Đơ̆ng rŏng hloh 15 sơnăm tơchĕng hơlen păng hơtŏk tơiung dôm tơdrong jang mŭk drăm choh jang sa đei đơ̆ng kơdih kiơ̆ tơdrong jang đak dơsĭ - pơgar, dơnâu đak - hơdrong - chŭn na - bri, ki sư kơmăy kơmŏk kơtơ̆ng ang Bùi Ngọc Châu hlôi pơm tơiung đei pơgar jang Xứ Tiên xă hloh 2hek tar tơ̆ xăh Hoài Đức, apŭng Lâm Hà (Lâm Đồng), jing hơnih năm truh lăng, hŏk pơhrăm tơdrong hlôh vao đơ̆ng lơ kon pơlei jang chŭn mir, anih mơdro sa lơ̆m tơring păng pơđĭ hloi lơ̆m teh đak.

‘Ngoăih kơ jang pơgar ‘nhot ƀum plei, hơlŭng ka, pơgar cheh phe, pơgar hla che, hơnih pơtăm ‘long pơgang, rong iĕr, pơgar ơng ‘long tơđăh... pơgar jang oei yua dôm tơmam choh jang sa kơtă hơnih, tơmam sa đĭ ưh pă yua nhen kơ̆l, kơchap, klak ka đơ̆ng đak dơsĭ vă pơm tơlĕch kơchơ̆t đạm, phŏng vi sinh vei lăng ‘long pơtăm kiơ̆ trong rơgoh.

Kiơ̆ kơ kỹ sư Bùi Ngọc Châu, vă pơm tơlĕch iŏk đei yua lơ hloh, pơgar jang oei lăng kăl hơtŏk tơiung kơmăy vei lăng ‘noh đei tôm dôm tơdrong đơ̆ng răt tơmam, pơm tơlĕch, tăh tơpu truh tĕch tơmam, vei lăng tơmoi răt păng pơjao tơmam. Gơnang đơ̆ng noh, rim tơdrong pơm tơlĕch, tĕch mơdro tă kơ đei chih jô̆ ƀlep, răp hơlen păng tơdra hơdrol tơtom. “Dang ei nhôn tŏk bŏk năm jrŭ lơ̆m iŏk yua tơdrong jang pơgar- hơlŭng ka - hơdrong. Iŏk yua kơmăy kơmŏk ‘nao kơna đei lơ kon pơlei tôch ƀônh kơ hlôh. Nhôn kŭm tơmơ̆t kơmăy kơmŏk, tơmam drăm, kơmăy vi sinh, kơmăy hơyuh, kơmăy pơm hang lơ̆m pơm tơlĕch, tơgŭm hơnhăk ăn tơdrong đei yua păng tơdrong ƀlep lơ. Tơgŭm kon pơlei jang chŭn mir hơtŏk đei iŏk yua, hơtŏk ‘lơ̆ng păng sơđơ̆ng đei kơjă tĕch lơ̆m jang sa.”

Ưh khan lăp pơgar jang Xứ Tiên, truh dang ei, Lâm Đồng hlôi hơtŏk tơiung hloh 170 tơring choh jang sa rơgoh, hăm akŏp hơgăt teh choh jang sa rơgoh đei asong hla ar pơkăp tŏk truh 1.580 hek tar. Lơ̆m dêh char kŭm hlôi đei 90 Hơp tak xăh, pơgar jang iŏk yua kơmăy kơmŏk kơsô̆ lơ̆m choh jang sa, pơjing đei 182 trong jang hơdai hăm tơdrong vang jang đơ̆ng hloh 200 anih mơdro sa, hơp tak xăh păng vă jê̆ 17.000 ŭnh hnam kon pơlei jang chŭn mir... Kiơ̆ đơ̆ng noh, hơtŏk tôch ai đei yua, hơnhăk tơdrong choh jang sa hơtŏk tơiung kiơ̆ trong ‘nao, đei hơnăn păng ‘lơ̆ng lơ. Dang ei lơ pơgar jang ‘nhŏt ƀum plei rơgoh tơ̆ Lâm Đồng ăn iŏk yua đơ̆ng 5 truh 8 ti hlak jên 1 hek tar 1 sơnăm, pha dơ̆ng đei tơdrong jang pơm tơlĕch pơkao ‘lơ̆ng iŏk đei 24 ti hlak jên 1 hek tar 1 sơnăm.

Ƀok Nguyễn Văn Châu, Phŏ Kơdră Anih vei lăng găh Choh jang sa păng Hơtŏk tơiung tơring tơrang Lâm Đồng tơbăt, tơdrong iŏk yua tơplih kơsô̆ lơ̆m jang sa, pơm tơlĕch păng tĕch tơmam đơ̆ng choh jang sa rơgoh đei hơnăp jang gĭt kăl lơ̆m hơmet ming tơdrong jang choh jang sa păng hơtŏk tơiung tơring tơrang đơ̆ng dêh char kiơ̆ trong tôm tơdrong, kơjăp păng ‘nao. Yua thoi noh dêh char tŏk bŏk hơdrin pơjing păng roi tơƀôh dôm tơdrong jang pơlong, pơgơ̆r dôm lăm pơhrăm, pơtho ki thuơ̆t pơtăm, tơgŭm jên tŏk iŏk hăm jên cheh tŏ sĕt ăn kon pơlei, hơp tak xăh păng anih mơdro sa choh jang sa tơ̆ tơring. Ƀok Nguyễn Văn Châu, pơma: “Tơdrong iŏk yua tơplih kơsô̆ ‘noh jĭ trong jang mă athei bơ̆n athei tơlĕch jang. Ưh kơ gơh năm hiơ̆ mă kăl kơ năm hrĕnh, năm hrĕch sơng blŭng lơ̆m iŏk yua kơmăy kơmŏk ‘nao, kơmăy kơmŏk kơtơ̆ng ang lơ̆m đĭ đăng dôm tơdrong đơ̆ng pơtăm, vei lăng kŭm nhen pơm tơlĕch, vei lăng, tơchă băt anih pơm tơlĕch. Athei tơroi akhan iŏk yua tơplih kơsô̆ hơnhăk ăn dôm tơdrong đei yua ‘lơ̆ng, pơtrŭt pơm tơlĕch choh jang sa kơ dêh char hơtŏk tơiung 1 trong kơjăp ‘lơ̆ng.”

Kiơ̆ kơ ƀok Đào Thanh Vân, Phŏ Kơdră Khŭl choh jang sa rơgoh Việt Nam, tơmam ‘lơ̆ng păng tơdrong đei yua đơ̆ng Lâm Đồng lơ̆m hơtŏk tơiung choh jang sa rơgoh oei tôch kơ lơ. Vă hơnơ̆ng bơ̆jang đei iŏk yua, dêh char kăl kơ lăng kăl tơmơ̆t kơmăy kơmŏk kơtơ̆ng ang, iŏk yua kơmăy kơmŏk tơplih kơsô̆ lơ̆m đĭ đăng dôm tơdrong jang sa, pơm tơlĕch păng tĕch tơmam. Đei thoi noh tơmam đơ̆ng choh jang sa rơgoh kơ Lâm Đồng mă roi ‘năr roi ‘lơ̆ng, pơm lăp hăm ‘meh vă răt yua đơ̆ng anih tĕch mơdro lơ̆m teh đak păng tĕch tơ̆ teh đak đe:“Lâm Đồng jĭ dêh char đei tơdrong hiôk tŏ ‘mi kial teh păng teh choh jang sa tôch kơ ‘lơ̆ng, đei lơ tmam vă choh jang sa rơgoh, mă loi ‘noh jĭ dôm tơmam ‘nhot plei. Kiơ̆ đơ̆ng tơroi tơbăt ‘noh ƀôh thoi âu đei vă jê̆  1.600hek tar hlôi đei tơplih jing choh jang sa rơgoh. Lơ̆m noh tơplih kơsô̆ ‘noh jĭ 1 lơ̆m dôm kơmăy kơmŏk kơtơ̆ng ang đei iŏk yua păng hơtŏk tơiung lơ̆m choh jang sa, hơnhăk ăn iŏk yua tôch kơ lơ. ‘Nâu jĭ tơdrong hiôk vă Lâm Đồng pơtruh tơmam ‘lơ̆ng, vei lăng cham char bri brăh, vei lăng jơhngơ̆m pran ăn bơngai jang sa kŭm nhen bơngai iŏk yua.”

Lâm Đồng hơdrin truh sơnăm 2025, đei tŏ sĕt hloh 50% tơmam đơ̆ng choh jang sa đei tĕch kiơ̆ trong sơđơ̆ng, lơ̆m noh đei lơ tơmam đei pơm tơlĕch kiơ̆ trong choh jang sa rơgoh, hăm hơmĕng hơnhăk ăn jên tĕch tơmam đơ̆ng choh jang sa tơ̆ teh đak đe đei hloh 600 triệu USD. Vă iŏk đei tơdrong hơgăt âu, dêh char hlôi pơjing Grŭp pơjing păng pơgơ̆r ƀơ̆ jang kiơ̆ tơplih kơsô̆ lơ̆m jang sa, pơm tơlĕch păng tĕch tơmam choh jang sa rơgoh. Hơdrin đei tŏ sĕt hloh 50% kon pơlei jang chŭn mir đei pơhrăm, pơtho kơmăy kơmŏk kơsô̆; 50% Hơp tak xăh păng anih mơdro sa choh jang sa lơ̆m tơring đei bơ̆jang tĕch mơdro lơ̆m điện tử, iŏk yua choh jang sa hơgei lơ̆m jang sa, pơm tơlĕch păng tĕch tơmam.