VOV4.Sêdang - Ô vâi krâ nho\ng o [a\ pú hmâ! Kong tô mơdrăng khăng khoăng ton khế pơla kố nah hiăng pro chât ha kơphế a mâu kong pơlê kơpong Tây Nguyên ôh tá bê têa tôh. Hên kơdrum kơphế hiăng răng ho\n, ôh tá chiâng vâ to\ng ăm kơphế châ rêh. Laga [a\ng deăng ki ê plâi ôh tá ‘nhó kơtóu, [a\ thăm nếo tơdjâk ton troh rơnó kơ’nâi.

            Cheăm Phú Xuân, tơring Krông Năng, ai 25 rơchoâ, hno têa, mê hiăng xiâ tâi tâng. Têa kroăng Krông Năng hiu tơkâ hluâ cheăm, nôkố têa hiăng xiâ tâi tâng. Têa hiu ôh tá ai xếo, têa mo\ng xuân tá ti ai, klâng tơdêi khăng tâi tâng, [a\ rơpâu ha kơphế tung kơpong xuân răng ho\n. Ngoh Trần Đăng Hùng, ối a thôn Xuân Lộc, cheăm Phú Xuân, khéa kho tối: Kơxo# liăn mơ’no tôh 8 sao kố tâi dâng 6 rơtuh môi roh. A mơ’no liăn tôh hiăng châ 2 roh, mê roh má 3 ôh tá ai têa tôh xếo, hmếo lôi tiah mê tê, kơphế ôh tá ai plâi, tí ‘nâi pro tiah lâi xếo. Klôh têa akố hiăng chiâ, pong la ôh tá ai têa. Nôkố bố ‘nâi tơkôm to kong mêi tê xo.

            Lâp tơring Krông Năng ai 24 rơpâu ha kơphế, ai vâ chê 10 rơpâu ha deăng kơphế răng ho\n, tiu poâ Nguyễn Kỳ, kăn pho\ hnê ngăn Vi[an tơring Krông Năng, rơtế [ă kong tô khăng khoăng, mê kuăn pơlê xuân tơ’noăng dêi pó po rơdâ [a\ng deăng pêt kơphế tung mâu hơnăm hdrối xuân pro lu\p hên ó tâ nếo: Kong tô khăng khoăng pro tro lu\p hên, [a\ mâu [a\ng kơphế ki hơhngế mâu rơchoâ têa, la kuăn pơlê xuân ối kơdôu vâ pêt, chiâng ai tơdroăng ôh tá bê têa tôh kơphế. Ngin mơhnhôk kuăn pơlê tôh têa athế ‘nâi kơd^ng, [a\ mơhnhôk kuăn pơlê thăm mơ’no liăn hnhâng kơxái on tơhrik, hrik têa tôh [a\ on tơhrik, vâ kơdroh tro lu\p. Drêng kal, mê ngin kô xo liăn ngân ki ‘măn kơd^ng vâ kum mâu tơdroăng pá puât [a\ mâu kơpong ki trâm pá, ôh tá bê têa tôh, laga kuăn pơlê ôh tá ai ivá tăng têa tôh.

            Kong tô ó, a kong pơlê Dak Lak ai vâ chê 40 rơpâu ha kơphế ôh tá bê têa tôh, kơdroh pêi lo, tiu tối hdrối tro lu\p vâ chê 2 rơpâu rơtal liăn. {a\ a mâu kong pơlê Gia Lai, Dak Nông, mơhé mâu kơpong hiăng ai kong mêi apoăng rơnó, laga hên [a\ng kơphế tơkâng hiăng răng ho\n, tơruih plâi, plâi chiâng ôh tá kân, rơ’mok le#m.

Ô vâi krâ nho\ng o [ă pú hmâ! Klêi mâu khế tung rơnó tô mơdrăng, pơxiâm mot tung rơnó mêi, loăng kơphế kal châ rak ngăn rơvât phon vâ kơd^ng trếo kơhiâm ăm ai plâi [ă ăm tơkâng xông rơdêi ăm hơnăm kơ’nâi. {ă kơdrum ki tro khăng khoăng, tơdroăng rak ngăn thế tơtro\ng tâ vâ loăng kơphê re#ng xông rơdêi. Kih sư Nguyễn Thị Thảo, kăn [ơrô hnê ‘na tơdroăng cheăng, tíu xiâm hnê mơhnhôk chiâk deăng kong pơlê Dak Nông, hnê tối: Klêi kong tô mơdrăng ton kơdrum kơphế răng tơruih plâi, vâ tơkâ hluâ tơdroăng kố drêng hiăng troh rơnó mêi, ki hdrối pin thế po văng krúa kơdrum loăng, tah mâu tơkâng ki khăng kho, tơkâng tro ôa hdrong kâ ‘nhiê, ko tah, văng krúa, klêi mê rơvât phon: má môi cho xôh phon hlá, klêi mê xúa mâu túa phon vô cơ mê phon đăm [ă lân thế choi hên tâ tâng vâ pơchông [ă mâu hơnăm ki hmâ; pak^ng mê, thế tơ’nôm phon hưh cơ vâ ăm tơnêi châ hơpok, rêi hu\n rơdêi.

Tiô kih sư Nguyễn Thị Thảo, pak^ng xua kong tô mơdrăng pro loăng kơphế  khăng kho ho\n tơruih plâi, mot tung rơnó mêi, loăng xuân tơ’lêi tro tơruih plâi xua ‘’kơdrâ’’ hlo têa lối hên, kơxo# plâi tơruih kô tak troh 20%: Tung pơla khế 5 khế 6 kố gá kô tơruih plâi, tâng tơruih plâi ôh tá hlo ki rơbông prăng a tơxui plâi [ă a kơtôu plâi. Mê pó vâi krâ nho\ng o thế lăm ngăn kơdrum vâ teăm châ ‘nâi, tâng ôh, plâi ai hên luâ râ gá xuân kô tơruih ‘nâ. Vâ kơdroh plâi tơruih mê vâi krâ nho\ng o xuân chiâng xôh mâu túa phon hlá, malối phon Bo, Kali. Rơvât phon pin thế tơtro\ng klâ pro iâ 3 rôh, apoăng rơnó mêi, má péa cho pơla khế 7, [ă rôh má 3 a khế 9. tung pơla mơ’nui thế rơvât hên phon kali, xua drêng kố loăng kơphê kal kơd^ng trếo ki khăng păn mơ’rêh plâi.

Mâu tơdroăng ki kal tung rak ngăn kơdrum kơphế a rơnó mêi cho rơvât phon, hbrâ mơdât ôa hdrong kâ ‘nhiê [ă hnêi tah tơkâng vâ bâ phuâng ăm plâi kơtóu hên, châ xo hên plâi a hơnăm kơ’nâi. Kih sư nguyễn Thị Thảo, tối: Rơnó mêi pin thế tơtro\ng todroăng rak ngăn, klâ iâ phon ki rơvât pro hên hdrôh. {ă thế hnêi tah tơkâng ki hmo\ng, [ă troh dâng khế 8 khế 9 mâu tơkâng ki ôh tá dâi ki hmo\ng thế đi đo pôe hnêi tah tơkâng vâ kơdroh ôa hdrong kâ ‘nhiê; Pak^ng mê, lôi tiah mê mâu tơkâng ki vâ ai plâi a hơnăm kơ’nâi, mâu tơkâng ki kân piê le#m hu\n hveăng, ki ôh tá hu\n le#m.

{ă mâu kơdrum loăng ôh tá kâi xông rơdêi, vâi krâ nho\ng o pôi tá pêt kơphế tơdrêng, thế hơ’lêh [ă mâu hdrê loăng môi tiah pêt prá, lơ hdrê loăng plâi ki bú kal têa iâ vâ ví răng hlâ. Tơdroăng xúa hdrê kơphế mit klêp tơkâng ôh tá chiâng vâ kơdroh khăng khoăng a mâu kơpong tơnêi ôh tá bê têa. Kih sư Nguyễn Thị Thảo, hnê tối: Kơpong Tây Nguyên ai mâu hdrê kơphế nếo ki khu xiâm cheăng khoa hok kih thua#t pêt loăng kong hiăng tí tăng ‘nâi ple#ng ing TR4 troh TR12, mê ôh tá ai hdrê kơphế ki kâi trâng [ă kong tô. {ă loăng kơphê mit xuân kâi chiu kong tô mơdrăng, la drêng pin pôe rơmôe rêi gá xuân pơtê ôh tá hu\n xếo vâ tơdâng tơ’mô pơla kơpêng [ă pá xôp, tiô tơdroăng ki ngin hiăng hlo ing loăng kơphế klêp tơkâng gá ôh tá kâi trâng [ă kong tô ton. Tâng vâi krâ nho\ng o pêt nếo kơphế mê xuân ôh tá tro tơdroăng pơkâ, á hnê tối ăm vâi krâ nho\ng o pôi tá pêt môi tiah mê, thế hơ’lêh pêt mâu hdrê loăng ki ê ‘nôi.

A Sa Ly tơplôu