ATO|K TƠ IUNG PƠTĂM KRO$I KUYT ‘NGAM TƠ| DAK LĂK

Tơm kro#i kuyt ‘ngam đei pơtăm lơ tơ\ dôm dêh char tơring găh pơbăh teh đak bơ\n. Mă lei dôm xơnăm kơ âu, hdre\ch ‘long xa plei âu đei tơmơ\t pơtăm tơ\ Đắc Lắc, đei unh hnam pơtăm truh dôm hécta hloi păng hlôi pơtơm đei io\k yua, đei yua lơ dơ\ng. Tơdrong tơroi  ‘năr âu gô pơtruh hăm mih ma duch nă păng bôl boăl băt um ru\p pơtăm quych ‘ngam đơ\ng [ok Nguyễn Văn Đại tơ\ xăh Hòa Xuân, plei tơm Buôn Ma Thuột, dêh char Dak Lăk păng tơdrong hlôh vao đơ\ng [ok lơ\m tơdrong pơtăm păng vei lăng tơm kro#i kuyt ‘ngam âu.

Băt hơdăh kơtơ\ng ang đơ\ng bơ\n radiô rapor hơdăh rup, hla bơar kơtơ\ng ang [ok Nguyễn Văn Đại [o#h hơdăh pơtăm ‘long sa ple\i đe\i io\k yua kơ jăp. Đơ\ng no\h bơih [ok năm tơ\ rim dêh char Tơring tơmăn đak kroong Cửu Long păng Đông Nam bộ vă tơchă băt vao rim kơ loăi ‘long pơtăm, ho\k pơ hrăm k^h thuơ\t pơtăm păng ve\i lăng. Mă kăl năm tru\h tơ\ apu\ng Tân Phú, dêh char Đồng Nai, [ok [o#h kro#i kuyt ‘ngam tơ\ au hlôi đe\i kon pơle\i pơtăm păng io\k yua kơ jăp. Băt hơdăh găh to\ ‘mi kial, groi te\h tơ\ au vă le\i lăi hăm Buôn Ma Thuột kơna mư\h bro\k tơ\ hnam tơchơ\t pơtăm 1000 dơnơm ‘long kuyt ‘ngam. {ok hlôi chă lăng lơ hla bơar k^h thuơ\t păng pơm kiơ\ ve\i lăng lơ\m pơgar pơm lơ liơ vă tro\ [lep hăm to\ ‘mi kial tơ\ Tây Nguyên. “ Te\h u\nh hnam ‘nhôn ‘no\h te\h rang rar, te\h hơga, tơdăh pơtăm ‘long pơtăm anai le\i ư\h kơ jing ‘lơ\ng, mă le\i bơ\n chă jang lơ\m hơgăt te\h tơmo hrêr au vă pơtăm ‘long kro#ih kuyt ‘ngam. Trong gơlong chă pơtăm ‘long au ‘no\h kăl ve\i lăng hơnơ\ng hyơmơt đe\i sơdrông pơra\m vă tang găn tơtom. Mư\h dơnơm cho#h pơkao, kơtăn ple\i ‘no\h tơdrong ve\i lăng hơnơ\ng tơ pl^h, mă [ar ‘no\h đak mă măh mai, kơ yuơ ‘long au ple\i hăp j^ ngăl đak, mă groi te\h Tay Nguyên 6 khe\i pơyan phang, tơdăh đak ư\h kơ măh mai le\i pơm ăn ple\i hăp ho\nh hep, hơlu\ng ple\i. Tơdăh ple\i lơ dêh hnang ‘no\h bơ\n phe\ hu\t, gơ\h chă pru\ih pơgang, tơdăh đe\i rơvơn ‘no\h bơ\n ple\h hu\t [iơ\”.

Găh pơtăm je# atăih păng khe\i năr phe\ ple\i, [ok Đại tơroi tơbăt lơ lau: “Chă pơtăm atăih d^h băl 3m x 3m ‘no\h [lep hlo\h, tơm jing ‘lơ\ng hlo\h. Dang e\i, đe\i an^h đe pơtăm kie\r vă pơm dă [iơ\ tơ hoach kon jên răt ‘long chă pơdră, mă le\i kiơ\ kơ ^nh dơnơm ‘long er^h ư\h kơ sot. Bơ\n ư\h kơ gơ\h chă rong ple\i phe\ io\k hro#ih, kăl rong dơnơm [lep 3 sơnăm ‘no\h ăn ‘long ple\i. Tơdăh bơ\n ăn ple\i hro#ih kơnh pơm ăn dơnơm ‘long ư\h kơ jing ‘lơ\ng. Kơna mă ‘lơ\ng hlo\h gô chang tru\h 3 sơnăm ‘no\h ăn ‘long ple\i le\i ‘lơ\ng hlo\h”.

Lơ\m khe\i năr ‘long kro#ih kuyt pơkao păng kơtăn ple\i ‘no\h kăl ‘no\h kăl chă prôi tu\h pho\ng mơ\r ăn ‘long pơtăm, atu\m hăm prôi pho\ng ‘no\h bơ\n tu\h hloi pho\ng mơ\r ăn ‘long pơtăm tôch hơ iă. {ok Đại tơroi tơbăt: “ Mơ\r hơreng ‘no\h tôch kơ ‘lơ\ng chă tu\h ăn kơ ‘long kro#i kuyt ‘ngam au. Bơ\n chă dônh hơreng lôch tơ\ chu\n đơ\ng no\h tăh lơ\m kơthu\ng, tu\h đak păh ai, tăh to\ se\t [o\h đơ\ng no\h pơ ‘ngơ\m. Bơ\n chă pơngơ\m lơ\m m^nh sơnăm ‘no\h hăp he\ch đ^ đăng ‘no\h bơ\n hling io\k đak đơ\ng no\h tu\h lơ\m đak, hrau hăm pơgang pơlôch sơdrông chă pruih tơ\ ‘long. Mă kăl tơmơt kơ chơ\t ‘lơ\ng ăn kơ hla, ăn kơ ple\i, ple\i le\nh ‘lơ\ng, kơđo\h jơng le\nh tôch kơ ‘lơ\ng”.

Jo# ato\ lơ\m m^nh sơnăm, [ok Đặng pke\ io\k đe\i 20 tân ple\i. Hăm kơ jă 20.000 hlak jên lơ\m 1 k^, đơ\ng ro\ng tơ klăh kon jên tơmơ\t jang dang 160 tr^u hlak jên, [ok oe\i io\k đe\i 240 tr^u hlak jên. Kro#ih kuyt ‘ngam sơ\ hmă j^ chă chơ tơmơ\t đơ\ng tơring anai vă te\ch mơdro, hre\i au hlôi đe\i chă pơtăm tơ\ Dak Lăk ple\i je\i ‘ngam ‘lơ\ng nhen đe chă pơtăm tơ\ tơring anai mơ\n kơna chă te\ch mơdro tôch kơ hlot.

Kih thuơ\t pơtăm, ve\i lăng kro#i kuyt ‘ngam

Pơkăl mă blu\ng kơ tơm kro#i kuyt ‘ngam noh teh pơtăm athei đei tăl teh giơ\ng hơ[ơ\l đơ\ng tong ane# truh 1m. Teh [lep nohteh pu\k, rơhơi, hiôk hram đak, giơ\ng, hơyuh pH đơ\ng 5-7. Tơm quych kăl lơ đak, noh pơtăm tơ\ dôm tơring đei đak ‘mi hram đơ\ng 1.000 truh 2000 milimet/1 xơnăm, păng đak ‘mi athei xđơ\ng lơ\m 1 xơnăm. Hăm tơring Tây Nguyên, pơyan phang ưh kơ đei ‘mi noh athei ruih đak.

        Adrol kơ pơtăm, mih ma duch nă athei lu\k lơ\k hơnuh [a, ^ch kon tơrong hlôi bu\k atu\m hăm teh, păng pruih pơgang Furadan vă pơlôch xơmach lơ\m teh.

            Hăm dôm tơring hơnơ\ng đei kial tơhlu kơtang, noh mih ma duch nă athei pơtăm ‘long pơgăn kial vă tang găn păk tơgơ\ hăm tơm dăh mă xơdrai quych, athu\m hăm noh tang găn tơpoh pơrang đơ\ng kơ ep lep ler lơ\m teh.

            - Krum tơm vă te\h ju ăn kro#i kuyt je\i jing minh tơdrong g^t, kơlih rơh tơm quych trep tơmam ‘lơ\ng păng rơh hon đơng. Uh hơ iuch tơm quych hăm hơnong ‘nhe\t (ataih đơ\ng tơm 20cm), vă vei hơ iuch ăn kơ teh, vă tang găn răh ‘nhe\t hon, păng tang găn răh to# ăn rơh tơm kuyt lơ\m pơyan phang. Ăh tơm quych oei ‘la#p, mih ma duch nă adoi gơh pơtăm atu\m hăm hơ[o, tơh, [um...

            -Găh pho\ng rei: athei yua pho\ng Urê, pho\ng Super lân athei tuh đơ\ng ro\ng kơ pe\ plei, dôm kơloăi pho\ng đei lân nai nhen (DAP, NPK) athei tuh ăh khei rong plei.

            -&ch kon tơrong: tuh đơ\ng 5-20 kg/tơm/xơnăm.

            Kiơ\ tơdrong kjung kơ tơm mă vă chă choh tăp dăr tơm jru\ dang 10-20cm, xă đơ\ng 20-30cm, tuh pho\ng đang noh kla#p teh păng ruih đak.

           Ăh tơm klăh xơdrai noh choh teh tăp dăr kiơ\ xơdrai hon, pănga thei ataih đơ\ng tơm 50 cm. Dăh mă tuh pho\ng tơpăt tơ\ anih teh choh teh păng ruih đak mă hram ‘mơ\i đang kơ noh pơtơm tuh pho\ng.

            Bơ\n duh gơh yua pho\ng bơ\ đơ\ng hơdang, ka, ^ch xem du\ng vă ruih ăn tơm kro#i kuyt ‘ngam, dăh mă yua minh [ar kơloăi pho\ng pruih hla 4-5 ‘măng pruih lơ\m 1 pơyan ăh plei pơtơm to\k tih, rim ‘măng pruih ataih băl 15 năr.

         Tang găn pơrang hơdrông pơra\m:

       - Rim xơnăm athei pik vôi, pruih pơgang pơlôch pơrang tơ\ tơm quych.

       - Ne\ kơ ruih đak, tuh pho\ng kơtă ăh tơm quych.

       - Athei pruih pơgang tang găn pơrang kiơ\ xkơ\t rim ‘măng hon tơ ‘mơ\ng păng ăh khei rong plei.

        - Vă tang găn pơrang lơ\m teh pơrăm rơh quych noh yua pơgang Zineb pruih ăh tơm, lơ\m 1 ha quych noh yua 40 kg păng axong 2 ‘măng prôi ăh khei 5 păng khei 9 âm lịch.

         Phe\ yua plei păng vei lăng:

Tơm quych đơ\ng chôh pơkao truh kơtăn plei noh lơ\m 8-10 khei, kiơ\ kơ hdre\ch, trong rei ơng tơđăh, xơnăm kơ tơm, tơdrong giơ\ng... năr pe\ yua athei ăh ‘năr to# hrăng, ne\ phe\ kro#i kuyt ‘ngam đơ\ng ro\ng kơ ‘mi dăh mă ‘năr đei hơ ‘ngoă lơ kơnh plei quych hơ iuch păng ôm đe\ch. Phe\ đang noh ‘măn plei kro#i kuyt ‘ngam ăh anih hrăng, rơngơp, ne\ le# đunh lơ\m 15 năr kơnh plei kro#i kuyt ‘ngam ưh kơ ‘lơ\ng păng te\ch ưh kơ đei kjă kăp ôh.