VOV4.Sêdang - Apoăng rơnó mêi cho rôh loăng kơphế vâ re\ng xông kân tá xiâm, tơkâng xông kân le\m, plâi kân rơ’mok. Pơla kố xuân hlo ai plâi kơphế ki kơbâng tơruih a mâu kơdrum kơphế pro kuăn pơlê tô tuăn, xua ga tơdjâk troh hên ‘na pêi lo kơphế a hơnăm kơ’nâi ah. Tiên sih hnê cheăng pêi Tôn Nữ Tuấn Nam, cho kăn pơkuâ [ơrô khoa ho\k, pêi cheăng tung vie#n hnê khoa ho\k kih thua#t pêi chiâk deăng, pêt kong kơpong Tây Nguyên kô hnê mơhno kuăn pơlê [a\ pú hmâ ‘nâi xiâm kối chiâng tơruih plâi kơphế ki ối kơbâng, [a\ mâu túa hbrâ mơdât tơruih plâi kơphế ki ối kơbâng.

Tiah hmâ a rơnó mêi, loăng kơphế tu\m têa, mê kô kum kơphế xông kân ó rơdêi, laga mâu pơrea\ng xuân tơ’lêi xông tâ tú a rơnó kố. Tung mê, ai tơdroăng ki mơngế pêt kơphế ôh tá púi vâ hmâ ai a rơnó kố, mê cho plâi kơphế ki ối kơbâng tơruih hên h^n. Tiô tiên sih hnê pêi chiâk deăng Tôn Nữ Tuấn Nam tối, xiâm kối chiâng pro plâi kơphế ki ối kơbâng tơruih mê cho:Plâi kơphế kơbâng tơruih a poăng rơnó mêi xua hên tơdroăng. Môi cho xiâm kối ‘na kơ ho\k, xua kơphế kơ’muăn plâi hên, mê plâi mơdiê dêi rơpó, ai plâi ki ‘nâ tro mơdiê mê chiâng tơruih. Ki mê ga ôh tá tơruih hên. Pin pôi tá tô tuăn tâng plâi kơphế tơruih xua ga mơdiê dêi pó.

Môi tơdroăng xiâm ki ê cho xua loăng ôh ta châ rak ngăn khât ‘na tơ’nôm trếo kơhiâm. Pơxiâm ing tơdroăng yă kơphế hâi teăm tơtro, kong tô ton hơnăm, yă phon to kơnâ pro ăm kuăn pơlê chiâng khéa ôh tá vâ rak ngăn khât, thăm nếo ôh tá vâ rơvât phon ăm kơphế. Pak^ng mê, tơdroăng hâi tơmâng troh tơdroăng tơvât môi túa phon vâ choi ăm loăng kơphế lơ xúa choi phon ki tơvât NPK hâi tơtro, ki ‘nâ, lối hên, lơ ôh tá bê pro ăm loăng kơphế ôh tá ai ivá vâ che\m mơ’rêh dêi plâi, khoh chiâng tơruih plâi hên h^n.  Tung hơnăm kố, tơdroăng tơruih plâi kơbâng kô cho xúa pin rơvât phon ôh tá teăm. Mâu kơdrum ki ‘nâ xua tơdroăng rơvât phon ôh tá tơdâng tơ’mô, mê tơdroăng ki ôh tá tơdâng tơ’mô kố ôh tá xê tơdrêng kố mê cho xúa tung pơla rơvât phon plâ hơnăm kố nah ‘lo. Ta troh nôkố gá ôh tá ai môi tơdroăng ki  ê ‘lo, gá xuân chiâng tơruih plâi’

Vâ tơkâ hluâ tơdroăng tơruih plâi kơbâng xua ôh tá ai trếo kơhiâm, vâi krâ nho\ng o kal tơ’nôm trếo kơhiâm tơtro teăm ăm loăng. Tie#n sih Tuấn Nam tối pơchân: Vâi krâ nho\ng o mơ-eăm rơvât phon teăm, mâu tíu ki lâi kong tô luâ râ ôh tá chiâng rơvât pin xuân thế rơvât phon [ă tôh ăm kơdrum kơphế. Pin mơ-eăm rơvât tơdâng tơ’mô đăm-lân-kali, pôi tá rơvât hên đạm luâ râ. {ă mâu kơdrum ki hiăng ton hâi ôh tá teăm rơvât tơ’nôm phon vi lươ\ng mê vâi krâ nho\ng o xuân chiâng xúa mâu phon rơvât ai trung vi lươ\ng xôh a loăng mê gá re\ng tâ. Tâng ôh tá bê ai trung vi lươ\ng cho xúa ing tơdroăng rơvât môi túa phon sap hơnăm nah la ôh tá rơvât tơ’nôm mê drêng kố pin thế xôh phon hlá ai trung, vi lươ\ng a loăng xuân chiâng vâ kơdroh ôh tá ăm plâi kơbâng châ tơruih. Pin xuân ‘mâi hơ’lêh nếo túa rơvât phon dêi pin tiô tơdroăng hnê mê pin kô rơvât tu\m, tơtro.

Ki xiâm má 3 pro chiâng tơruih plâi kơbâng cho xua pơreăng kâ ‘nhiê, kơmeăn mâu hmui ki ối a tơxui plâi. Mâu kơtâ reăng krêa nếo a tơkâng trâm têa ngêa a kơmăng pro kơchoh pro chiâng tơ’lêi ăm mâu pơreăng vâ xông rế hên. Tung pơla hiăng ai pơreăng ton hâi ta troh tơdế rơnó mêi, malối cho tung mâu rôh kong mêi rơdâm, ki hơngiâm kơchoh rế hên mê rế xông kân pro chiâng tơruih plâi kơbâng. Hdrong kâ ‘nhiê loăng ai mâu túa hdrong ki pin tơ’lêi re\ng ‘nâi cho ôa ki kâ ‘nhiê loăng kơphế. {ă pơreăng kâ ‘nhiê kô ai pơreăng pro tơruih plâi kơbâng tung rơnó kố cho pơreăng pro u\m tơxui plâi xua kơme#n Colectotricum [ă pơreăng pro klêi tơkâng, gá pro u\m tơxui plâi la gá pro ăm trếo kơhiâm ôh tá chiâng djâ troh a plâi, xua mê, plâi xuân tơruih.

Ngăn tiô tơrêm túa hdrong kâ ‘nhiê [ă kơlo ki kâ ‘nhiê vâ pin ai túa hbrâ mơdât tơtro vâ ai pơxúa. {ă ôa rơbông, pin xôh pơkeăng kơdê ôa rơbông. Xôh tro pơkeăng, tro túa hnê, tơkéa vâ tối thế xôh nhên a mâu tơxui plâi ki ai ôa rơbông [ă mâu kơpong ki tung mê ai ôa rơbông. Tơku\m xôh mâu loăng ki tro ôa rơbông kâ ‘nhiê hên, xôh nhên. Xôh 2 hdrôh, kơtăn rôh ki xoh hdrối [ă xôh kơ’nâi sap 7 troh 10 hâi. Pin xuân chiâng xúa tâi tâng mâu pơkeăng ôa hdrong vâ xôh kơdê ôa rơbông ki dế hlo tê nôkố vâ xôh kơdê ôa hdrong, la túa xôh thế pro tro mê kô kơdroh ôa kâ ‘nhiê.

{ă kơme#n pro kơ-[êl, xua tơdroăng ki kâ ‘nhiê gá chôa i –iâ [ă hên vâi krâ nho\ng o ôh tá be#ng ê, mê drêng châ ‘nâi kơdrum loăng hiăng tro ôa hdrong kâ ‘nhiê hên. Xua mê, vâi krâ nho\ng o thế kơhnâ séa ngăn dêi kơdrum loăng vâ re\ng châ ‘nâi [ă teăm xôh pơkeăng kơdê. {ă mâu kơdrum ki dế tro kơme#n kơ[êl, mơni gá hâi pro tơruih plâi kơbâng, la kơ’nâi ah gá kô pro ta tơruih plâi kơbâng, xua trếo kơhiâm tâng pin ai rơvât ăm gá xuân ôh tá tơ’mot teăm ăm plâi kô tro mơdon. Mê pin thế xôh mâu túa pơkeăng ki ai xiâm rêi ing meăm hlái vâ kơdê kơme#n pro kơ-[êl. Mâu túa pơkeăng ki ai xiâm rêi ing meăm hlái cho pơkeăng: Bordeaux, tơkéa vâ tối Sulfat đồng tơ’nôm Puâ, vâi krâ nho\ng o xuân chiâng xúa, la thế hơ’lâk ăm tơtro, tâng ôh tá tơtro gá kô chếo hlá kơphê. Má 2 nếo, vâi krâ nho\ng o xuân chiâng xúa Champion DP, cho môi túa pơkeăng ki ai xiâm rêi ing meăm hlái ki xêt vâ kơdroh plâi kơbâng tơruih. Xuân chiâng xôh hlái khêi cho Norsize, COC 85, [ă hía hé tơkéa vâ tối cho mâu túa pơkeăng ki ai xiâm rêi ing meăm hlái ki vâ kơdê kơme#n kơ-[êl.  

Xúa phá tâ mâu pơkeăng hoă hok ki hmâ xôh, vâi krâ nho\ng o thế pêi pro tro tơdroăng hiăng hnê [ă hâi khế pơla ing xôh rôh kố [ă rôh kơ’nâi vâ tơniăn ai pơxúa drêng xúa pơkeăng xôh kơdê, kơdroh ki lu\p ăm kơdrum loăng [ă lơ mơ’nhiê tơmeăm ‘na cheăng kâ. ‘Na pơreăng pro u\m tơxui plâi mê tung mâu túa pơkeăng ki kơdê kơme#n Colectotricum, pro chiâng pơreăng prăng rơmon, u\m tơxui plâi mê pin xuân chiâng xôh mâu túa pơkeăng môi tiah: Revus Opti, Antracol, Carbenzim, mâu túa pơkeăng mê kô kâi mơdât u\m tơxui plâi.

Tơdroăng ki kal má môi tung pơla ‘nâi [ă hbrâ mơdât plâi kơbâng tơruih cho tơdroăng vâi krâ nho\ng o thế kơhnâ lăm ngăn dêi kơdrum loăng tơná vâ teăm hlo plâi tơruih, vâ ’nâi xiâm ing lâi ing mê kô tăng troăng vâ pêi pro ôh tá ăm plâi tro tơruih. Drêng vâi krâ nho\ng o hlo plâi tơruih, pin thế ngăn nhên dêi kơdrum loăng sap ing nôkố, ta troh drêng plâi tơruih hên ah kô lu\p hên, vâ ‘nâi kơdrum loăng plâi tơná tro ti lâi, hôm ai pơreăng klâi kâ ’nhiê [ă pin kô ai mâu tơdroăng pêi pro vâ hbrâ mơdât plâi tơruih, mơdât ôa hdrong kâ ‘nhiê môi tiah nếo tối kơpêng mê vâ plâi pôi tá tơruih.

Gương prếi A Sa Ly tơplôu [ă pơchuât

.

an>