Dôm sơnăm kơ âu, mŏ Rơ Lan Thuen, bơngai Jarai tơ̆ plei Dọch Krót (xăh Ia Krăi, apŭng Ia Grai, dêh char Gia Lai) đei pôk pơm Kơdră Khŭl vei lăng kon pơlei jang chŭn mir xăh Ia Krăi. Mŏ ‘noh jĭ bơngai jang ‘lơ̆ng vă kon pơlei plei Dọch Krót lăng kiơ̆ găh hơdrin yak hloh mơmat tat jang tŏk. Klo kăn sư oei băl, ŭnh hnam 2 păh tă kơ dơnuh hin ngăl. Lăp 1 tơƀôt mir dôm sào vă jơmŭl ƀa, pơtăm ƀum ƀlang. Sơnăm 2005, ko kăn măr sư pơđou băl tŏk iŏk jên đơ̆ng Anih mong jên Choh jang sa păng Hơtŏk tơiung Tơring tơrang 30 triệu hlak jên brŏk tơmơ̆t jên jang pơtăm cheh phe. Hơdrin pŭ mơmat tat, pơnam kơ hŏk pơhrăm trong pơm sơdrai, săy phŏng, tơruih đak ăn kơ ‘long cheh phe kơna 4 sơnăm đơ̆ng rŏng pơgar cheh phe đĭ iŏk vă jê̆ 5 tấn găr. Mong akŏm đei jên, ŭnh hnam răt dơ̆ng mir vă pơtăm kơsu, cheh phe păng sầu riêng. Dang ei ŭnh hnam đĭ đei 7 hec-ta ‘long kăp gĭt, lơ̆m noh 5 hec-ta kơsu păng cheh phe tŏk bŏk lơ̆m khei ‘năr iŏk yua lơ. Klo kăn sư hlôi man đei hnam kơjăp ‘lơ̆ng.

Mŏ Rơ Lan Thuen tơbăt: dang ei ŭnh hnam oei hre kơ anih mong jên 500 triệu hlak jên. ‘Nâu jĭ kơsô̆ jên tơmơ̆t jên jang răt ‘long hơdrĕch, phŏng păng đing tơruih kơtoh ăn pơgar sầu riêng 2 sơnăm. “Sơnăm 2020, ŭnh hnam mong jên răt dơ̆ng 2 hec-ta mir cheh phe. Yua kơ ƀôh cheh phe ‘nao răt tă kơ dôm tơnơm ‘long kră, plei ưh kơ lơ, kơna nhôn đĭ rô̆ hŭt păng tơmơ̆t jên jang pơtăm plơ̆ng. Vă đei dơ̆ng iŏk yua lơ̆m 1 hơgăt teh choh pơtăm ‘noh nhôn pơtăm hơlam lơ̆m ‘long sầu riêng dơ̆ng. Thoi noh iŏk yua mŭk drăm gô lơ hloh pơtăm 1 kơloăi ‘long”.

Ƀok Rơ Lan Huăn, bơngai Jarai oei tơ̆ plei Cúc, xăh sơlam Ia O, apŭng Ia Grai jĭ ‘nu bơngai klăih đơ̆ng dơnuh hin đơ̆ng 2 tơpang ti hoh. Kŭm nhen lơ kon pơlei nai tơ̆ tơring sơlam ‘nâu, sơ̆ tơdrong hơrih sa kơ ŭnh hnam Rơ Lan Huăn lăp pơmơ̆ng lơ̆m jang ƀa mir, chă hơ ngoang sem bri brăh păng koh iŏk ‘long. Sơnăm hơyơ ƀa pơtai hnông hoăt kŭm athei iŏk phe dŏng tơgŭm đơ̆ng teh đak. Rơ Lan Huăn tơroi, sư păng lơ kon pơlei lơ̆m plei Cúc pơm joăt hăm kơloăi ‘long kăp gĭt mă blŭng ‘noh ‘long điều. Yua kơ hơdrĕch ‘long đei apŭng tơgŭm, pơtăm ƀônh, năr vei lăng tŏ sĕt. Hăm 3 hek tar điều, rim sơnăm hơnhăk ăn ŭnh hnam hloh 150 triệu hlak jên. Đơ̆ng rŏng âu, sư tơplih jing pơtăm kơsu, cheh phe păng sầu riêng kơna mŭk drăm iŏk đei lơ hloh.

Ƀok Rơ Lan Huăn pơma hơdăh, đĭ đăng pơgar ‘long kăp gĭt păng rơmo 9 tŏ kơ ŭnh hnam tă kơ gơnang lơ̆m jên tŏk iŏk đơ̆ng anih jên mă jang đei: “Hơdrol sơ̆ ŭnh hnam tŏk iŏk păih anih mong jên 200 triệu hlak jên vă răt hơdrĕch ‘long cheh phe, sầu riêng. Đơ̆ng rŏng 1 khei ‘năr vei lăng ‘noh ŭnh hnam kŭm đei jên iŏk yua sơđơ̆ng. Đơ̆ng dôm kơloăi ‘long pơtăm ‘nâu, ƀơ̆t đei jên bơih ĭnh kŭm pơm đei hnam. Ĭnh bơnê kơ Đảng, Teh đak hlôi pơm tơdrong hiôk ăn kon pơlei nhôn hơtŏk tơiung mŭk drăm, sơđơ̆ng tơdrong hơrih sa”.

Dang ei đei hloh 4.270 ŭnh hnam lơ̆m apŭng Ia Grai, lơ̆m noh đei hloh 1.200 ŭnh hnam bơngai kon kông tŏk iŏk jên hloh 1 rơbâu ti hlak jên đơ̆ng anih mong jên Agribank vă tơmơ̆t jên jang tĕch mơdro, jang sa, găh lơ akŏm lơ̆m ‘long kăp gĭt, păng vei rong kon tơrong. Yă Nguyễn Thị Lành, phŏ Bí thư Anih jang Đảng apŭng, Kơdră Jơnŭm pơgơ̆r kon pơlei apŭng Ia Grai pơma hơdăh; Kon pơlei lơ̆m apŭng klăih đei pơngot dơnuh hin ‘noh gơnang đơ̆ng sa yua dôm tơdrong jang tơgŭm đơ̆ng Teh đak, lơ̆m noh đei tơdrong tơgop ‘lơ̆ng đơ̆ng dôm kon jên tơgŭm.

“Anih mong jên Agribank apŭng Ia Grai tơmơ̆t jên jang tơgŭm ăn kon pơlei lơ̆m apŭng hơtŏk tơiung jang sa, tĕch mơdro, tơplih ming ‘long pơtăm kon tơrong; tơplih trong jang mŭk drăm lơ̆m choh jang sa, tơgop hơtŏk tơiung mŭk drăm, tơpôl lơ̆m apŭng. Mă loi ‘noh jĭ tơdrong jang sut pơngot tơ jur dơnuh hin, pơjing tơring ‘nao ‘nao.”

Kŭm hăm tơlĕch jang jrŭ să truh tơmoi dôm tơdrong iŏk yua tơdrong hơgei đơ̆ng ki thuơ̆t kơsô̆, hăm dôm kơloăi pơvih pơvăn hơgei, Anih mong jên Agribank găh Hơlĕch Gia Lai lăng kăl jang hơdai hăm dôm khŭl jang nhen: lĭnh so, khŭl drŏ kăn, khŭl kon pơlei jang chŭn mir pơjing 886 grŭp tŏk iŏk jên, hăm 19.000 ‘nu bơngai vang jang. ‘Nâu găh lơ ‘noh jĭ kon pơlei jang chŭn mir dơnuh hin tơring hơtăih hơtŏ, tơring kon pơlei kon kông. Đe sư đei sa yua jên tơgŭm vă tơmơ̆t jên jang choh jang sa.

Yă Nguyễn Thị Phương phŏ Kơdră vei lăng Anih mong jên Agribank găh Hơlĕch Gia Lai roi tơbăt: “Hrei ‘nâu nhôn tôch kơ bơngơ̆t truh tơdrong tŭn pran ăn tŏk iŏk kiơ̆ kơsô̆ asong tŏk iŏk iĕ, hăm kơsô̆ rơkăh hre tôch ai tŏk truh 500 triệu hlak jên 1 ‘nu tơmoi tŏk iŏk. Nhôn ăn kơ tơmoi tŏk iŏk 1 păh kơsô̆ kiơ̆ tơlĕch ăn. ‘Moi kiơ̆ tơdrong jang ‘nâu pơm lăp hăm ‘meh vă tŏk iŏk jên hăm dôm kơsô̆ jên kla kăl nhen: kla jên điện, jên đak, jên nôp hŏk, jên ƀĭch tơ̆ hnam pơgang. Đei hloi kla jên răt tơmam choh jang sa vă bơ̆jang pơm tơlĕch tĕch mơdro; tang găn tơdrong năm tŏk iŏk jên cheh lơ, tơgop tang găn tơdrong chă tŏk iŏk jên đe tơ̆ ‘ngoăih hăm jên cheh tôch kơ lơ tơ̆ lơ̆m tơring.”

Kŭm hăm jên tơgŭm kơtă đơ̆ng anih mong jên tơgŭm teh đak, dêh char Gia Lai tơgep tơmơ̆t jên jang đơ̆ng dôm tơdrong jang; tơlĕch jang kiơ̆ ‘lơ̆ng dôm tơdrong jang tơgŭm asong tŏk iŏk jên, hơvơn tơgop đơ̆ng kon pơlei păng dôm kon jên trŏ luơ̆t nai vă tơgop jang kiơ̆ đang dôm tơdrong hơgăt sut pơngot tơjur dơnuh hin. Kơsô̆ ŭnh hnam dơnuh hin kơ dêh char Gia Lai đĭ jur đơ̆ng 12,09% hơtuch sơnăm 2021 dang ei jur oei pă 8,11%. Hơdrô̆ hăm tơring kon pơlei kon kông, kơsô̆ ŭnh hnam dơnuh hin jô̆ păh lăp rim sơnăm jur 3% ‘noh jĭ jơnei đơ̆ng Tơdrong jang tơm teh đak tơ jur dơnuh hin kơjăp.