Pơmai Hà Thị Đẹp tơ̆ xah Ea Yông apŭng Krông Pach, dêh char Đăk Lăk đei 4 sao chăn hroi oei pĕ yua. Pơmai Đẹp ăn tơbăt, chăn hroi dang ei kơjă reh păng tơnap kơ tĕch tơlĕch. Ea Yông jing tơring akŏm lơ anih tĕch răt plei ‘long xa mă lei ưh đei anih yơ tơrĕk truh chăn hroi. Vă gơh tĕch, unh hnam athei chơ năm ataih hloh 15 km, jen tĕch chăn hroi ưh kơ mah vă hơpah đe pĕ păng chơ pơdŭ, noh lơ̆m lơ năr kơ âu unh hnam pơmai prơih lê̆ pă đei pĕ bơih:  “Kơjă plei chăn hroi ‘noh đơ̆ng 2.000 – 3.000 hlj 1 kĭ, oei plei ‘lơ̆ng noh đơ̆ng 5.000 – 6.000 hlj 1 kĭ, mă lei dôm năr kơ âu tĕch ưh đei truh kơjă âu ôh. Hơnơ̆ng thoi âu noh ưh đei yua lơ, ưh kơ mah kla jên hơpah đe pĕ, vă đei lơ plei chăn ‘noh athei đei jên chă răt pơgang, phŏng rei... ưh kơsĭ ƀônh ƀŏ mă đei ôh”  

‘Nhŏng Lê Văn Tuấn, tơ̆ xah Ia Kha, apŭng Ia Grai, dêh char Gia Lai đei 1,5 ha chăn hroi tŏk bŏk oei pĕ plei. ‘Nhŏng ăn tơbăt, plei chăn hroi đei pơhlom 15 tâ̆n, lơ̆m noh 5 tâ̆n kơluăi tĕch ăn teh đak đe, tĕch đei kơjă 35 rơbâu hlj 1 kĭ, oei 10 tâ̆n plei chăn (dah mă đe oei chăn iŏk đak), adrô̆ tĕch đei 3 rơbâu hlj 1 kĭ. ‘Nhŏng Tuấn jô̆ hơlen, sơnăm âu jên tĕch chăn hroi đei yua tam mă mah kla jên hơpah đe jang: “Jên phŏng rei, pơgang hơdrông pruih ăn chăn hroi noh kăp, đei hloh tong hơnê̆ bơih. Hloh 10 năr athei tuh phŏng pruih pơgang minh ‘măng. Kơjă tĕch thoi âu, ‘noh inh vă phă lê̆ pơgar âu, iŏk hơdrĕch ‘lơ̆ng rơgoh ddang kơ noh vei jang mă ‘lơ̆ng vă đei yua chăn hroi trŏ nhen tơchơ̆t tĕch ăn teh đak đe”.

Dêh char Gia Lai dang ei đei hloh 4,600ha chăn hroi. Jing tơring đei lơ tơdrong ƀônh vă hơtŏk chăn hroi đei kơjă kăp, hăm 5 hnam kơmăi pơm tơlĕch đak nhă đơ̆ng chăn hroi, dôm jĭt anih ‘nŭng ‘măn, 32 kơsô̆ pơkăp tơring pơtăm. Sơkơ̆t lăng truh sơnăm 2025, dêh char hơdrin đei tơring pơtăm chăn hroi truh 20 rơbâu ha. Mă thoi noh, dôm sơnăm kơ âu, kon pơlei jang mir oei pơngơ̆t kơ đon kơlih chăn hroi ưh đei kơjă. Oei tơ̆ dêh char Đăk Lăk dang ei đei hloh 2.100 ha chăn hroi. Kơlih ưh đei tĕch hlot ăn teh đak đe, chăn hroi đei pơ-‘lơ̆ng păng tĕch lơ̆m teh đak, pơm ăn chăn hroi jing tĕch ưh hlot, tơjur kơjă. Yă Lại Thị Tuyết, minh tơ-‘ngla răt chăn hroi tơ̆ xah Cư Kpô, apŭng Krông Búk ăn tơbăt:  “Minh năr inh răt pơhlom 60 – 70 tâ̆n chăn hroi, minh pah tĕch ăn teh đak Trung Quốc, oei ‘noh ‘măn pơ-‘lơ̆ng. Mă lei dang ei tĕch ăn Trung Quốc oei ƀơm tơnap tap, ưh đei chơ tơlĕch; noh iŏk hơkâu lơ̆m lăm ‘nhăk truh hnam kơmăi tơ̆ Gia Lai noh hnam kơmăi ưh pơm jang đĭ kơlih chăn hroi oei lơ dêh hnang. Hăm kơjă 1.000 – 2.000 hlj 1 kĭ chăn hroi, kon pơlei ưh kơ măh jên vă chă jang, lao đon noh phă lê̆ pă đei pơtăm bơih. Sơnăm kơnh inh oei pơngơ̆t ưh kơ băt thoi yơ bơih”

Hăm tơdrong đei ƀôh, giĕng âu ki, tơ̆ pơlei tơm Pleiku, Anih tơm Choh pơtăm (Anih tơm Choh jang xa păng Hơtŏk tơring tơrang) jang atŭm hăm dêh char Gia Lai pơgơ̆r Hop akŏm hơtŏk pơtăm sâu riêng, chăn hroi kơjăp sơđơ̆ng tơ̆ dôm dêh char gah pơbah; tơlĕch Tơdrong jang hơtŏk ‘long sa plei dơnơm truh sơnăm 2025 păng 2030.

Kiơ̆ Anih tơm Choh pơtăm, dang ei, jâ̆p teh đak đei pơhlom 9,5 rơbâu ha chăn hroi, đei yua jê̆ 200 rơbâu tâ̆n. Lơ̆m dôm sơnăm kơ âu, kơjă tĕch chăn hroi ăn teh đak đe tŏk hơnơ̆ng đơ̆ng 19,5 trĭu đôlar ah sơnăm 2015 truh pơhlom 70 trĭu đôlar dang ei. Mă lei, khei năr âu ki, teh pơtăm chăn hroi pơih să lơ, ‘noh gô răm truh pơkăp jang.

Phơ phŏ, đei tơdrong kon pơlei koh phă lê̆ ‘long pơtăm đunh sơnăm nai nhen kaphê, tiu... tơplih pơtăm chăn hroi. Ƀok Nguyễn Như Cường, Kơdră Anih tơm Choh pơtăm, lơ̆m Anih tơm Choh jang xa păng Hơtŏk tơring tơrang akhan, hăm Tây Nguyên, tơdrong pơtoi trong jang pơtăm hrau ‘long xa plei hăm dôm hơdrĕch ‘long pơtăm tơm nhen tiu, kaphê noh kăp gĭt hloh hăm pơtăm ‘long kơjăp sơđơ̆ng: “Hơtŏk sâu riêng tơ̆ Gia Lai pơma hơdrô̆ păng Tây Nguyên pơma atŭm kăl hơtŏ hăm dôm hơdrĕch ‘long pơtăm tơm păng pơyua nai. Đei lơ pơgar sâu riêng pơtăm hrau hăm kaphê, tiu đei yua lơ gah mŭk drăm noh minh ƀar bơngai jang mir hơpơi ‘meh hơdrô̆ tĕch ăn teh đak đe ‘noh koh hŭt lê̆ vă đei iŏk kơsô̆ pơkăp tơring pơtăm vă tĕch tơlĕch ăn teh đak Trung Quốc. Mă lei hơdah 100 trĭu kon pơlei hăm tơdrong kăl lơ, păng sâu riêng tĕch lơ̆m teh đak jing kăp gĭt hloh. Kơyươ noh, tơdrong vei sơđơ̆ng pơgar sâu riêng pơtăm hrau hăm kaphê, tiu ‘noh vei sơđơ̆ng rah gahc ham char, vei sơđơ̆ng hloi mŭk drăm păng sơđơ̆ng kơjăp đunh đai” .

Hop akŏm tơblang hơdah, tơlĕch lơ trong pơm jang, sơkơ̆t hơdah hăm tơdrong hơtŏk chăn hroi lơ̆m khei năr truh ‘măn tĕch lơ̆m teh đak, lơ̆m tơring păng lơ̆m kơpal teh. Hăm dôm anih jang mŭk drăm tĕch tơmam ăn teh đak đe, Anih jang hơlen, păng dôm tơring gah pơbah athei jang hadoi vă hơtŏk kơjăp sơđơ̆ng ‘long xa plei. Hơlen kơjăp gah hơdrĕch, tang găn tơdrong răm hăm bơngai chă pơtăm. Lơ̆m noh, hơdrin vei sơđơ̆ng hơnăn pơkăp, hơtŏk dôm tơmam drăm hơdah gah tơdrong ‘lơ̆ng păng tơdrong lăp đơ̆ng bơngai răt yua.