ATO|K TƠ IUNG TƠDRONG JANG RONG SUT KƠDROT TƠ| DAK LAK

Tơdrong jang kon sut kơdrut to\k bo\k lang să tơ\ Dak Lăk. Hre\i au, lơ u\nh hnam hlôi pơm pơdro\ng đơ\ng rong sut kơdrot.

Yuơ tam mă băt trong vei lăng noh adrol âu ki unh hnam ‘nho\ng Trần Huy Tâm, oei tơ\ thôn 3, xăh Ea Tu, plei tơm Buôn Ma Thuột adro# rong 10 tơpu xut io\k đak xut ‘măn yua lơ\m unh hnam. Đơ\ng ro\ng 3 xơnăm [ôh rong xut ưh kơ đei tơnap kiơ, đei io\k yua lơ dơ\ng, noh unh hnam ‘nho\ng Tâm hlôi hơto\k rong 150 tơpu xut dơ\ng, đei io\k yua hloh 2000 lít đak xut rim xơnăm, te\ch đak xut đei io\k yua je# 150 triu hlj. ‘Ngoaih kơ te\ch đak xut, rim xơnăm ‘nho\ng Tâm axong tơpu xut vă chă te\ch. Lơ\m xơnăm 2013 unh hnam ‘nho\ng te\ch đei 10 tơpu xut yo\ng, đei io\k yua 5 triu hlj. 

‘Nho\ng Tâm ăn tơbăt: đ^ đăng tơmam drăm đơ\ng xut noh adoi đei io\k yua ngăl nhen đak xut, xal xut, đak hơnar xut, tơkoh xut... Dôm tơmam drăm âu adoi đei kjă kăp g^t găh kơchơ\t bek ‘lơ\ng păng ‘lơ\ng chă hơmet j^ jăn noh lơ\m tơring dang ei te\ch răt hiôk hloh păng adoi đei kjă kăp mơ\n. Lơ\m kplăh noh, jên axong jang rong xut ưh kơ đei lơ, mă hăt noh axong jên mă blu\ng găh bơ\ kơthu\ng vă ‘măn tơpu xut rong, răt tơpu xut. Dôm xơnăm tơje# âu, kiơ\ kơ rim pơyan pơkao chôh, ‘nho\ng Tâm oei thuê gre chơ tơpu xut năm truh tơring đei lơ pơkao chôh ăn xut trep đak ‘ngam đơ\ng pơkao. ‘Nho\ng Trần Huy Tâm tơroi:“Dang ei noh ăh pơyan io\k yua noh hăp đunh. Xơ\ noh adro# đei cà phê, kxu noh đ^ bơih. Mă lei dang ei noh adrol kơ cà phê đe oei đei đak ‘ngam đơ\ng pơkao điều, kxu, đang kơ noh năm tơ\ tơring tu ăh khei pơkao plei vaih, jrang chôh pơkao noh ‘nhăk tơ\ noh vă xut trep đak ‘ngam đơ\ng pơkao âu”

Đơ\ng ro\ng kơ đunh khei năr ako\m tơdrong hlôh vao păng đo\k hơlen lơ\m hla bar chih tơroi găh rong xut, ‘nho\ng Phạm Tiến Dũng, oei tơ\ thôn 4, xăh Ea Tu, plei tơm Buôn Ma Thuột, dêh char Dak Lak băt hơdăh rong xut io\k đak xut noh [ônh, ưh kơ đei tơnap mă lei pơkăl bngai rong athei hơbe\ch hlôh vao, păng kơchăng tôch dêh. Hloh kơ noh bngai rong xut athei hlôh vao găh tơdrong juăt đơ\ng xut nhen bơ\ ako\m tơpu, axong khul, hlôh vao găh hdre\ch pơkao, pơyan pơkao chôh, pơyan xut năm trep đak ‘ngam đơ\ng pơkao, băt trong chă tơplih ‘nhăk tơpu xut truh tơring đei lơ pơkao chôh ang. ‘Nho\ng Phạm Tiến Dũng tơroi: “Mă blu\ng noh đei ‘nho\ng oh juăt noh ba ho\k kiơ\. Đang kơ noh inh năm chă răt hla bar vă ho\k hơlen. Hla bar chih tơroi đơ\ng ko\ng ti rong xut đang kơ noh răt tơ\ ‘ngoaih dơ\ng. Lăng atu\m tơdrong jang âu noh ba athei pơ ‘nam, ba athei ho\k hơlen mă lơ noh mă ke\ jang đei yua. Inh rong noh hơnơ\ng ‘măn tơ\ mir, anih yơ đei lơ pơkao chôh, kơlih hăp đei lơ đak ‘ngam. Oei ăh pơyan đak xut noh ba năm kiơ\ rim tơring pơkao chôh. Mă blu\ng noh pơkao cà phê, đang kơ noh kxu, păng pơkao plei vaih, jrang... Pơyan pơjing đak xut noh đơ\ng khei 12 noh ba pơtơm yak bơih. Đei xơnăm hơyuh to# ‘mi xđơ\ng noh ba vih vơ\t hơlơ\k lơ\m 15, 20 ‘măng. Mă lei duh đei dôm xơnăm noh ba vih vơ\t to\ xe\t đe\ch pơhlom 10 ‘măng đe\ch. Hăp kiơ\ kơ hơyuh to# ‘mi dơ\ng. ‘mi lơ noh đak ‘ngam to\ xe\t”

{ok Trần Kế Toán, Pho\ kdră anih vei lăng kon pơlei xăh Ea Tu, plei tơm Buôn Ma Thuột, ăn tơbăt: đơ\ng tơdrong io\k yua đơ\ng lơ unh hnam rong xut lơ\m tơring ăn [ôh kih thuơ\t rong ưh kơ đei tơnap ôh, jên axong jang mă blu\ng noh adoi to\ xe\t, io\k yua lơ dơ\ng, yuơ noh jơnu\m pơgơ\r tơring to\k bo\k tơle\ch lơ trong jang pơih xă vă rong xut truh kon pơlei kon kông tơ\ tơring. Kiơ\ kơ noh, tơring gô tơle\ch chă tơgu\m to\ xe\t jên jang mă blu\ng đơ\ng jên mong kơ teh đak, atu\m hăm noh jang atu\m hăm anih pơtru\t choh jang xa plei tơm Buôn Ma Thuột dar deh tơle\ch jang kiơ\ kih thuơ\t vei lăng, tang găn păng hơmet pơrang ăn kơ xut truh hăm rim unh hnam, kiơ\ đơ\ng noh tơgu\m kon pơlei đei tơdrong pơm jang, hơto\k io\k yua. {ok Trần Kế Toán tơroi:“Nhôn [ôh tơdrong jang rong xut hlôi đei io\k yua ăn kon pơlei, noh kon pơlei hlôi pơtoi tơdrong jang âu đơ\ng lơ xơnăm kơ âu bơih. Păng nhôn adoi pơih lăm ho\k găh kih thuơ\t rong xut ăn rim unh hnam rong xut tơ\ tơring. Lơ\m khei năr truh noh nhôn đei tơdrong jang vă ‘nhăk tơdrong rong xut âu ato\k truh rim pơlei pơla bngai kon kông tơ\ tơring. Teh đak gô tơgu\m jên jang ăn rim unh hnam rong xut pơhlom 20 triu hlj. Kiơ\ đơ\ng axong mă blu\ng thoi noh mă adrin hơto\k noh io\k jên cheh kơ tơdrong jang rong xut noh ba pơih xă khul tơpu xut vă hơto\k io\k yua ăn kon pơlei”

Lơ\m dôm sơnăm tơ je## au, tơdrong jang rong sut kơdrot io\k đak sut kơdrot tơ\ Dak Lăk hlôi ato\k tơ iung kơtang. Kiơ\ đơ\ng rim u\nh hnam rong sut kơdrot, tơdrong chă rong sut kơdrot đe\i io\k yua kơ jăp ăn u\nh hnam. Vă kon pơle\i rong sut kơdrot đe\i io\k yua kơ jăp, nhôn gô tơroi tơbăt m^nh [ar trong jang rong sut kơdrot io\k đak sut kơdrot:

1. Dôm tơmam rong sut kơdrot păng io\k đak sut kơdrot:

Kơthu\ng rong sut: Hre\i au ‘moi kiơ\ trong rong hle, sut đe\i rong lơ\m kơthu\ng ‘long đe\i sơng kơmau jơk, dreng dăh mă kok adoi vă tang găn đak mơ\t, adoi vă kơ sut [ônh tơ chă [o#h an^h rong.

Kơthu\ng tơpe\t io\k đak: Kơthu\ng tơpe\t io\k đak đe\i pơm tơbu\l, hăm mam ư\h kơ săng sa, găh lăm đe\i pơ jing tăh sal sut, an^h chă pơdăr kơde\h. Mư\h bơ\n koai ‘no\h đak sut tơ prăh tơ\ j^h păng ro tơ\ kơdu\t kơthu\ng.

Do\ng kơthu\ng sut tơ\ an^h hre\ng, ‘măng kơthu\ng pơm tơpu rong sut kơdrut năm tơ\ pơbăh vă ve\h ver ‘năr pơ chrang, ve\h ver tơngie\t. Kơthu\ng ming tơ\ kơpal te\h 30cm, jing hlo\h 1 hơđa, rim kơthu\ng atăih d^h băl 3-4met. Lơ\m m^nh kơthu\ng tăh đơ\ng 7 – 10 sal ‘no\h ‘lơ\ng hlo\h.

2. Trong ve\i lăng sut kơdrot:

Tơmam drăm chă sa tơm ăn kơ sut kơdrot ‘no\h đak sut păng pơkao bri brăh, kơ yuơ lơ lo\h chă ming kơthu\ng rong sut kơdrot tơ\ tơring đe\i lơ pơkao ‘ngie\t ‘long. Lơ\m khe\i năr tơ\ tơring ư\h kơ gan đe\i pơkao ngie\t ‘long bri dăh mă dôm năr ‘năr ư\h sơđơ\ng, sut kơdrot ư\h kơ gơ\h vă păr chă trep đak pơkao au to ‘no\h sut kơdrot chă trep sa đak s^k đe\i hrau hăm viamin. Kăl chă pe\ng mă kơ jăp vă hoe\i ‘mi kial tak mơ\t lơ\m lăm kơthu\ng sut kơdrot.

3. Tơpl^h sal sut ‘nao:

Hlo\h lơ ‘măng chă rong rim sal rong sut đ^ so găm ‘me# ‘mach ‘no\h yo\ng sut ư\h kơ ‘me\h hơnar kon, kơna kăl tơ pl^h sal ‘nao. Hre\i au, rim an^h joăt jang rong sut kơdrot hlôi chă tơche\ng tơ chăr pơm tơle\ch đe\i rim sal sut kơdrot hăm jre\nh vă tăh lơ\m kơthu\ng tơpu rong sut kơdrot. Sut kơdrot yo\ng tôch kơ ‘me\h chă che\h hơnar kon lơ\m sal ‘nao au pơm ăn đe\i sut che\h lơ.

4. Tơdrong chă tơ klăh d^h băl kơd^h păng trong hơmet

Mư\h sut yo\ng kơtăp lơ, sut lơ\m m^nh tơpu roi kơtang, tơmam sa tơ\ cham char lơ, đak sut hăm kơko\h lơ\m sal rơkăh lơ, tơpôl sut gô pơ jing đe\i gru\p hle păng klăh d^h băl, bơngai rong gô đe\i dơ\ng m^nh tơpôl sut ‘nao. Mă le\i đe\i ‘măng tơmam sa ư\h kơ măh, sut yo\ng ư\h kơ che\h lơ adoi pơ jing ăn tơpôl sut tơ klăh d^h băl hrôih. Lơ\m mă au, mă đơ\ng hlôi đe\i dơ\ng tơpôl hle pơ đ^ 2 tơpôl so hăm hle je\i ư\h kơ măh tơmam drăm sa, pơm ăn ư\h kơ ke\ vă pơ jing đe\i đak sut kơdrot ‘no\h, gô pơm ăn bơngai rong ư\h kơ đe\i io\k yua kơ jăp. Lơ\m tơdrong au kăl ăn sut pơ jing đe\i an^h ‘nao vă đe\i an^h che\h kon, tơpu hoe\i hrăt hrot; kăt hu\t sal sut tơno tơ\ j^h tơpu; tơ\ pl^h ăn sut yo\ng, tơmơ\t ăn chă sa dôm tơmam drăm ‘lơ\ng, tang găn to\ păng tơngie\t ăn tơpôl sut.

5. Pơjing sut yo\ng păng pơ jing tơpôl:

Bơngai rong sut kăl hơnơ\ng dăr lăng vă ve\i kơ jăp ăn yo\ng lơ\m m^nh tơpôl sut. Mư\h yo\ng sut đ^ kră kru\t kăl đe\i tơ pl^h hăm pơm ăn tơpôl sut pơ jing đe\i dơ\ng yo\ng dăh mă tăh tơmơ\t yo\ng ‘lơ\ng đơ\ng tơpu anai tăh lơ\m no\h. Sut yo\ng ‘lơ\ng ‘no\h akau hăp t^h, kơtăp lơ lơ\m năr, pơm ăn che\h kon lơ. Mư\h sut hlôi đe\i lơ, ‘no\h pơ jing dơ\ng tơpu hle vă tơpôl sut hro#ih tơ klăh jing 2 tơpu kơ d^h.