VOV4.Sêdang - Hên hơnăm kố, tiu cho môi tung mâu hdrê loăng ki xiâm tung mơnhông mơdêk cheăng kâ a kong pơlê Daklak. La kơxái tiu kố gá lơ tro hên ôa hdrong kâ ‘nhiê [ă hâi teăm ai pơkeăng ki vâ kơdê pơreăng ăm hlâ khât, pro tơdjâk hên troh plâi gá, tơdroăng kố cho xua kuăn pơlê lơ pêt tiu hên, hdrê tiu ki pêt oh tá ‘nâi xiâm ulâi, ôh tá pro tro tơdroăng pêi pêt rak ngăn. Ngế chêh hlá tơbeăng ai chêh tối ‘na tơdroăng kố.

          Rơpo\ng jâ Lê Thị An, ối a thôn 16, cheăm Ea Ning, tơring C|ư\ Kuin ai1 ha tơnêi pêt loăng plâi vâ chê 600 xiâm tiu. Jâ An ăm ‘nâi, kơdrum tiu kố ai hên hdrê pơrá phá dêi pó ôh tá tơ’mô, drêng troh rơnó krí xo, plâi ki châ xo xuân ôh tá tơ’mô. Hơnăm nah vâ chê troh rơnó krí, kơdrâ hlo kơxái tiu tung kơdrum ho\n [ă choâ hlâ ing kông troh a kối pro rơpo\ng hngêi djâ lu\p hên ó. Nôkố tung kơdrum rơpo\ng hngêi jâ An hâi khên pêt hdrê tiu nếo xua xâu ối ai pơreăng tung tơnêi. Jâ Lê Thị An tối: Kơdrum hngêi á pêt vâ chê 600 xiâm tiu la ôh tí ‘nâi ti lâi, ki xiâm ga ti lâi kơxái tiu răng hlâ troh kơdrum pá xuâp. Hlâ sap ing peăng hngêi pá tá gá tâ tú troh hngêi á. Rêm hâi lăm ngăn kơdrum hmếo pơ hlo kơxái tiu hlâ rế tâi tung kơdrum.

          Kơdrum tiu pôa Trần Lương, ối a bêng An Bình, pơlê kong krâm  Buôn Hồ xuân môi tiah mê há. Hlo yă tiu to kơnâ tâ kơphế hên, mê pôa Lương hiăng ko ‘nhiê dêi loăng kơphế hơ’lêh pêt hdrê tiu ai 650 xiâm pêt tơvât [ă mâu loăng plâi sầu riêng vâ châ xo tơ’mot tơ’nôm kơxo# liăn tung môi [ăng tơnêi. Pôa Lương xuân tối cho rôe hdrê tiu ki pơrá phá dêi pó djâ pêt mơni hiăng ai pơreăng ối tung mâu hdrê tiu mê, hdrê tiu ki mê mơni oh tá le\m mê hiăng hlâ tâi tung kơdrum. Thăm nếo tơdroăng pêt tơvât mâu hdrê loăng ki ê tung kơdrum tiu xuân tơ’lêi troh tơdroăng tơbriât hrik trếo kơhiâm ki vâ tơplâ mơdât [ă pơreăng kâ ‘nhiê. Pôa Trần Lương, tối: Á tô tuăn ‘nâng xua á ‘no liăn rôe trăng, hdrê, phon rơvât pơkeăng xôh kơdê, nôkố tiu hiăng hlâ vâi krâ nho\ng o xuân tô tuăn mê á  thế pro ti lâi  vâ ‘mâi pêt nếo tiu tung kơdrum tơná. Hdrối nah, kơdrum á pêt kơphế la á ko tah dêi tâi vâ pêt tiu xua á hlo kơphế tê rế pá ai yă, hnoăng pêi ‘no rôe ki kố ki mê ôh tá châ ki klâi, hlo tiu yă kơnâ mê á chiâng ko dêi loăng kơphế vâ pêt tiu.

          Ing tơdroăng ki ai khât a kong pơlê, pôa Nguyễn Xuân Trường, kăn hnê ngăn kuăn pơlê pêi chiâk deăng cheăm Ea Ning, tơring Cư\ Kuin tối tơbleăng:Tung pơla hdrối kố nah yă tiu kơnâ kuăn pơlê pêt tiu hên h^n. Ôh tá bê vâ tơmâng kơ koan khu râ pơkuâ cheăng hiăng hnê tối ăm vâi krâ nho\ng o pôi tá pêt hên xua tiu tơ’lêi pêt, yă kơnâ, tơ’lêi tro ôa hdrong kâ ’nhiê, malối kơmeăn Phitopthora pro kơxái tiu u\m rêi [ă tr^ng hlá. Tung pơla pêt ngin hnê tối ăm vâi krâ nho\ng o thế ‘mâi pêt nếo kơphế a tơnêi ki tiu hlâ, pôi tá pêt hên tiu ah chiâng tơdjâk troh cheăng kâ.

          Ô vâi krâ nho\ng o [ă pú hmâ! Vâ kum vâi krâ nho\ng o [ă pú hmâ xúa mâu tơdroăng hbrâ mơdât ôa hdrong kâ ‘nhiê a kơxái tiêu môi túa pêi pro ki tơ-[rê, tơdroăng tơpui hâi kố, Tie#n sih Phan Việt Hà- Kăn cheăng tung [ơrô ngăn ‘na khoa hok kih thuât chiâk deăng pêt kong Tây Nguyên kô hnê tối ăm pó vâi krâ nho\ng o mâu túa hbrâ mơdât ôa hdrong kâ ‘nhiê kơxái tiu, pó vâi krâ nho\ng o kô tơmâng.

          Êng: Ô tie#n sih, tie#n sih kô ăm ‘nâi kơxái tiu hmâ tro túa hdrong ki lâi kâ ‘nhiê?

          Tie#n sih Phan Việt Hà: Vâi krâ nho\ng o thế ‘nâi rơnó kố cho rơnó ki pro chiâng ai pơreăng re\ng hlâ, hrá hlâ. Pơreăng re\ng hlâ tơdjâk troh mâu kơtâ ôa tung tơnêi, kâ ’nhiê rêi [ă kơmeăn Phitopthora mot a tíu ki tro u\m dêi rêi [ă chiâng mơdât troăng ki rêi vâ hrik xo trếo kơhiâm, pơreăng re\ng hlâ nôkố pin hâi ai túa pơkeăng ki lâi vâ kơdê. ‘Na pơreăng ki hrá hlâ cho xua ing ôa prâp [ă mâu kơtâ ôa ki ‘mêi ối tung tơnêi kâ ‘nhiê rêi gá, klêi mê cho kơmeăm Fusarium mot kâ hnối pro u\m rêi, ing mê loăng kô ôh tá ai trếo kơhiâm, la ki khât gá tơnêi ai hên trếo kơhiâm  la tiu khoh môi tiah mê cho xua ing loăng oh tá ai rêi vâ hrik xo trếo kơhiâm.

          Êng: Ô tie#n sih, drêng hlo tiu hiăng tro pơreăng mê pin thế rah xo pơla rơnó ki lâi vâ xôh pơkeăng kum ăm tiu xông rơdêi?

          Tie#n sih Phan Việt Hà: {ă kơxái tiu xua ing tơdroăng ki pơreăng re\ng hlâ pin ôh tá ai pơkeăng ki xêt khât vâ kơdê mê thế xôh hbrâ mơdât tê, pin thế xôh tiô rơnó, drêng xôh mâu túa pơkeăng [ă châ hnê tối hdrối xôh pơreăng ki re\ng hlâ, hrá hlâ, xúa pơkeăng ki kơdê pơreăng ki mê, [ă châ hnê tối xôh ăm pơreăng ki pro re\ng hlâ xôh a kơxái tiu. Pó vâi krâ nho\ng o thế tơtro\ng, pin xôh pơkeăng a tơkâng hlá loăng [ă hnối xôh a xiâm loăng, lơ pin pro ăm pơkeăng châ hngiâm tung tơnêi vâ tiu châ kơdê mâu kơmeăn lơ mâu kơtâ ôa ki ‘mêi ối tung tơnêi [ă mâu kế ki lơ pro  ‘mêi tơnêi chiâng tơdjâk troh ki xông rơdêi dế kơxái tiu.

           Êng:Tiah mê tie#n sih ai hnê tối klâi ăm pó vâi krâ nho\ng o vâ kơdroh [ă kum dêi kơxái tiu drêng tro pơreăng pro re\ng hlâ hrá hlâ?

          Tie#n sih Phan Việt Hà: {ă mâu kơxái tiu tâi tâng mâu pơreăng ki rơ-iô xuân pơxiâm ing tơnêi mê vâ châ ‘nâi tiêu hiăng tro pơreăng kâ ‘nhiê cho pá, pơtih hên mâu pơreăng hiăng tro, lơ pơreăng ki pro re\ng hlâ, hrá hlâ, rêi hiăng tơdjâk la ki ăm hlo gá ôh tá ai trếo kơhiâm a kơpêng hlá mê pó vâi krâ nho\ng o thế xúa mâu phon hlá xôh, lơ rơvât phon tơ’nôm ah pro ăm pơreăng rơthăm rế ó tâ.  {ă kơxái tiêu ngin hnê tối ăm pó vâi krâ nho\ng o thế séa ngăn đi đo rêi, tâng châ hlo ai ôa prâp, rêi kô u\m mê pin thế ai troăng hơlâ pơkâ kơdê tơdrêng hlối pơreăng mê sap ing apoăng.

          Êng: ‘Na mâu pơreăng, kơmeăn mê tie#n sih ai hnê tối klâi há?

          Tie#n sih Phan Việt Hà: {ă mâu pơreăng kơmeăn, kơtâ ôa tung tơdroăng pêi pêt kơxái tiêu mê pin thế tơtro\ng mâu tơdroăng a kơ’nâi kố, pin thế po văng krúa dêi kơdrum pôi tá ăm tro răng hlâ, rơnó kố pin thế hnêi, tróu hvêa drô trăng tiu drêh vâ ăm kơdrum châ bâ phuâng. Rơnó kố ai kong mêi hên pin thế po troăng cho mơ’no ăm têa châ hiu lo pá kong kơdrum, xua kơmeăn kô tâ tú lâp kơdrum tiu mê pin pôi tá ăm têa châ hiu ing xiâm ki kố troh xiâm ki tá, kố cho môi tơdroăng pêi pro ki kal.

Hôm mơnê kơ tie#n sih!

Gương prế Katarina Nga tơplôu [ă tơbleăng