Lăp đơ̆ng rŏng jang, cham să tơ̆ hơnăp hnam rơih hơlen tơmam drăm kơ Hnam kmăi alumin Nhân Cơ, iơ iơ̆r iơ iăr nơ̆r pơma hiơ hiĕk chơt hơ iă. Tơ̆ ou đei yơ̆p ‘long, đei dơnou ka koi, đei hnam pơbŭng pĕng atŭm hăm kơƀang tang dŏ man, kmăi pơm đak chehphe tơgŭm ăn bơngai jang. Kŏng nhân Nguyễn Thanh Luân, chơt hơ iă tơroi:“Ĭnh ƀôh trong jang tơgŭm djru đơ̆ng kŏng ty tôch kơ hơ iă păng tôm tong, bơngai jang đei sŏng sa, pơdơ̆h pơdei hơ iă, vang chă pơgơ̆r đă ƀŏng lŏng tơplŏng kơdou. Kon jên khei jô̆ hơtŏ kơ ĭnh lơ̆m 1 khei đơ̆ng 15-16 triu hlak jên.”

Adoi jĭ khul hơdruh tơdăm tơring mă blŭng ăn năm hŏk păng brŏk bơ̆ jang tơ̆ hơnih jang sir iŏk bô-xít tơ̆ Dak Nông, kŏng nhân Y Tiên, tơbăt: “Nhôn đei kŏng ty ăn năm hok lơ̆m 3 sơnăm, hŏk đang nhôn đei tơmơ̆t jang lơ̆m hnam kmăi. Ĭnh đei pơjao jang lơ̆m hơnih jang pơro đak păng vei lăng cham char đơ̆ng sơnăm 2015. Đơ̆ng noh truh dang ei ĭnh jei băt dôm tơdrong jang, hlôi băt jang kiơ̆ kih thuơ̆t lơ̆m tơdrong jang đei pơjao.”

Hnam kmăi alumin Nhân Cơ hrei ou đei hloh 1.000 ‘nu kŏng nhân, tơ̆ ou pơjing đei tơmam drăm tĕch mơdro tơ̆ teh đak đe iŏk đei hloh 3.000 ti hlak jên lơ̆m 1 sơnăm. Jĭ 1 lơ̆m 2 tơdrong vă jang sir iŏk bô-xít tơ̆ Tây Nguyên, grŭp jang alumin Nhân Cơ đei pơjing tơ̆ apŭng Dak Rlâp, dêh char Dak Nông, lơ̆m mĭnh sơnăm pơm tơlĕch đei 650.000 tân alumin. Iung jang ming man lơ̆m sơnăm 2010, tơdrong vă jang ou đei tơpôl lăng truh găh tơdrong cham char, tơdrong iŏk đei mŭk drăm păng đei ƀơm truh tơdrong oei sa tơpôl, tơdrong sơđơ̆ng dơ̆ng kơjăp. Mă lei dôm tơdrong ou roi năr roi tơƀôh hơdăh hăm trong iŏk đei jơnei mưh hnam kmăi pơm keh đang păng đei tơmơ̆t jang pơm tơlĕch alumin tĕch mơdro tơ̆ teh đak đe đơ̆ng năr 01/7/2017.

Ƀok Ngô Tố Ninh, Kơ iĕng Kơdră chĕp pơgơ̆r Kŏng ty Nhôm Dak Nông – TKV, tơbăt, dang ei đĭ đăng bơngai jang tơ̆ Hnam kmăi alumin Nhân Cơ jei bơngai Việt Nam ngăl. Tơdrong pơm tơ-‘ngla kmăi kmŏk hlôi tơgŭm ăn hnam kmăi tĕnh koăng iung jang kơtang, iŏk đei jơnei kơjăp.“Pơtih gia nhen tơ̆ hnam kmăk choĕn kuăng ‘noh nhôn hlôi hơmet pơ ‘lơ̆ng ôp rơgoh 3 ‘măng, kơna iŏk đei lơ kuăng hloh dơ̆ng. Găh nhen tơ̆ hnam kmăi alumin, hơnih rơ̆ ‘noh kmăi kmŏk đe sư kăl đei kmăi sơ̆k ngar kơ yuơ Trung Quốc tơring tơngiĕt, găh Việt Nam bơ̆n pha kơna hŭt hloi kmăi sơ̆k ou. Hơnih rơ̆ih ‘noh nhôn hlôi đei trong tơchar trơ trơp đing vă pơro pơm tơlĕch ‘lơ̆ng hloh. Kơ yuơ lơ loh mă hmam kmăi pơm tơlĕch kơtang hloh dơ̆ng, hloh 700.000 tân tơmam drăm lơ̆m sơnăm.”

‘Ngoăih tơgop lơ̆m kon jên bơ̆ jang dêh char Dak Nông dang 400ti lơ̆m sơnăm, grŭp jang alumin Nhân Cơ oei pơtrŭt kơtang atok tơ iung mŭk drăm tơpôl tơring. Đơ̆ng tơdrong jang ou, mĭnh tơring jang kmăi kmŏk nhôm hlôi đei jing, hăm hnam kmăi pơm tơlĕch nhôm tŏk bŏk ming man, 2 hơnih kmăi kmŏk jang tŏk bŏk tơlĕch jang.

Hrei ou minh sơnăm alumin Nhân Cơ tơgop vă jê̆ 40% kơjă tơmam drăm hnam kmăi pơm tơlĕch kơ dêh char Dak Nông, tơgop pơm hơdăh hloh dơ̆ng hơnih tơm jang mŭk drăm kơ dêh char. Hăm đei kuăng bô-xít dang 5 ti tân, găh lơ̆m hơnih dơ̆ng hơlou lơ̆m apŭng plĕnh teh, đơ̆ng iŏk jơnei kơtơdrong jang Nhân Cơ, Dak Nông tơlĕch trong jang tơ iung pơjing dêh char hrôih jing hơnih tơm kmăi kmŏk pơm tơlĕch nhôm kơ teh đak. Ƀok Lê Văn Chiến, Kơ iĕng Kơdră chĕp pơgơ̆r Hơnih vei lăng kon pơlei dêh char Lâm Đồng, pơma hơdăh:“Pơm lêh hop akŏm kơdră tang măt Đảng dêh char Dak Nông ‘măng mă XII hlôi tơlĕch hơdăh 3 tơdrong tơm atŏk tơ iung mŭk drăm lơ̆m khei năr truh păng hơnô̆ hơnăp kơnh kơ dêh char, mĭnh lơ̆m ou ‘noh găh hơnih jang kmăi kmŏk sir iŏk păng pơm tơlĕch mam, mă hơdăh ‘noh sir iŏk pơm tơlĕch alumin păng pơm tơlĕch nhôm. Păng tơdrong ou hlôi đei Hơnih tơm Chinh trĭ sơkơ̆t hơdăh lơ̆m Tơdrong tơchơ̆t 23 găh atŏk tơ iung tơring Tây Nguyên truh sơnăm 2030, lăng truh sơnăm 2045, jei sơkơ̆t hơdăh dêh char Dak Nông lăng truh atŏk tơ iung, trong jang tơm atŏk tơ iung ‘noh sir iŏk mŭk drăm lơ̆m teh păng pơm tơlĕch mam pơsei.”

Đei băt tơjê̆ ou, Khul kơdră chĕp pơgơ̆r Đảng dêh char Dak Nông hlôi drơ̆ng nơ̆r ăn asong tơmơ̆t jên jang pơm hơtŏk pran hloh dơ̆ng kmăi kmŏk pơm tơlĕch alumin Nhân Cơ đơ̆ng 650.000 tân lơ̆m mĭnh sơnăm tŏk truh 2 triu tân alumin lơ̆m sơnăm kiơ̆ trong pơprŏ jang truh sơnăm 2030. Grŭp jang ngar tơmo Việt Nam jei hlôi đei trong pơprŏ jang tơmơ̆t jên jang ‘nao ăn hơnih jang bô xít - alumin - nhôm Dak Nông 2 kĕ pơm tơlĕch đei 2 triu tân alumin lơ̆m sơnăm păng 500.000 tân truh 1 triu tân nhôm lơ̆m sơnăm. Atŭm hăm ‘noh, hlôi đei 4 grŭp jang tih đei dêh char drơ̆ng nơ̆r ăn asong chă dăr lăng, hơlen vă tơlĕch trong tơmơ̆t jên jang rim hơnih jang bôxít-alumin-nhôm. Dak Nông tŏk bŏk hơvơn rim khul vă iung jang ‘lơ̆ng dôm tơdrong đei, lơ̆m ou mă kăl ‘noh hơnih jang kmăi kmŏk bô-xít nhôm, hơdrin đei jing dêh char atŏk tơ iung lơ̆m sơnăm 2030 kơ tơring Tây Nguyên.