VOV4.Sêdang - Kơmăng hâi lơ 16 khế 1 kố nah, a pơlê kong kơdrâm {uôn Ma Thuột, kong pơlê Dak Lak [a\ mâu kơpong ki achê hiăng ai kong mêi kân. Hdrối mê, a mơ’nui khế 12 hơnăm 2015, a hên kơpong a mâu kong pơlê Dak Lak, Dak Nông xuân ai kong mêi ôh tá tro rơnó. Mâu roh kong mêi kố hiăng pro kơphế re\ng tơpo reăng, pro kuăn pơlê tô tuăn. Kơphế tơpo reăng drêng kơdrum kơphế nếo klêi krí, tá hâi teăm poê tah tơkâng ki răng hlâ, vâ rak ngăn dêi kơphế, kô tơdjâk troh rơnó kơ’nâi.

            Pôa Phạm Văn Công, ối a cheăm }ư Dliê Mnông, tơring }ư Mgar, kong pơlê Dak Lak tô tuăn: Hơnăm kố kong re\ng tô, mê kơdrâ ai kong mêi ôh tá tro rơnó, cho tơdroăng ki tơtro ăm loăng plâi ki ê, laga [a\ kơphế cho pá rak ngăn. Kơdrum kơphế dế klêi krí, tá hâi teăm pôe tơkâng ki răng hlâ, mê kơphế hiăng tơpo reăng, rơnó la ngiâ kô pêi lo iâ, xua kơphế kơ’muăn plâi ôh tá tơdâng tơ’mô. Nôkố pôa thế tơkôm reăng ho\n, nếo pôe tah tơkâng ki khăng, vâ tơkôm reăng tơpo roh kơ’nâi nếo. Pôa Phạm Văn Công tối: Nôkố tâng pin pêi tiô reăng tơpo ki rơnó kố, tôh têa, mê reăng tơpo roh kơ’nâi kô u\m tâi tâng. Nôkố thế tơkôm kong mêi tê.

            {a\ rơpo\ng jâ Lê Thị Uyên, ối a cheăm Ea Drơng, tơring }ư Mgar, tơdroăng ki tro lu\p hiăng hlo nhên, xua kong mêi iâ, ôh tá bê têa tôh kơphế, kơphế ôh tá tu\m têa vâ tơpo reăng, kơ’muăn plâi. Jâ Lê Thị Uyên ôh tá ‘nâi rak ngăn kơphế môi tiah lâi vâ tơtro drêng kố: Xiâm ki kố ôh tá bê têa, mê gá tơpo reăng prâp môi tiah kố, kô ôh tá chiâng vâ kơ’muăn plâi, á ti ‘nâi tiah lâi tối cho ôh tá bê têa, vâ kuăn pơlê pêi chiâk deăng tôh têa tơ’lêi, lơ pro tiah lâi vâ kơphế plâi kơtốu hên tâ.

            Tơdroăng tô tuăn ki tơchuâm dêi mơngế pêt kơphế a tơring }ư Mgar drêng kong prâi ôh tá tơniăn, ngoh Trần Đức Thiên, tối: Hơnăm kố xua kong mêi re\ng, xua mê kơphế re\ng tơpo reăng. Ngin vâ kơ-êng mâu khu cheăng khoa ho\k, mê cho rak ngăn kơphế klêi kơ’nâi roh kơphế tơpo reăng kố, mê tôh môi tiah lâi vâ gá châ tơ-[rê iâ.

            Rơnó kố nah, mơngế pêt kơphế a kong pơlê Dak Lak tối phá xêh [a\ kơpong Tây Nguyên tối tơchuâm hiăng trâm hên pá puât xua kong tô khăng khoăng. Hơnăm 2016 kố, kong tô khăng khoăng sap apoăng rơnó, klêi mê, yă kơphế chu rơpâ, mê ai kong mêi ôh tá tro rơnó, klêi kơ’nâi nếo klêi krí kơphế, kơphế re\ng tơpo reăng, pro kuăn pơlê thăm tôu tuăn. Mơhé hiăng ‘nâi túa rak ngăn kơphế, laga kuăn pơlê kong pơlê Dak Lak xuân ôh tá ‘nâi pro ti lâi vâ rak ngăn dêi kơphế, drêng kong prâi pro ôh tá tơniăn.

            Ô vâi krâ nho\ng o [a\ pú hmâ! ‘Na tơdroăng xiâm kơphế tơpo reăng xua trâm kong mêi ôh tá tro rơnó, Tie#n sih Tôn Nữ Tuấn Nam, cho kăn [o# pêi cheăng tung Vie#n khoa ho\k kih thua#t pêi chiâk deăng, pêt kong kơpong Tây Nguyên tối ăm ‘nâi, a kong pơlê Dak Lak, mâu roh kong mêi kố nah hiăng pro kơphế tơpo châ dâng 20 troh 30% reăng. Kuăn pơlê kal séa ngăn kong prâi vâ rak ngăn kơdrum kơphế châ tơ-[rê. Kơ’nâi kố, ngế chêh hlá tơbeăng dêi Rơ’jíu Việt Nam ai kơ-êng Tie#n sih Tôn Nữ Tuấn Nam, môi ngế ki hriăn ple\ng ‘na pêi chiâk deăng ‘na pêi kơphế, pó vâi krâ nho\ng o kô tơmâng.

Êng: Ô tie#n sih, mâu khế apoăng rơnó mơdrăng, a Tây Nguyên ai mâu rôh kong mêi, pro loăng kơphế a hên kong pơlê re\ng tơpo reăng drêng nếo klêi krí dêi plâi. Môi tiah tơdroăng ki ngin nếo tối mê ai mâu kơdrum loăng ki ‘nâ ôh tá ai ivá vâ xông rơdêi pro ăm dêi reăng tơpo le\m, kuăn pơlê hmâ tối dêi ai reăng ki tơpo ai reăng ki oh, kô pro kơdroh plâi. Tiah mê mơngế ki pêt kơphế thế pro ti lâi drêng trâm rôh kong mêi môi tiah mê?

Tiâ: Drêng hiăng hlo lo reăng ngăn mê cho ôh tá tro, mâu reăng tơpo ôh tá tơdrêng dêi rơpó. Pó vâi krâ nho\ng o thế tơtro\ng, drêng kơdrâ kong mêi môi tiah kố nah, mâu tíu ki pin riên ngăn dêi hdrối mơni kô ôh tá bê têa, tơkéa vâ tối lối 30 milimet, mê pó vâi krâ nho\ng o pôi tá re\ng tôh. Mâu tíu ki têa mêi ôh tá bê vâ kơchoh ăm loăng châ lo reăng môi tiah hmâ, gá xuân lo reăng la ôh tá lo reăng le\m, ôh tá kâi vâ tơpo le\m, mê pin thế re\ng tôh têa. Pin xuân chiâng po tơnêi vâ ‘nâi, tâng têa hngiâm mot tung tơnêi trâu dâng 30 - 40cm, mê kô bê ăm kơphế tơpo reăng tơdrêng tâi tâng. Tâng tôh têa ôh tá bê hngiâm kơchoh, kong mêi iâ, bú hngiâm dâng 10 cm tê thế tôh tơ’nôm têa hlối. Re\ng toh tơ’nôm têa thế tôh tơdrêng hlối klêi kơ’nâi kong hiăng prăng, pôi tá tơkôm hlo reăng tơpo nếo tôh, drêng mê ôh pá teăm xếo vâ kum dêi loăng.   

Êng: Ô tie#n sih, [ă mâu kơdrum kơphế hiăng tơpo reăng hdrối drêng trâm kong mêi ôh tá tro rơnó pó vâi krâ nho\ng o thế tơtro\ng rak ngăn môi tiah lâi?

Tiâ: Tâng tíu ki lâi têa mêi bê tôh kơphế ăm loăng kơphế tơpo reăng mê pó vâi krâ nho\ng o hmiân tuăn ‘na reăng ki mê, gá kô kơ’muăn  plâi môi tiah hmâ. {ă khu reăng ki tơpo mê gá nếo tơpo hâi troh 30% dêi reăng rơnó la ngiâ, mê pin thế lôi dêi kơdrum kơphế tơná chiu kong tô ‘nôi. Pó vâi krâ nho\ng o pơtối séa ngăn ta troh la lâi reăng pơxiâm vâ tơpo nếo, troh a tơrêm xiâm tơkâng mê pin nếo tôh vâ reăng tơpo hên [ă rôh ki kơ’nâi. Pó vâi krâ nho\ng o pôi tá re\ng préa toh têa vâ păn mơ’rêh mâu reăng ki hiăng tơpo mê âi, mê gá kô pro u\m hlối mâu reăng tơpo kơ’nâi ah, gá kô tơpo hmâng vâ ai ki hdrối ai ki kơ’nâi ôh tá tơpo tơdrêng môi hdroh.

Êng:  Ô tie#n sih, tung pơla kố, ai mâu kơdrum kơphế nếo klêi krí, hâi teăm hnêi tơkâng, ‘mâi bro tơkâng nếo la loăng hiăng tơpo reăng. Drêng kố kuăn pơlê kal hnêi tah tơkâng kơphế môi tiah lâi?

Tiâ: Mê pin thế tơkôm tơpo reăng tâi, ah gá ho\n reăng klêi mê kô pơxiâm hnêi tơkâng môi tiah hmâ. Xua hơnăm kố tối hdrối kong kô tô mơdrăng ó, xua mê, a mâu kơdrum loăng ki dâi le\m pó vâi krâ nho\ng o kô chiâng re\ng hnêi tah, la mâu kơdrum ki loăng hiăng krâ lơ hiăng pá hro xua hơnăm hdrối nah krí dêi hên [ă rơvât phon ôh tá teăm, lơ mâu kơdrum ‘’a chê khía plong’’, tơkéa vâ tối ôh tá ai loăng ki hding khía, mê pin thế hnêi tah hveăng, tơkâng hrá iâ xuân hôm, hnêi tah mâu tơkâng ki hiăng kho, mơgrúa le\m kơdrum, ‘na mâu tơkâng loăng ki hiăng tơkut, chong, lơ tơkâng ki hiăng krâ thế ko tah lôi, tiah mê, kơ’nâi tôh têa 1-2 rôh lơ apoăng rơnó mêi pin kô hnêi tah nếo. Pro môi tiah mê kô kum ăm loăng kơphế kâi trâng [ă kong tô tâ, tâng kơdrum loăng ôh tá dâi pin hnêi tah tâi gá kô ôh tá ai ki klâi, drêng khía pê tung kơdrum [ă kong hnối tô ó kô pro ăm loăng plâi răng ho\n rế hên. Xua mê, pó vâi krâ nho\ng o thế tơtro\ng hơnăm kố ngăn tiô kơdrum loăng dêi tơná le\m dâi lơ ôh tá vâ hnêi tah tơkâng.

Êng: Hôm mơnê kô tie#n sih!

Gương prế A Sa Ly tơplôu [ă tơbleăng