Khua hŏk kŏng ngê̆ đei xơnong kăp gĭt, tơroh jơhngơ̆m pran vă dôm dêh char Tây Nguyên hơtŏk tơ-iung kơjăp, jing tơring jang mŭk drăm dơnơm kơ teh đak. Kơyuơ noh, tơdrong hơtŏk pran hơlen chih akŏm, iŏk yua khua hŏk kŏng ngê̆ lơ̆m choh jang xa tŏk bŏk đei tơlĕch jang tơnăp hăm dôm tơdrong jang mŭk drăm jâ̆p dôm dêh char Tây Nguyên. Hơdăh nhen tơ̆ Đức Trọng păng Đơn Dương, 2 apŭng juăt pơtăm ‘nhot tĕch tơlĕch tih hloh kơ dêh char Lâm Đồng. Gơnơm hơtŏk pran iŏk yua khua hŏk kŏng ngê̆ rơgei hlôi tơgŭm ăn tơdrong choh jang xa kơ 2 apŭng âu roi năr roi đei yua kơjung păng hơtŏk tơ-iung pran kiơ̆ pơkăp ‘nao rơgei.

Tơ̆ Đơn Dương, jing apŭng đei hơgăt ‘nhot tĕch tơlĕch xă hloh dêh char Lâm Đồng hăm hơgăt rei pơtăm rim xơnăm hloh 27.000 hectar. Jô̆ đơ̆ng xơnăm 2015, đơ̆ng minh ƀả jĭt hectar ‘nhot pơtăm lơ̆m hnam hơnhuawl. Truh dang ei, apŭng Đơn Dương hlôi đei hloh 10.000 hectar ‘nhot pơkao đei pơtăm kiơ̆ trong jang ‘nao rơgei, rim xơnăm đei yua đơ̆ng 250 truh 300 rơtuh hlj. Đei dôm hơgăt pơtăm ‘nhot hưuh kơ kiơ̆ pơkăp rơgei hlôi pơyua đơ̆ng 1,2 truh 1,5 rơtăl hlj 1 xơnăm. Ƀok Nguyễn Đình Tịnh, Phŏ Kơdră Anih vei lăng kon pơlei apŭng Đơn Dương ăn tơbăt:  “Lơ̆m jăl xơnăm đơ̆ng 2019 truh dang ei noh kơsô̆ jên Teh đak axong jang pơhlom hloh 17 rơtăl hlj, lơ̆m noh kon pơlei tơgop hloh 20 rơtăl hlj păng pơm jang kiơ̆ lơ trong pơkăp ‘nao nhen: ruih đak kiơ̆ trong ‘nao, tuh phŏng trong ‘nao păng iŏk jang kiơ̆ kŏng ngê̆ 4.0. Hăm Đơn Dương đei minh tơdrong noh dang ei yua atŭm hơnăn pơkăp đei dêh char Lâm Đồng pơjing, noh jing hơnăn “Đà Lạt – Akŏm đei tơdrong ‘lơ̆ng đơ̆ng teh grasia” noh adoi ƀônh hiôk lơ̆m tơdrong tơbang hơnăn adoi nhen hơ ‘nhăk tơmam drăm kơ Đơn Dương truh dôm dêh char tơjê̆”.

Ƀok Huỳnh Sơn, Kơdră Hơp tak xăh Sơn Uyên tŏk bŏk pơm jang, tĕch pơdro tơ̆ apŭng Đơn Dương, dêh char Lâm Đồng xơkơ̆t, anih jang mŭk drăm kơ ƀok hlôi pơyua lơ đơ̆ng hơnăn pơkăp “Đà Lạt – Akŏm đei tơdrong ‘lơ̆ng đơ̆ng teh grasia”: “Đơ̆ng iŏk đei hơnăn “Đà Lạt – Akŏm đei tơdrong ‘lơ̆ng đơ̆ng teh grasia” noh tĕch ‘nhot tơnăp hloh, mă hơnăn adoi ‘lơ̆ng. Minh tơdrong ăh mă hơnăn ‘lơ̆ng bơih noh đe băt hơdăh hloi. Dôm anih jang yơ mă iŏk đei hơnăn noh dang đe pơm jang tơnăp ‘lơ̆ng”.

Truh dang ei apŭng Đức Trọng đei pơhlom 10.000 ha teh choh jang xa iŏk yua trong pơkăp jang ‘nao. Đei yua đơ̆ng 2,5 truh 3,5 ‘măng pơtêng hăm tơdrong pơm jang kơ jâ̆p apŭng. Lơ̆m noh, pơtăm ‘nhot kiơ̆ trong ‘nao đei yua đơ̆ng 300 truh 400.000.000 hlj 1 hectar. Pơkao ‘lơ̆ng đei yua đơ̆ng 500 rơtuh truh 1 rơtăl hlj 1 hectar teh pơm jang. Đei yua tŏk đơ̆ng 30 truh 35 %. Pơyua ăn bơngai pơm jang đei hloh 40 % pơtêng hăm tơdrong pơm jang xo. Gơnơm tơdrong ‘lơ̆ng găh choh jang xa roi năr roi đei hơtŏk tơgŭm ăn dôm tơmam drăm pơm tơlĕch trŏ hăm pơkăp đơ̆ng dôm anih siu thĭ, dôm kŏng ti pơm tơlĕch tơmam drăm xa vă tĕch lơ̆m teh đak, adoi nhen tĕch ăn dôm teh đak lơ̆m tơring. Yă Phạm Thị Thanh Thủy, Phŏ Kơdră Anih vei lăng kon pơlei apŭng Đức Trọng, dêh char Lâm Đồng ăn tơbăt: “Iŏk yua kơtang trong jang ‘nao rơgei lơ̆m choh pơtăm adoi jing minh xơnong jang mă blŭng kơ tơring lơ̆m khei năr truh. Kơyuơ noh tơring hlôi tơlĕch minh ƀar trong jang. Mă mônh noh gô pơtoi tơlĕch iŏk yua pran kŏng ngê̆ thŏng tin lơ̆m minh ƀar tơmam drăm dơnơm kơ tơring, nhen ‘nhot, pơkao, pơmur păng minh ƀar hơdrĕch ‘long kŏng ngĭp nai kiơ̆ pơkăp choh pơtăm hưuh kơ, choh pơtăm rơgei, păng pơjing đei dôm tơmam drăm rơgoh ‘lơ̆ng, tơmam đei hơnăn pơkăp vă tĕch tơlĕch lơ̆m tơring. Mă 2 noh pơtoi tơgŭm vă pơjing dôm tơdrong tơroh pơm jang păng tĕch tơlĕch tơmam drăm kiơ̆ dôm tơdrong pơkăp noh anih jang mŭk drăm hơp tak xăh, khul jang hơp tak xăh”.

Tơdrong iŏk yua trong jang ‘nao rơgei lơ̆m choh pơtăm tơ̆ apŭng Đức Trọng roi năr roi đei hơtŏk. Đơ̆ng xơnăm 2018, Đức Trọng hlôi hơ ‘nhăk kŏng ngê̆ 4.0 IOT lơ̆m choh jang xa kiơ̆ trong ‘nao rơgei, hơ ‘nhăk tơdrong pơyua ƀôh hơdăh păng roi năr roi hơtŏk tơ-iung, pơih xă, hơvơn đei lơ anih axong jang truh tơ̆ apŭng. Choh jang ‘nao rơgei jing iŏk yua kŏng ngê̆ sô̆ vă hơlen pơgơ̆r păng vei lăng ‘long pơtăm hăm kơmăi kơmŏk kơdâu kơdih, tơgŭm pơhơtŏk iŏk yua păng pơ-‘lơ̆ng tơmam pơtăm đei. Ƀok Nguyễn Như Thủy, tơ-‘ngla anih jang Thủy Fam, apŭng Đức Trọng, dêh char Lâm Đồng ăn tơbăt: “Lơ̆m kơplăh jang kiơ̆ trong pơkăp ‘nao rơgei noh dar deh ba hơtŏk pơ-‘lơ̆ng. Nhen dang ei noh hăp hơtŏk trong ruih đak IOT kiơ̆ pơkăp điê̆n toăn đam mei, noh ba oei tơ̆ ataih dăh mă jê̆ noh adoi gơh pơih ruih păng hơmet đak lĕch. Anih jang mŭk drăm, đe răt tơmam tĕch ăn teh đak đe noh đe adoi pơkăl đei hla bar pơkăp Vietgap, atŭm hăm ba duh athei đei hla bar pơkăp “Đà Lạt – Akŏm đei tơdrong ‘lơ̆ng đơ̆ng teh grasia”, dôm tơmam drăm đei hơtŏk kơjă kăp gĭt”.

Dôm trong choh pơtăm iŏk yua kŏng ngê̆ ‘nao rơgei hlôi pơih trong hiôk pơm pơdrŏng ăn kơ rơbâu kon pơlei jang mir tơ̆ 2 apŭng Đức Trọng păng Đơn Dương. Hơtŏk choh jang xa kiơ̆ trong pơkăp ‘nao rơgei, jing trong jang kăp gĭt, tơgop hơtŏk kơjă tơmam drăm choh pơtăm lơ̆m khei năr tơlĕch jang hadoi lơ̆m kơpal teh dang ei.