‘Nhŏng Nguyễn Đức Thành tơroi, sơnăm 2017 pơprơ̆n rong “pơlong năng” hơdang jơ̆ng dreng lơ̆m sơlŭng đak găh rŏng hnam, hăm đon hơmĕng đei iŏk yoa lơ ƀiơ̆. Mă lei yoa tam mă băt trong rong, 2 ‘măng rong hơdang blŭng a ưh đei xa ngăl, hơdang arih lăp tŏ sĕt đĕch, kơna jing lôh. Ưh đei lao đon, ‘nhŏng tơlĕch jên răt dơ̆ng 30.000 tŏ hơdang yŏng vă rong păng hơnơ̆ng jur năng tơ̆ dôm sơlung rong hơdang tơ̆ dêh char Tiền Giang vă hŏk pơhrăm ki thuơ̆t rong. Hơnơ̆ng hŏk iŏk păng chih răk dôm tơdrong kăl, ‘nhŏng Thành tơpă mơ̆n rong hơdang đei tơpă. Dang ei hăm 6 sơlung rong, lơ̆m dơnâu xă 10.000 m2, 1 ‘măng rong 200.000 tŏ, ‘nhŏng iŏk đei 400 triu hlak jên, trư tôm jên jang oei rơkăh dang 1 puăt. Kiơ̆ ‘nhŏng Thành, ‘mĕh rong hơdang jơ̆ng dreng đei lơ̆m sơlŭng đak ƀlăng, ‘nŏh athei hơmet pơ ‘lơ̆ng yŏng, đei tôm tơmam hiĕm păng sơlŭng đak athei rơgŏh ‘lơ̆ng ‘mơ̆i.

“Mưh hơdang yŏng vă cheh, ‘nŏh athei rong tơ̆ đak pơ ‘nglêu, đak ƀăt ƀoh đơ̆ng 7 – 15/1.000. Mưh rong đei yŏng bơih, hơnhăk rong tơ̆ Đắk Lắk ‘nŏh đak ƀăt ƀoh lăp dang ăi hăm đak ƀlăng đĕch, tăh hơdang gơ̆h arih bơih. Tơdrong kăl dơ̆ng ‘nŏh jĭ đak, bơ̆n athei hơmet mă rơgŏh ‘lơ̆ng. Pơtih gia, ưh ăn đei đak ‘mê̆ kơnê̆, đô̆ PH đơ̆ng 6,5 – 7,5 ‘nŏh ‘lơ̆ng hlŏh. Đak đơ̆ng tu jrăh jrai.”

Jĭ 1 lơ̆m dôm unh hnam rong hơdang jơ̆ng dreng đei ‘nhŏng Thành tơgŭm đơ̆ng 4 sơnăm adrol ki, ƀok Nguyễn Xuân Hùng, tơ̆ xăh Đắk Sôr, apŭng Krông Nô, dêh char Đắk Nông dang ei rong 500.000 tŏ hơdang vă tĕch tơ̆ 3 tŏ sơlŭng đak, xă 35.000m2. Ƀok Hùng tơroi, tơdrong ‘lơ̆ng đơ̆ng hơdang jơ̆ng dreng ‘nŏh ƀônh lăp hăm teh, tŏ ‘mi kial tơ̆ Tây Nguyên. Hơdang ƀônh tih; ‘nhĕm ‘lơ̆ng, lơ vitamin B12, omega 3, axit bek păng jĭ kơloăi hơdang đei kơjă măk. Tơdrong ưh ‘lơ̆ng đơ̆ng rong hơdang jơ̆ng dreng âu ‘nŏh jên jang blŭng a lơ, ki thuơ̆t rong pơmat păng ƀônh hiong răm tơdăh bơngai rong ưh đei pơm kiơ̆ trŏ trong rong. Kiơ̆ tơdrong juăt đơ̆ng ƀok Nguyễn Xuân Hùng ‘nŏh, rong hơdang hiĕm lơ hnang kŭm ưh kơ ‘lơ̆ng ‘năi:

“Hơdang đa hiĕm til pơgê păng tơ̆ kơsơ̆. Bơ̆n lăp kăl hiĕm ƀât 2 ‘măng âu đĕch. Tơmam hiĕm ‘ngoăih kơ răt, oei gơ̆h hiĕm dôm tơmam pai, rơ̆ đơ̆ng hơƀo păng tơ̆h ot, hĕch, tăh thim ƀum yoăn klat. ‘Ngoăih kơ ‘nŏh, 2 năr 1 vât ăn hơdang xa thim ka chơchoh hĕch til pơgê. Bơ̆n athei băt, ưh hiĕm hơdang xa lơ dêh hnang, lăp hiĕm lăp ai đĕch, vă huei đei tơmam xa rơkăh rơkai, pơm ‘mê̆ ‘mach đak.”

Tơ̆ apŭng Krông Nô, dêh char Đắk Nông păng dôm apŭng Ea Súp, Cư Mgar, thĭ xăh Buôn Hồ păng plt Buôn Ma Thuột dêh char Đắk Lắk, dang ei đei 20 unh hnam rong hơdang jơ̆ng dreng, sơlung đak rong xă dang 200.000m2, hơdang rong đei rim sơnăm dang 45 tân. Kơsô̆ âu lăp tŏ sĕt đĕch pơting hăm tơdrong ‘mĕh răt xa truh kơhrĕng tân 1 sơnăm tơ̆ Đắk Lắk. Dang ei ‘nhŏng Nguyễn Đức Thành hlôi pơjing HTX rong hơdang jơ̆ng dreng Tây Nguyên, tơgŭm ăn bơngai rong, bơ̆n yŏng, ki thuơ̆t vei rong, tơmam hiĕm păng pơkăp răt iŏk pơđĭ hơdang rong đei.

Ƀok Trần Ngọc Sơn, Phŏ Kơdră Anih vei lăng rong ka hơdang dêh char Đắk Lắk roi tơƀôh dôm ki thuơ̆t jang đơ̆ng chă rơih, vei rong yŏng truh tơmam hiĕm păng 1,2 tơdrong jĭ đa đei tơ̆ hơdang jơ̆ng dreng vă kon pơlei băt, vă rong hơdang gơ̆h hơnhăk ăn iŏk yoa lơ.

- Ƀok ăi, apinh ih roi tơbăt tơdrong ‘lơ̆ng păng tơdrong hơmĕng đơ̆ng rong hơdang jơ̆ng dreng tơ̆ dêh char Đắk Lắk hrei ‘nâu năng?

-Ƀok Trần Ngọc Sơn: Lơ̆m dôm sơnăm vih tơ̆ âu, tơdrong rong hơdang jơ̆ng dreng tơ̆ dêh char Đắk Lắk tŏk pran, akŏm tơ̆ dôm tơring nhen apŭng Cư M’gar, Ea Súp, Buôn Đôn păng thĭ xăh Buôn Hồ. Hrei ‘nâu đe ‘mĕh răt xa tôch lơ, mă lei hơdang rong đei tơ̆ deh char tam mă pơm lăp hăm tơdrong ‘mĕh vă, oei athei răt iŏk đơ̆ng dôm tơring nai đĕch. Yă tĕch nhen nhôn chă hơlen năng ‘nŏh đơ̆ng dang 170.000 – 180.000 hlak 1 kĭ, ‘nâu jĭ yă tĕch tôch ‘lơ̆ng, đei lơi lơ hăm bơngai rong ka hơdang.

-Vă rong hơdang jơ̆ng dreng đei xa lơ, tơdrong mă blŭng bơngai rong athei hơmet ‘nŏh jĭ sơlung rong, bĭ tơdrong ‘nâu athei hơmet thoi yơ hă ƀok?

-Ƀok Trần Ngọc Sơn: Adrol kơ mât lơ̆m pơyan tăh rong ‘nao, mih ma duch nă athei hơmet ming sơlŭng rong mă ‘lơ̆ng, hơmet mă lăp, athei pơchoh hŭt đĭ đak, lê̆ sơlŭng đak hrơ̆ vă rôp pơđĭ tơmam xa hơdang, đơ̆ng rŏng kơ ‘nŏh pơtơ̆ng đak dơ̆ng. Bơ̆n athei hơlen năng đô̆ kiêm păng PH. Tơ̆ Đắk Lắk kiơ̆ nhôn năng ƀôh, đô̆ kiêm tơ̆ 1,2 sơlŭng đak ưh kơ lơ, kơna mih ma dich nă athei săy vôi vă hơtŏk đô̆ kiêm, pơm lăp ăn tơdrong arih, tih vơ̆ đơ̆ng hơdang. Găh tơdrong vei rong, athei mih ma duch nă bơ̆n, pơm jơ̆ng kơ kuăt pơ̆r đak vă pơm tơlĕch ô xy lơ̆m sơlŭng, păng pơm hloi dôm anih ăn hơdang oei, lŏng kơđŏh, veh ver hơdang xa dơdoă băl dăh mă đei tơmam đơ̆ng nai chă xa hơdang.

-Tơ̆ dêh char Đắk Lắk dang ei tam mă đei anih tĕch hơdang yŏng, bơngai rong athei năm răt iŏk đơ̆ng dôm dêh char găh tơring Tây Nam Bộ, apinh ih roi tơbăt, bơngai rong athei năng kăl truh dôm tơdrong kiơ mưh răt yŏng kŭm nhen chơ chuĕn truh tơ̆ sơlŭng rong, hă ƀok?

-Ƀok Trần Ngọc Sơn: Tơ̆ dêh char Đắk Lắk dang ei tam mă đei anih rong yŏng hơdang jơ̆ng dreng, bơ̆n athei răt iŏk đơ̆ng dôm dêh char Tiền Giang, Long An. Nhôn tơtă ăn kon pơlei, athei chă rơih anih tĕch yŏng ‘lơ̆ng, đei anih jang vei lăng teh đak găh ka hơdang ƀơk ăn hla ar chih tơbăt jĭ anih rong yŏng ka hơdang. Găh tơdrong chơ chuĕn yŏng, nhôn tơtă ăn kon pơlei mưh chơ truh tơ̆ sơlŭng athei tong ƀao tăh yŏng lơ̆m sơlŭng rong đơ̆ng 10 – 15 pơnĭt vă hơyuh tŏ lơ̆m ƀao păng tơ̆ ‘ngoăih dang ăi băl, đang kơ ‘nŏh pơtơm pơih ƀao hơchăng hơdang rong lơ̆m sơlung. Tơdăh đei, bơngai rong athei iŏk hơdang yŏng iơ iĕ rong dơ̆ng 1 khei ‘năr đơ̆ng 15 – 30 năr, mưh ƀôh hơdang tĭh ƀiơ̆ păng juăt arih tơ̆ đak ‘nŏh bơih ‘nŏh hơchăng rong, thoi noh hơdang gơ̆h arih lơ păng hơnhăk ăn iŏk yoa lơ ƀiơ̆.

-Ih ‘nao tơroi găh ki thuơ̆t hơmet sơlŭng rong, tơdrong chă rơih yŏng bơih, bĭ tơdrong hiĕm hơdang ‘nŏh thoi yơ vă hơdang ƀônh tih păng huei hiong huach, hă ƀok?

-Ƀok Trần Ngọc Sơn: Tơmam hiĕm jĭ tơdrong tôch gĭt kăl mưh rong, yoa yă tơmam hiĕm đei truh 70% jên pơhuach lơ̆m tơdrong rong hơdang. Nhôn tơtă ăn bơngai rong athei iŏk yoa tơmam juăt hiĕm. Mih ma duch nă athei răt tơmam hiĕm tơ̆ dôm anih đei ư hơnhang, đei ƀơk ăn hla ar chih tơbăt ‘lơ̆ng tơ̆ anih tĕch mơdro păng athei năng hơlen khei ‘năr gơ̆h yoa vă pơm ‘lơ̆ng ăn hơdang rong. Hơdang jơ̆ng dreng đa juăt chă xa tơ̆ kơmăng, kơna 1 năr athei hiĕm 2 vât pơgê păng drâm kơsơ̆. Lơ̆m noh drâm kơsơ̆ hiĕm truh 70% tơmam hiĕm lơ̆m năr, yoa hơdang jơ̆ng dreng đa chă xa tơ̆ kơmăng ‘nŏh tơm, oei tơ̆ ‘năr ‘nŏh tŏ sĕt ƀiơ̆.

-Mĭnh tơdrong đei bơngai rong hơdang jơ̆ng dreng tôch tơrĕk dơ̆ng ‘nŏh jĭ dôm tơdrong jĭ, apinh ih roi tơƀôh găh tơdrong ‘nâu năng?    

-Ƀok Trần Ngọc Sơn: Tơ̆ dêh char Đắk Lắk, lơ̆m khei ‘năr rong hơdang jơ̆ng dreng kŭm đei 1,2 tơdrong jĭ yoa đơ̆ng đak ưh rơgoh. Mă lơ ‘nŏh, jĭ tơ̆ kơđoh păng lăp đei ƀât vă tơplih pơyan đĕch. Mưh ‘mi jur ‘nŏh sư pơm ăn đô̆ PH lơ̆m sơlŭng rong jur, pơm ăn hơdang ưh kĕ tơjră hăm tơdrong jĭ, kơna athei bơngai rong săy thim vôi vă pơm hơtŏk đô̆ kiêm păng PH vă hơdang pran păng ƀônh tih. Đô̆ PH lăp ‘lơ̆ng hlŏh lơ̆m pơyan ‘mi tơ̆ sơlŭng đak ‘nŏh đơ̆ng 6,5 – 8 păng đô̆ kiêm ‘nŏh đơ̆ng 80 – 120 vă hơdang ƀônh tih, oei tơdăh đô̆ kiêm kơđĕh hlŏh tơdrong hơgăt ‘nŏh hơdang ƀônh lôch, hiong lơ yŏng rong.

-Lei a, bơnê kơ ih ƀok hơ!