VOV4.Sêdang - {a\ tơdroăng pêi cheăng krá tơniăn tiu khoa ho\k kih thua#t rak ngăn xiâm tiu, hên kuăn pơlê a kong pơlê Dak Lak hiăng pêt krá tơniăn loăng plâi kố, pêi lo liăn châ rơtal rêm hơnăm. Tơdrêng amê pơrea\ng ki pro tiu re#ng hlâ [a\ hrá hlâ dế xông tâ tú tung kơpong, mê mâu kơdrum tiu pêt tro kih thua#t hbrâ mơdât pơrea\ng [a\ loăng plâi xông ngiêt le#m, pêi lo tơniăn lối 3 ta#n tung môi ha.

Djâ ngin lăm tung kơdrum 3 ha xiâm tiu ngiât le#m, poâ Trần Đình Hai, ối a thôn 24, cheăm Ea Ning, tơring }ư Kuin, tối ăm ‘nâi, rơnó kố nah, rơpo\ng châ lối 12 ta#n tiu khăng. Vâ kơdrum tiu xông ngiêt le#m, kâi hbrâ mơdât pơrea\ng kâ ‘nhiê, poâ tơtro\ng rơvât phân hưh kơ ăm tơnêi hơpok le#m. Poâ xuân rơvât hên phon ki dâi le#m dêi mâu ko\ng ti Bình Điền. Poâ Trần Đinh Hai, tối: Môi hơnăm a rơvât dâng 15 kilô phân eâk mơnăn môi xiâm, phân vô kơ a xúa phân ki dâi le#m. Tâng rơvât phân ki ê thế rơvât hên tâ, mơdoh hên hâi; tâng rơvât phon ki dâi le#m, ki ai inâi châ ôu eăng, mê ga tơniăn tâ.

            {a\ túa ki rơkê tơtro 15 hơnăm pêt tiu châ tơ-[rê hôm, poâ Trần Minh Phúc, ối a [uôn B’Hôk, cheăm Ea B’Hôk, tơring }ư Kuin, tối, tiu rêi cho kal má môi, rêi xông têi mê xiâm tiu nếo xông kân rơdêi [a\ kâi hbrâ mơdât pơrea\ng. Kơdrum thế ai troăng mơ’no têa, ôh tá ăm têa to\ng. Drêng rak ngăn kal ví ôh tá trâm rêi xiâm tiu. Xiâm tiu ôh tá kal hên phon hoă ho\k, [a\ rơvât thế hên xôh, tơdrêng amê kơdroh xúa pơkeăng rak vế hdrê kơchâi plâi pôm. Poâ Trần Minh Phúc, tối ăm ‘nâi, kơdrum tiu tơniăn pêi lo lối 3 ta#n tung 1 ha, poâ pêi tro tiu kih thua#t hbrâ mơdât pơrea\ng: Má môi cho hbrâ mơdât pơrea\ng, má péa cho túa rak ngăn, tróu tơkâng loăng, rơvât phon, má pái cho troăng mơ’no têa; pái tơdroăng mê cho má môi. Pơtih tróu tơkâng, mê rêm xiâm rêh tiah kố, môi hơnăm thế tróu tơkâng 3 xôh, tróu tơkâng vâ kơdrum xiâm tiu kâi trâng [a\ pơrea\ng. {a\ túa rơvât phôn, mê môi hơnăm a rơvât 5 hdroh phon hoă ho\k, môi roh phon eâk mơnăn. Apoăng rơnó mêi rơvât phon eâk mơnăn hdrối. {a\ pơkeăng rak vế hdrê kơchâi plâi pôm, mê ngăn tiu kơdrum vâ pơlât, séa ngăn kơdrum hlo pơrea\ng ki klâi mê roê pơkeăng ki mê vâ kơdê, ôh tá xê hlo vâi xôh pơkeăng ki kố ki mê, mê xê môi tiah mê a kơdrum dêi tơná, tiah mê ôh tá tro.         

Lăm hyô ngăn túa pêt tiu dêi pôa Trần Minh Phúc, Tie#n sih Phan Việt Hà, Tíu xiâm cheăng khoă hok kih thua#t rak ngăn kong Ty Nguyên, tối tiah kố, kơdrum tiu kố hiăng châ pêi pêt tro kih thua#t vâ mơdêk krá ton xo\n: Kơdum tiu dêi pôa Phúc dâi tâi tâng mâu trăng loăng ki rêh, kố cho tơdroăng ki a hlo vâ hnê tối vâ ai môi kơdrum tiu krá ton xo\n. Tơru\m [ă trăng tiu rêh mê kơdrum tiu kố ối ai ki châ mơ’no têa le#m, ví têa hngiâm kơchoh pro u\m. Kơ’nâi môi rơnó mêi, [ă têa mêi hên la kơxái tiu tung kơdrum tiu ôh tá hlo ai ki lâi hlâ, tơkéa vâ ăm hlo kơdrum tiu kố hiăng pêi tro kih thua#t hbrâ mơdât ôa hdrong tu\m túa tiu tơdroăng hnê dêi khu cheăng ‘na khoa hok.

Tie#n sih Pham Việt Hà, kăn [ơrô ngăn ‘na pơkâ cheăng Khoa hok, ối tung tíu xiâm khoa hok kih thua#t pêi chiâk, pêt kong Tây Nguyên, hiăng hnê túa rak ngăn hbrâ mơdât ôa hdrong ăm kơxái tiu a rơnó mơdrăng. Pơtối tơdroăng mơ’no hâi kố, tie#n sih Phan Việt Hà ai hnê tối ăm pó vâi krâ nho\ng o ‘na tơ’nôm trếo kơhiâm ăm kơxái tiu: Tơdroăng ki apoăng pin thế tơmâng khât ‘na rơvât phon tu\m phân hữu cơ, vâ ai tu\m mâu trếo đa vi lượng, trung vi lượng [ă mâu nhâ loăng kuăn kiâ ki pơxúa vâ kơdroh mâu nhâ loăng kuăn kiâ ki ‘mêi tung tơnêi. Drêng rơvât phon hữu cơ xuân mơtiah phon vô cơ pin thế rơvât tro tơdroăng: Pin chiâ môi troăng rơtâ tá xiâm ngăn tiu tơkâng kơxái tiu dâng 15cm, rơvât phon klêi mê po tơnêi kơđu. {ă phân hữu cơ pin thế rơvât phân ki hiăng mơ-u\m; drêng pin mơ-u\m ăm phon u\m, pin thế tơ’nôm a mâu phon ki pro ing hrái nhâ kơtôu kông hnông a lâi tricodema, hiăng pro chiâng phon hữu cơ, ai đăm, ai lân [ă hía hé, malối tricodema kâi tơplâ [ă kê ‘mêi [ă pơreăng fusarrium.

Tung rơnó mơdrăng, kong tô pơ oh, vâi krâ nho\ng o thế tơtro\ng tôh têa đi đo, rak ăm hngiâm tơnêi vâ xiâm tiu xông rơdêi vâ hu\n rêi. Mơhé tơdroăng rơvât phon ăm tiu gá iâ, la tiu kal tơ’nôm trếo kơhiâm tơ’mô, xua kố cho rôh ki vâ pơxiâm tơpo reăng, kơd^ng trếo kơhiâm vâ tiu tơpo reăng kơ’mu\n plâi. Tie#n sih Phan Việt Hà tối: Ki xiâm dêi kơxái tiu cho rêi gá hu\n ôh tá rơdêi, drêng pin rơvât phon a tơnêi ah gá xuân tơpá vâ châ hrik tâi tâi tâng mâu trếo kơhiâm. Tâng pin rơvât phon ôh tá tro tơdroăng mê gá ối pro ‘mêi ăm rêi, chiâng ai troăng ki vâ ăm ôa hdrong châ kâ ‘nhiê ah chiâng ai pơreăng re#ng hlâ hrá hlâ. Tiah mê, ngin hnê tối klêi rơvât phon hữu cơ mê tơdroăng ki má péa pin thế tơ’nôm trếo kơhiâm ăm tiu ing hlá [ă phon rơvât hlá ăm kơxái tiu. Phon rơvât hlá mê pin xuân xêo ngăn ki kơxái tiu kal vâ tơrêm rôh vâ xôh tiu rơnó, vâ tối tơchuôm thế xôh rế hên rế ‘ló. Drêng pêi pro tơdroăng xôh kơchoh tơ’mô a tơkâng, pro ti lâi ăm kơchoh lâp kơpêng [ă pá xôp dêi hlá, [ă xôh drêng kong xêi rơngiâp.

 Ple#ng ki kal dêi kơxái, tơ’nôm trếo kơhiâm tơtro, rah tro phon, rơvât tro tơdroăng, cho môi tung mâu troăng rơhlâ ki xêt vâ mơdêk dêi kơdrum kơxái tiu krá ton xo\n kơtóu plâi hên. 

Gương prế A Sa Ly tơplôu [ă pơchuât