Lơ̆m hơyuh ‘năr tơngiĕt ăh dôm ‘năr blŭng xơnăm ‘nao 2023, nhôn năm tơmang pơgar pơtăm Sâm Ngọc Linh kơ bre klo hơkăn Nguyễn Xuân Tuấn, tơ̆ hơbon kông Linh lơ̆m xăh Tu Mơ Rông, apŭng Tu Mơ Rông, ataih đơ̆ng pơlei tơm Kon Tum hloh 100 km. Xư tơroi, jing kih sư choh jang xa, inh jang lơ xơnăm juăt tơgŭm ăn bơngai jang pơtăm ‘nhot păng dôm hơdrĕch ‘long pơm pơgang. Minh ‘măng năm truh dêh char Kon Tum năm tơmang tơdrong jang Sâm Ngọc Linh noh lăp kơ măt kơlih tơdrong kăp gĭt kơ hơdrĕch ‘long pơtăm âu.

Chôt vih tơ̆ Bình Phước, xư tenh kuăng pơđăp hăm hơkăn pơdơh kơ jang, tơgrop jên năm truh xăh Tu Mơ Rông răt 10 ha teh păng chă thuê dơ̆ng 100 ha bri vă pơtăm Sâm Ngọc Linh. Khei năr blŭng, bre klo hơkăn ƀơm lơ tơnap tap kơyuơ ưh kơ juăt hăm hơyuh ‘năr tơngiĕt; tơdrong pơtăm sâm adoi ƀơm lơ tơnap tap ƀơ̆t tơm sâm ƀơm pơmâu pơrang xa, kơne păng kơ ep lep ler phă pơrăm. Ưh kơ lao đon, xư xơ̆n jơhngơ̆m păng tơchă dôm bơngai juăt jang rơgei găh tơdrong pơtăm sâm vă hŏk hơlen păng đơ̆ng noh băt hơdăh păng akŏm đei dôm tơdrong hlôh vao kăp gĭt. Đơ̆ng rŏng jê̆ 10 xơnăm pơtăm hơtŏk giơ̆ng, truh dang ei pơgar Sâm Ngọc Linh kơ bre klo hơkăn ‘nhŏng hlôi đei kơjă tih tên: “Tơm Sâm Ngọc Linh noh đei kơjă mŭk drăm lơ, pơtăm tŏk giơ̆ng tơ̆ tơring Tu Mơ Rông âu noh trŏ păng tŏk giơ̆ng ‘lơ̆ng. Dang ei pơgar inh đei pơhlom 30.000 rơbâu tơm, lơ tơm hơdrĕch bri kăp gĭt đunh hloh 70 xơnăm, oei dôm to noh đơ̆ng 30 – 50 xơnăm; mă lei lơ noh đơ̆ng 3 – 5 xơnăm noh kơyuơ kơdih inh ơng tơđăh. Vă jê̆ mơjĭt xơnăm pơtăm sâm Ngọc Linh noh hơnơ̆ng axong jang, pơgar sâm đei kơjă kăp đơ̆ng 20 – 30 tih hlj bơih”

Tơdrong đei jơnei hăm tơm Sâm Ngọc Linh, klo hơkăn ‘nhŏng Nguyễn Xuân Tuấn hăt hot tơgŭm kon pơlei kon kông tơ̆ tơring pơm jang vă xut lê̆ pơngot tơjur hin dơnuh. Ƀok  A Brap (bơngai Xê Đăng) tơ̆ xăh Tu Mơ Rông, bơngai tơguăt hăm klo hơkăn ‘nhŏng đơ̆ng dôm ‘năr blŭng iung pơm jang ăn tơbăt, gơnơm đei tơdrong tơgŭm đơ̆ng ‘nhŏng mă unh hnam đơ̆ng anih hin dơnuh tơnap tap jing tŏk ƀôh ƀiơ̆. Hnam lơ kon hơ-ioh, ưh đei teh choh jang, unh hnam hin dơnuh kơ thôn. Tơdrong jang đei yua kơ unh hnam mă tơm noh gơnơm lơ̆m ‘năr jang thuê  kơ bre klo hơkăn. Ăh xơnăm 2014, ƀok đei Tuấn iŏk bơ̆ kŏng nhơ̆n vei lăng pơgar Sâm Ngọc Linh, hăm jên khei ăh blŭng noh 3 trĭu hlj 1 khei. Đơ̆ng rŏng kơ noh tơ ‘ngla pơgar oei pơjao ăn minh păh hơgăt teh bri iŏk jang hadoi, tơgŭm hơdrĕch sâm, phŏng rei, pơtho găh kih thuơ̆t pơtăm Sâm Ngọc Linh. Truh dang ei pơgar sâm kơ unh hnam đei hloh 1.000 tơm tih iĕ, hơkŏp kơjă đei pơhlom 300 trĭu hlj. Đơ̆ng unh hnam hin dơnuh kơdâu chă xa rim năr, noh dang ei ƀok A Brap hlôi klaih đơ̆ng hin dơnuh, đei mŭk drăm kơ hrĕng trĭu hlj: “Inh jang ăn bre klo hơkăn Tuấn đơ̆ng jê̆ 10 xơnăm adrol ki, mă blŭng jên khei jang 3 trĭu hlj 1 khei, dang ei đei 6 trĭu bơih. Klo hơkăn Tuấn oei axong ăn teh bri thuê đơ̆ng apŭng ăn pơtăm sâm Ngọc Linh, tơgŭm hơdrĕch sâm, pơtho ăn trong pơtăm păng vei lăng, pơgar sâm tŏk giơ̆ng ‘lơ̆ng. Gơnơm đei klo hơkăn Tuấn ngăl lah”

Tu Mơ Rông đei hơgăt xă jê̆ 862 km2, hloh 2/3 noh bri hon kơdih, bri jơk giơ̆ng đei jê̆ 70%, lơ tơring kơjung đơ̆ng 1.700 truh hloh 2.000 met, hiôk ăn tơdrong hơtŏk pơtăm dôm hơdrĕch ‘long pơm pơgang, mă kăl noh Sâm Ngọc Linh. Lơ̆m apŭng dang ei đei hloh 1.700 ha Sâm Ngọc Linh. Rim ha sâm pơtăm đơ̆ng rŏng 10 xơnăm đei yua vă jê̆ 5 tih hlj.   

Ƀok Võ Trung Mạnh – Kơdră Anih vei lăng kon pơlei apŭng Tu Mơ Rông xơkơ̆t, klo hơkăn Nguyễn Xuân Tuấn jing minh lơ̆m dôm unh hnam jang rơgei găh pơtăm păng hơtŏk tơm Sâm Ngọc Linh tơ̆ tơring. ‘Nguaih pơm pơdrŏng ăn kơdih po, klo hơkăn ‘nhŏng oei pơjing Hơp tak xăh hăm pơhlom 30 unh hnam vang jang noh kon pơlei Xê Đăng, unh hnam yơ duh đei yua lơ. Kiơ̆ kơ ƀok Võ Trung Mạnh, tơdrong đei jơnei kơ bre klo hơkăn Tuấn atŭm hăm Hơp tak xăh ‘long pơgang kơyuơ ‘nhŏng pơjing, hlôi kĕ pơlan xă jâ̆p jang:  “Tơm sâm Ngọc Linh đei minh ƀar anih jang mŭk drăm păng hơp tak xăh, lơ̆m noh đei klo hơkăn Tuấn pơtăm păng hơtŏk kơtang pơhlom lơ̆m 10 xơnăm kơ âu. Tơdrong jang âu đei kon pơlei tơ̆ tơring, mă hăt noh kon pơlei Xê Đăng jang kiơ̆ tơnăp, kiơ̆ đơ̆ng noh, tơdrong hlôh vao đơ̆ng kon pơlei đei hơtŏk. Gơnơm tơdrong pơtăm Sâm Ngọc Linh mă 3 xơnăm tơjê̆ âu kơ rơbâu unh hnam tơ̆ tơring hlôi klaih đơ̆ng hin dơnuh, kơ hrĕng unh hnam nai hlôi tŏk pơm pơdrŏng tơgăl”

Atŭm hăm pơtăm păng hơtŏk tơm Sâm Ngọc Linh, hloh 1 xơnăm kơ âu, bre klo hơkăn Nguyễn Xuân Tuấn oei pơtăm 5 sao Dâu Tây. Dang ei pơđĭ sâm Ngọc Linh păng pơgar Dâu adoi tŏk giơ̆ng ‘lơ̆ng, đei yua lơ. Bre klo hơkăn Tuấn tŏk bŏk oei pơjing tơdrong jang tour tơmang pơhiơ̆ hơlen băt tơguăt hăm tơmam drăm Sâm Ngọc Linh păng pơgar Dâu Tây vă hơvơn tơmoi truh tơmang pơm hơtŏk tơdrong pơyua, axong lơ tơdrong jang ăn kon pơlei tơ̆ tơring.