VOV4.Bahnar - Mă đơ\ng dôm an^h jang kơ pal kơ apu\ng Ea Súp (Dak Lak) hlôi hơ to\k tơ drong jang tang găn j^ klak nhu\ng châu Phi, mă lei tơ drong j^ âu oei [ôh roi krê păng tơ po\h roi xă.

Năm truh tơ\ th^ trơ\n Ea Súp, tơ ring kon pơ lei oei hli pơ ngơ\t yoa tơ drong j^ klak nhu\ng châu Phi ‘no\h gơ\h [ôh jơ hngâm đon tơ tăm đơ\ng kon pơ lei. Lăp hlo\h 10 năr ‘nâu io\k đơ\ng đei j^ (3-7), truh dang ei, lơ\m th^ trơ\n athei so\h hu\t vă je# 70 to\ nhu\ng kơ 26 unh hnam. Hơ dro# lơ\m ‘năr 12-7, tơ\ âu đei truh 9 unh hnam rong nhu\ng tơ po\h j^, athei so\h hu\t 22 to\ nhu\ng.

So\h, [u\ hu\t nhu\ng j^ klak châu Phi tơ\ th^ trơ\n Ea Súp

Hlo\h 10 sơ năm âu ki, tơ drong rong nhu\ng lai tơ gu\m ăn unh hnam ‘nho\ng Nguyễn Trọng Luật (tơ\ thôn 9, th^ trơ\n Ea Súp) đei dơ\ng kon jên pơ ‘nho\ ăn tơ drong arih xa. Mă lei dang ei, nhu\ng hnam ‘nho\ng, đei 2 to\ nhu\ng yo\ng, 5 to\ nhu\ng kon athei so\h hu\t yoa tơ po\h j^. Lơ\m hnam so tơ khyo\r, ‘nho\ng Luật tơ tok: “Nhôn tơ le\ch jên tôch lơ vă rong nhu\ng yo\ng, tôch hơ me\ng, mă lei nhu\ng yo\ng su tam mă đunh ‘no\h đ^ đăng nhu\ng ưh ‘me\h xa, nhen vă đei j^. Thoi no\h đ^ đăng ko\ng jang vei rong nhen hut ho\h đe\ch bơih. Mă đơ\ng ‘mêm, ơ\h ră mă lei tơ dăh le# sư tơ po\h lei hnam tơ no\ nhôn jing đei yoch hăm rông [ôt dơ\ng”.

Klo kăn [ok Y Blưng H’ra hăm yă H’Hon Niê (tơ\ buôn A1) hơ ‘nhôi kơ hiôk jơ hngâm mưh hue lăng tơ\ hơ drong nhu\ng hnam sư. Đơ\ng ro\ng đunh khei rong, [ok yă chă tơ mam pe\ng găn, pơm tơ pu gô 2 năr dơ\ng ‘no\h nhu\ng yo\ng su, mă lei ưh tom yă kiơ.

Yă H’Hon Niê tơ hôih tơ roi, nhu\ng yo\ng âu chek dêh, 1 ‘măng su đei truh 10 to\ kon. Hăm [ok yă kră (75 sơ năm) âu, bre sư ưh băt vă jang kiơ vă chă jên ‘ngoăih kơ rong nhu\ng. Dang ei hiong pơ go\h, măr sư kơ băt gô truh dang yơ vă rong nhu\ng dơ\ng.

Kiơ\ kơ so# chih jo# đơ\ng An^h vei lăng choh jang xa păng ato\k tơ iung tơ ring tơ rang apu\ng Ea Súp, j^ klak nhu\ng châu Phi đei tơ\ apu\ng đơ\ng ‘năr 3-6 tơ\ xăh Ea Rốk. Ưh kơ đunh j^ tơ po\h tôch hre\nh truh tơ\ 8/10 xăh, th^ trơ\n. Lơ\m apu\nng đei 227 unh hnam hăm vă je# 2000 to\ nhu\ng j^ athei so\h, [u\ hu\t le#. Lơ\m no\h, xăh Ea Rốk hiong răm lơ hlo\h hăm hlo\h 1.000 to\ nhu\ng.

Pruih pơ gang pơ lôch pơ rang j^ tơ\ hơ drong rong đei nhu\ng j^ tơ\ th^ trơ\n Ea Súp

{ok Nguyễn Ngọc Phú, Kơ dră An^h vei lăng choh jang xa, ato\k tơ iung tơ ring tơ rang apu\ng Ea Súp ăn tơ băt, tơ ring âu j^ tơ ring choh jang xa, vă rim unh hnam rei pơ tăm hơ dai hăm rong ngôi kon tơ rong hai, kơ na lăp kăl 1 unh hnam đei nhu\ng j^ ‘no\h sư gô tơ po\h truh tơ\ dôm unh hnam rong nhu\ng ju\m dăr hloi. Ku\m hăm ‘no\h, tơ\ 1, 2 pơ lei rong nhu\ng hơ chăng ưh đei kron, mưh 1 pôm nhu\ng j^ mă lei yoa ‘mêm kơ na mih ma duch nă chă trong pơ ve\r, ôn yoa ưh ‘me\h so\h hu\t. Ku\m hăm ‘no\h, bơ ngai rong nhu\ng ưh jăh năm tơ roi tơ băt păng ưh gan pơ ngơ\t hăm tơ drong tang găn j^, pơm ăn khul jang kơ pal hiong jơ năr jang hai, tang găn j^ roi mơ mat hai…

Tơ\ hơ năp tơ drong krê kơ j^ tơ po\h xă, apu\ng Ea Súp hlôi hơ to\k lơ trong tang găn j^ vă găn ưh ăn j^ tơ po\h xă. Dơ no\ an^h vei lăng kon pơ lei apu\ng hlôi pơ tho ăn dôm an^h jang kơ pal kơ chăng jang hơ doi hăm dôm xăh, th^ trơ\n, tơ mât yoa lơ trong jang vă vei kơ jăp nhu\ng rong, mă loi j^ nhu\ng đơ\ng dôm unh hnam rong tơ\ pơ lei pơ la, kueng kơ pho#, mă loi ‘no\h tơ\ dôm tơ ring đei j^. Găh no\h dơ\ng, vei kơ jăp tơ drong te\ch mơ dro, chơ chue\n, ket [uh nhu\ng păng dôm tơ mam xa pơm đơ\ng ‘nhie\m nhu\ng tơ\ tơ ring; pơ jing lơ an^h gak hơ len j^, vei lăng tơ drong chơ chue\n kon tơ rong; pơ gơ\r so\h [u\ hu\t nhu\ng j^ mă ‘lơ\ng, vei rơ go\h cham char, găn ưh ăn j^ tơ po\h truh tơ\ tơ ring nai. Apu\ng oei tơ tă ăn kon pơ lei rong nhu\ng bơ\ jang kiơ\ lơ trong tang găn j^: pruih pơ gang pơ lôch pơ rang j^, vei rơ go\h hnam rong; le# tam mă hăt rong hơ lơ\k dơ\ng đơ\ng ro\ng kơ đ^ j^, athei gô đunh [iơ\ ‘mơ\i.

Quỳnh Anh: Chih

Dơ\ng: Tơ blơ\