi krâ-nhŏng o hâk vâ khât ƀă tơdroăng hnê mơjiâng cheăng pêi, ƀă amê cho lâm hriâm ki iâ hâi la ai tơdjâk troh tơdroăng rêh kâ ối rêm hâi dêi kuăn pơlê. Pơtih lâm hnê ‘na pêt mơjiâng hdrê loăng pêt, mê klêi kơ’nâi mơgêi lâm hriâm mê vâi krâ hiăng mơhnhôk kuăn pơlê. Lâm ki hnê mâu tơdroăng ‘mâi rơnêi kơmăi kơmok, rơxế pơchoh chiâk mê vâi krâ hiăng ‘mâi rơnêu dêi hên, mâu vâi droh rơtăm tơ’lêi hlâu ai tơníu tíu vâ ‘mâi rơnêu kơmăi kơmok, rơxế pơchoh chiâk ăm vâi krâ-nhŏng o a thôn pơlê”.

Pêi pro tiô Tơdroăng xiâm dêi tơnêi têa ‘na mơnhông pêi cheăng kâ-rêh ối pơlê pơla kơpong hdroâng kuăn ngo ki iâ mơngế ƀă kong ngo, ing hơnăm 2021 troh nôkố, kong pơlê Gia Lai hiăng po vâ chê 200 to lâm hnê mơjiâng kuăn pơlê ai tơdroăng cheăng pêi, Krê hơnăm 2024, mâu hok tro cho hdroâng kuăn ngo hiăng ai cheăng pêi vâ chê 5 rơpâu ngế. Hên ngế klêi kơ’nâi hriâm hiăng chiâng mâu ngế ki rơkê plĕng hên khât tung pêi cheăng kâ, mơjiâng mâu túa cheăng kâ pro pơxúa ăm tơná kuăn pơlê,. Pôa Dương Mah Tiệp, Kăn phŏ hnê ngăn Vi ƀan kong pơlê Gia Lai tối ăm ‘nâi:

“Rak vế, pêi pro tiô tơdroăng cheăng xiâm dêi tơnêi têa ‘na mơnhông pêi cheăng kâ-rêh ối pơlê pơla a kơpong kong ngo hdroâng kuăn ngo ƀă kong ngo, rêm hơnăm a Gia Lai hiăng tơkŭm hnê châ 1.500 hnoăng cheăng pêi. Ki rơhêng vâ tối cho mâu pơlê cheăm ối kopong hơngế hơngo mê ngin hnê mơjiâng tiô tơrêm khu. Ing tơdroăng ki pêi lo liăn ngân dêi kuăn pơlê mê, kuăn pơlê hiăng ai tơdroăng rêh ối tơniăn. Ngin séa mơnhên ngăn mâu tơdroăng cheăng tiah mê vâ tơkŭm po mâu lâm hnê mơjiâng cheăng pêi rêm hơnăm vâ tơkŭm po mâu lâm ki tơtro hên tâ”.

Xuân chiâng hlo, tơdroăng ki mơnhông thăm rế dâi khât tâ nếo tơdroăng cheăng a thôn pơlê tung tơdroăng hnê mơjiâng tơdroăng cheăng kố, hiăng thăm pêi lo liăn ngân, pơhlêh túa cheăng ƀă rak vế, pêi pro tơƀrê khât hnoăng cheăng xiâm vâ kơdroh kơtiê tơniăn, mơjiâng thôn pơlê nếo dêi kong pơlê Gia Lai.