VOV4.Sêdang - Ôh tá tá roê hdrê pêt kơphế nếo vâ pêt tung [a\ng kơphế hiăng krâ, plâi ôh tá kơtốu hên xếo, hên kuăn pơlê a kong pơlê Dak Nông hiăng uâ xiâm kơphế mê pơklêp kông kơbâng kơphế, châ kơd^ng liăn mơ’no roê hdrê. Túa pêi kố châ pơxúa hên.

            Poâ Nguyễn Bá Lộc, mơngế ki apoăng a tơring Dak Mil, kong pơlê Dak Nông pơklêp kông kơbâng kơphế dêi kơdrum tơná tối ăm ‘nâi, túa kố ôh tá pá, laga tơ-[rê: kơxo# liăn mơ’no apoăng iâ, bố dâng 10 rơtuh 1 ha, klêi kơ’nâi môi hơnăm mê kơphế hiăng plâi. Tâng pêt hdrê nếo tung [a\ng kơphế hiăng krâ, 1 ha mơ’no liăn lối 100 rơtuh, mê pái hơnăm kơ’nâi nếo châ krí plâi. Dế nôkố kơdrum kơphế ki pơklêp kông dêi rơpo\ng hiăng pêi lo tơniăn châ 6 ta#n tung môi ha. Poâ Nguyễn Bá Lộc, ối a cheăm Dak Lao, tơring Dak Mil, tối ăm ‘nâi: Drêng mâu ngế cheăng khoa hok dêi Vie#n hriăn ple#ng mơdâ hdrê Tây Nguyên vâi pơchân tối, mê a tơru\m cheăng, uâ xiâm kơphế [a\ pơklêp kông kơbâng kơphế, mê hlo hiăng châ tơ-[rê môi tiah púi vâ, tâng kơbố vâ [ối mê rơpo\ng a kô hnê mơhno, [a\ rah xo mâu hmo\ng ki le#m vâ pơklêp. Dế nôkố cheăm á xuân hiăng pơklêp châ lối 20 ha kơphế krâ, [a\ pơklêp mê rơpo\ng a pơklêp dêi 3 ha 5 sao, kuăn pơlê a pơlê cho 5 ha.

{ă pôa Phan Văn Minh, ối a cheăm Nam Đà, tơring Krông Nô, kong pơlê Dak Nông, ing túa klêp tơkâng ‘mâi kơdrum kơphế xua khu ngăn ‘na chiâk deăng tơring to\ng kum, pôa hiăng pro kơdrum mơdâ rơmôe pro hdrê ăm kuăn pơlê tung kơpong. Kơdrum mơdâ rơmôe kơphế hdrê apoăng châ to\ng kum hnê kih thua#t ki uâ ing Vie#n hok hok kih thua#t chiâk deăng pêt kong Tây Nguyên, [ă mâu túa hdrê ai ki le#m, kơtóu plâi hên, kâi trâng mơdât [ă pơreăng ki rơbông a hlá kơtôu loăng, môi tiah TR4, TR8. Pôa Phan Văn Minh tối: Rơpo\ng xuân klêp mơnúa pro, apoăng deăng pêt iâ têa, dâng 1 troh 2 sao, kơ’nâi mê hlo ai pơxúa mê nếo klêp pro hên. Nôkố tâi tâng kơphế dêi nho\ng o tung rơpo\ng hngêi xuân hiăng klêp tâi. Môi tiah kơdrum loăng kố bố ai 1 rơpâu 600 xiâm la hdrối kố nah ngin xo dêi 10 ta#n kloăng. Ki pơxúa dêi môi tiah mê, mê kuăn pơlê tâ tá kơpong kố xuân hiăng hriâm tiu vâi klêp hên rơmoê pro hdrê, ai mâu rơpo\ng ki ‘nâ pin lăm troh a kơdrum klêp ăm vâi. ‘Na kơdrum pro hdrê dêi rơpo\ng hngêi rêm hơnăm tê dâng pái chât rơpâu xiâm hdrê loăng ki klêp, hơnăm ki lâi xuân ai dâng tơdế rơnó vâi hiăng xo tâi hdrê.

Xuân cho tơdroăng klêp rơmôe hơ’lêh pêt hdrê nếo a kơdrum kơphế, pôa Nguyễn Công Quảng, ối a Đức Hiệp, cheăm Đức Mạnh, tơring Dak Mil, cho ngế tí tăng hriăn túa pêi pro phá xêh. Teăng uâ xiâm loăng kơphế tơkôm hno\ng tơkâng ki nếo mê nếo klêp, mê pôa rah xo túa klêp ăm rơmôe ki hiăng hmo\ng mê nếo uâ loăng. Pôa Nguyễn Công Quảng, ăm ‘nâi: Klêp kơphế mê á pôe tah i-iâ, tơkéa vâ tối hmếu pơklêp rơmôe a mâu kông loăng ki hiăng krâ, drêng krí plâi kơphê á pôe tah kông ki mê, rơmôe gá hiăng hbú nếo, ôh tá răng, xua troh hơnăm kơ’nâi hiăng ai plâi. Nôkố kơdrum loăng kơphế á châ xo dêi xap 7 troh 8 ta#n 1 ha, rêm hơnăm, hmếu pơchâ krí xo dêi môi tiah mê.

Kơphế vo#i cho hdrê kơphế ki xiâm a Tây nguyên, mơhé tiah mê, [ă mâu kơdrum loăng lối 20 hơnăm, kơphế hiăng krâ [ă xúa hdrê ton, mê plâi ôh tá ‘nhó hên. Drêng hâi vâ lâk tah pêt kơphế hdrê nếo, mê kuăn pơlê thế pro túa ‘mâi hơ’lêh tơnêi [ă ‘mâi hơ’lêh tâi tâng tơkâng hlối, vâ kơdrum kơphế ối châ xo dêi plâi ton hơnăm nếo [ă kơxo# plâi châ xo tơniăn lối 3 ta#n kloăng tung 1 hectar. Tie#n sih Tôn Nữ Tuấn Nam, hnê tối: Klêi séa ngăn ăm hlo hên kơdrum kơphế ki hiăng krâ tơnêi hiăng chô [ă ôh tá ai hên xếo trếo kơhiâm; pơtih môi tiah kơdrum kố mê ai lưu huỳnh hên, kơdrum ki tá lối hên lân; mê tâi tâng ki rơlối tung tơnêi tơdjâk troh ôh tá le#m troh tơdroăng xông kân [ă ai plâi dêi loăng kơphế. Tiah mê, [ă mâu kơdrum kơphế ki hiăng krâ, vâi krâ nho\ng o thế séa ngăn nếo tơnêi, vâ ai tơdroăng pơkâ rơvât phon hơ’lêh pro tơnêi hơpok, vâ rêi kơphế xông rơdêi, hrik xo mâu trếo kơhiâm le#m re#ng xông kân. Ing mê, pin nếo pêi pro tơdroăng hơ’lêh tơkâng hlá ki tơhyom [ă tơdroăng xo liâ uâ klêi mê pơklêp kông kơbâng, lơ ‘mâi tróu tơkâng ki tơhyom hlá nếo ăm i tơdâng.

Klêi ‘mâi hơ’lêh kơdrum kơphế hiăng krâ [ă tơdroăng uâ klêi mê klêp kông kơbâng lơ ‘mâi tróu tơkâng môi tiah mê, vâi krâ  nho\ng o thế tơtro\ng pơtối rak ngăn khât kơdrum tung mâu hơnăm pơtối. Tie#n sih Tôn Nữ Tuấn Nam, tối: Vâ kơdrum kơphế ai plâi hên, vâi krâ nho\ng o thế tơtro\ng mâu tơdroăng: má môi cho rak ngăn trếo kơhiâm ăm loăng krâu khât, tá tơdroăng rak ngăn tơnêi: tơkéa vâ tối tâng tơnêi chôu luâ râ mê kal ‘mâi hơ’lêh [ă mâu trếo môi tiah lân, puâ [ă hía hé; [ă tơdroăng rak ngăn kơdrum loăng tá rơvât phon hoă hok rơvât tơdâng tơ’mô tơtro tiô tơdroăng hnê, tơru\m [ă phon hưh cơ, lơ phân êak ro mê thế xúa phon vi sinh lơ phon vi sinh hưh cơ vâ ăm rêi kơphế châ rơdêi. Tơdroăng ki má péa, vâi krâ nho\ng o thế tơmâng khât troh tơdroăng rak ngăn ôa hdrong kâ ‘nhiê, a mâu kơdrum kơphế ki hiăng krâ kal thế tơtro\ng troh pơreăng pro rơbông kông hlá kơphế, pơreăng rơheăng tơkâng.

Gương  prế  A Sa Ly tơplôu