VOV4.Sêdang - Hên hơnăm vêh ngi kố, kơnôm ing tơdroăng xúa mâu kih thua#t tung rơvât phon tơtro ‘na túa pơkâ [ă ki hên ‘na túa phon, tơtro [ă tơdroăng ki hơ’lêh nếo tung pêt báu klâng, hên rơpo\ng kuăn pơlê a kong pơlê Dak Lak hiăng ai mâu [ăng klâng báu ai plâi kơtốu hên [ă dâi le#m khât. Ing mê, kơd^ng kơxo# liăn ‘no hrê tung tơdroăng mơdâ pêt, báu dâi le#m khât.

Rơpo\ng pôa Lê Công Phụng ối a thôn 10, cheăm Hòa Phú, pơlê kong kơdrâm {uôn Ma Thuột, kong pơlê Dak Lak hiăng hluâ 20 hơnăm pêt báu klâng. Mâu hơnăm hdrối mê hía nah, rơpo\ng pôa pêt tiô túa ki tiah hmâ, rơvât phon rak ngăn klâng báu tiô tơdroăng ki tơná rơkê ple\ng, mê báu ôh tá dâi le#m, báu kơtốu ôh tá ‘nhó hên. Rêm sào klâng rơpo\ng pôa bu châ xo dâng 3 tă báu tê. La 3 hơnăm vêh ngi kố, kơnôm ing tơdroăng hiăng rơkê ple\ng tơ’nôm [ă tơdroăng ki tí tăng hriâm [ối ‘na trếo kơhiâm dêi phon rơvât ăm báu klâng pôa hiăng hơ’lêh 5 sào báu klâng dêi tơná sap ing 3 tă tung môi sao tâk troh 4 tă tơdế tung môi sao. Pôa Lê Công Phụng, tối: Hdrối nah, drêng á tá hâi ai kơmăi kơmok athế po [ăng ‘nêk pêi [ă ko\ng mê 1 sao bu châ 3 tă xo, nôkố xúa tơ’nôm phon Đầu Trâu [ă Kali mê châ troh 4 tă 50 kg tung 1 sao. Phon rơvât tơtro tơ’nôm [ă ai kơmăi kơmok pêi tơnêi hơpok le#m hlo dâi le#m khât. Hbrâ mơdâ pêt, mê choi môi iâ Urea, troh drêng báu hiăng xông, mê á choi phon NPK, vâ chê tum pin pơtối choi Kali nếo ăm báu pôi tá hbâ.

            {ă pôa Nông Văn Ráng, ối a cheăm Ea Kao, pơlê kong kơdrâm {uôn Ma Thuột, kong pơlê Dak Lak xua ôh tá ai têa mê 1 hơnăm bu pêi môi rơnó tê. Rơpo\ng pôa Ráng ai 9 sào klâng báu, rêm hơnăm poê bu châ lối, lơ pá kơdâm 100 kơxâk báu. Tơkâ hluâ hên hơnăm ing tơdroăng ki pêt báu, pôa Ráng tối tiah kố, vâ pêi tơniăn báu klâng, môi hơnăm athế rơvât tu\m 4 hdroh phon ăm báu tung pơla báu dế xông droh: Rôh choi má môi, ai ngế ki ‘nâ choi Kali, ai ngế ki ‘nâ choi Sulfat. Roh má 2 choi hên tâ roh má môi bu iâ, sap 12 troh 15 kg môi sào, rôh má 3 sap 15 troh 20 kg môi sào, rôh má 4 sap 8 troh 12 kg Kali pin choi tiah mê, vâ ví tơdroăng ki báu hbâ. Tâng choi phon Kali thái [ă NPK mê báu kô kơdroh iâ pơreăng kâ ‘nhiê tâng vâ pơchông [ă Sulfat [ă NPK, choi phon ki mê ga hrik choâ ‘lâng ôh tí xê hrik môi hdroh, choi Sulfat [ă Urea kô pro chếo hlá báu lơ tro pơreăng re#ng xông kâ ‘nhiê, [ă kô ai hên pơreăng xông kâ ‘nhiê.

Pák^ng rơvât mâu phon hlá nhâ vâ hơ’lêh trếo kơhiâm ăm tơnêi klêi kơ’nâi rêm rơnó poê báu, vâi krâ nho\ng o ối châ khu ngăn mâu kuăn pơlê pêi chiâk pêi deăng hnê mơhno rơvât tơ’nôm phon hưh cơ [ă vi sinh vâ pro tơdâng mâu trếo kơhiâm tung tơnêi. Kum ăm xiâm báu xông kân le#m a mâu rơnó ki pơtối, tiô pôa Ngô Duy Minh, kăn hnê ngăn kuăn pơlê ki pêi chiâk pêi deăng cheăm Hòa Phú, pơlê kong kơdrâm {uôn Ma Thuột ăm ‘nâi: {ă phon rơvât nôkố ngin hnê tối ăm vâi krâ nho\ng o ki pêi chiâk deăng xúa phon hưh cơ vi sinh vâ pro le\m ăm tơnêi đi đo hơpok le\m, ôh tá tơdjâk troh tơnêi. Phon hưh cơ vi sinh kố kô tơniăn mơdêk xông rơdêi ton ăm tơmeăm pêt nôkố, ing mâu tơdroăng hnê tối mê tung péa pái hơnăm achê kố mâu tơmeăm kơtóu plâi hên châ mơdêk tơ-[rê.

Tơdroăng rơvât phon tu\m, tro tiô tơdroăng [ă tro rơnó hiăng kum ăm mâu klâng báu dêi vâi krâ nho\ng o kuăn pơlê a Dak Lak xông ngiât le\m. Báu xuân kơtóu hên [ă châ tơ-[rê, kum kuăn pơlê tơniăn tung rêh ối ing mâu rơnó pôe xo dêi báu.

Ô vâi krâ nho\ng o [ă pú hmâ! Phon cho kal khât tung tơdroăng xông rơdêi dế loăng plâi, pro pơxúa tung cheăng kâ ăm kuăn pơlê, mơdêk pêi lo kế tơmeăm. Ôh tá xê to tiah mê, xúa phon rơvât tơtro ối pro ăm hyôh kong prâi tâ tá krúa le\m.

Vâ kum vâi krâ nho\ng o hlê ple\ng nhên tâ tơdroăng ki pơxúa dêi phon [ă loăng plâi pêt, tung tơdroăng tơpui hâi kố, Tie#n sih Phan Việt Hà, Kăn [ơrô ngăn ‘na tơdroăng pơkâ khoa hok [ă tơru\m cheăng lâp plâi tơnêi - Vie#n khoa hok kih thua#t pêi chiâk deăng pêt kong Tây Nguyên kô hnê tối ăm kuăn pơlê [ă pú hmâ túa rơvât phon vâ thăm pro tơ-[rê tung xúa phon rơvât ăm loăng plâi, kum ăm loăng xông rơdêi le\m, pro pơxúa tung cheăng kâ ăm kuăn pơlê, pó vâi krâ nho\ng o kô tơmâng.

Êng: Ô tie#n sih phan Việt Hà, [ă tơdroăng xúa phon rơvât tơtro kô ai pơxúa môi tiah lâi [ă tơdroăng ki xông rơdêi dế loăng?

Tie#n sih Phan Việt Hà: Môi tiah ngin tối xúa phon rơvât tơdâng tơ’mô [ă tơtro ai hnoăng cheăng kal khât [ă pro ăm loăng re\ng xông kân, pak^ng mê, ối ai tơdjâk hên ki ê môi tiah ki krúa le\m dêi hyôh kong prâi, ngin xuân hiăng ‘nâi, drêng pin rơvât phon krâ kơvâ [ă tro tiô loăng vâ hrik xo, mê pin thế pêi pro tơdrêng tơdroăng ki vâ xúa phon rơvât dêi loăng. Drêng pin xúa phon rơvât tơdâng tơ’mô loăng ki pin pêt ga kô le\m tơdâng tơ’mô. Tơdroăng ki pin rơvât phon tro tiô pơkâ, hnối rơvât tơdâng tơ’mô trếo NPK ga kô ai mâu trếo trung vi lượng cho kal ăm loăng pêt.

Êng: Ô tie#n sih, rơvât phon ăm loăng plâi hên mê tơdjâk ki klâi troh ki pơxúa dêi tơdroăng cheăng kâ [ă hyôh kong prâi?

Tie#n sih Phan Việt Hà: Drêng rơvât phon tơdâng tơ’mô mâu trếo ki tơtro mê pin kô ai tu\m mâu trếo kơhiâm tung tơnêi ăm loăng, tơkéa vâ tối, pin ôh tá rơvât hên phon, kô tơdjâk hên troh ki pơxúa cheăng kâ, tơkéa vâ tối kơxo# liăn ‘no pêi pêi pêt rak ngăn kô tâk hên, môi tiah lâi cho tơdjâk troh ki pơxúa tung cheăng kâ. Pin rơvât phon lối hên kô tơdjâk troh hyôh tung tơnêi, gá pro tơnêi chô, ôh tá hơpok le\m, kô hlâ tâi mâu kuăn kiâ ki pơxúa tung tơnêi, ton la ngiâ ah kô ôh tá toniăn ăm loăng pêt, kô pro rế ’mêi tơnêi, kơdroh ki xông rơdêi dế loăng tiô kô khế, tiô rơnó.  

Êng: Choi, tơvât tro pơla mâu phon rơvât kô pro pơxúa klâi tung pro ăm loăng ai plâi?

Tie#n sih Phan Việt Hà: Tung rak ngăn trếo kơhiâm ăm loăng tối tơchuâm mê ngin đi đo hnê tối kuăn pơlê ‘nâi phon hưh cơ xúa rơvât tung pêi chiâk deăng. Hưh cơ tung mê ai tá phon êak ro, phon hưh cơ vi sinh, hưh cơ khoăng [ă hên túa phon ki ê. Phon hưh cơ gá pro hơpok tơnêi, pro ăm hyôh tung tơnêi châ lo, kum ăm rêi xông rơdêi [ă ai hên trếo kơhiâm le\m tâ tâng vâ pơchông [ă tơnêi ki iâ trếo hưh cơ. Pak^ng mê phon hưh cơ ối ai pơxúa tung ‘mâi hơ’lêh tơnêi, môi tiah kơdroh tơnêi chô, rak hên trếo kơhiâm.

Êng: Tie#n sih ai hnê pơchân klâi ăm vâi krâ nho\ng o tung xúa hên mâu túa phon rơvât tung pơla loăng vâ xông rơdêi?

Tie#n sih Phan Việt Hà: {ă phon hưh cơ mê vâi krâ nho\ng o rơvât mâu túa phon môi tiah pin hmâ xúa rơvât êak ro, pin xuân chiâng pro mơ-u\m tơ’nôm mâu hrái báu, hlá loăng, kơtôu plâi, pak^ng mê, choi mâu phon vi sinh a mâu hdrê loăng ki pơrah tơnêi, môi tiah tiêu, mê pin xuân chiâng rơvât tơ’nôm mâu phon vi sinh, tung mê vâi hmâ rơvât tơ’nôm mâu phon vi sinh ki pro pơxúa, mâu vi sinh ki ai ivá kâi tơplâ mơdât pơreăng ki rơ-iô kâ ’nhiê kơxái tiêu ‘lo, cho mâu troăng hơlâ ki vâ pêi, pin xúa êak ro ki hên, [ă xúa tơ’nôm phon vi sinh vâ tơ’nôm hên mâu kuăn kiâ ki ai pơxúa tung tơnêi.

Êng: Mơnê kô tie#n sih!

Gương prế Katarina Nga tơplôu [ă tơbleăng