Đường link bài 1: https://cms-vov4.vov.vn/bahnar/choh-jang-sa-nha-nong/lang-xa-sau-rieng-to-tay-nguyen-ram-bam-pang-trong-hiok-bai-1-sau-rieng-muk-dram-pojua-tom-kaphe-kojap-dunh-417647.vov4

Unh hnam 'nhŏng Dương Việt tơ̆ thôn Tân Thành xăh Đliê Ya apŭng Krông Năng, dêh char Đăk Lăk đei hloh 30 tơm sâu riêng pơtăm hrau lơ̆m pơgar kaphê. Dôm tơm sâu riêng âu hlôi đei pơtăm jê̆ 10 xơnăm kơ âu, tơm tih hơtŏ hăm hơkâu bơngai. Dôm xơdrai hon tơjê̆ tơm tih hơtŏ hăm pôih blu. ‘Nhŏng Việt vei lăng sâu riêng nhen kaphê: atŭm xăi minh kơluăi phŏng, tơdrong ruih đak adoi nhen băl. Chŏng mă hơdrô̆ kaphê đei plei xơđơ̆ng, oei sâu riêng ưh đei yua ôh. Xơnăm lơ hloh noh đei yua 1 tă minh puơ̆t, noh xư chih tơbang ăn đe thuê pơgar ‘long kơ po: “ ‘Nâu jing dôm tơm sâu riêng tôch tih. Tơm tih, xơdrai tih. Mưh bơngai băt vei lăng noh rim tơm đei plei truh kơ tă hloi. Mă lei unhhnam ưh kơ băt vei jang noh đei xơnăm ưh đei yua hloi, đei xơnăm noh đei yua minh ƀar tă đĕch. Ưh kơ băt đei ‘nhŏng oh yơ iŏk jang axong pơyua noh pơtrruh nơ̆r hăm inh. Oei unh hnam inh noh ưh kơ băt vei jang ưh đei plei ôh”.

Yă Phạm Thị Hương tơ̆ thôn 19 Tháng 5, xăh Ea Yông, apŭng Krông Păc, dêh char Đăk Lăk adoi ƀơm tơnap tap hăm kih thuơ̆t vei jang. Hloh 20 xơnăm pơtăm sâu riêng, hăm pơgar sâu riêng Dona hloh 1 hectar, mă lei tơmam drăm ưh kơ ‘lơ̆ng, tĕch tơjruh 10% pơtêng hăm kơluăi ‘lơ̆ng. Pơyua ưh đei xơđơ̆ng; đei xơnăm truh 25 tâ̆n, mă lei xơnăm nai noh đei hloh 10 tâ̆n đĕch. Yă Hương ăn tơbăt, tơ̆ apŭng adoi đei lơ bơngai jang kih thuơ̆t sâu riêng mă lei unh hnam ưh đei thuê, kơlih kơjă kăp dêh hnang: “Hlôi băt sâu riêng đei yua dôm yơ mă đe xư ‘meh rim kĭ noh minh rơbâu. Nhen pơgar inh to, đei yua 20 tâ̆n noh hŏk hơlen đơ̆ng đe xư, athei kla 20 trĭu hlj. Mă pơtih nhen ưh đei 20 tâ̆n mă hơdrô̆ 10 tâ̆n, 5 tâ̆n noh đe xư adoi iŏk rim kĭ minh rơbâu. ‘Noh lê̆ đĕch, jang đei dôm yơ xa dôm ăi, đei lơ xa lơ, đei tŏ xĕt xa tŏ xĕt”.

Kiơ̆ Tiên sih Đặng Bá Đàn, Kơdră Anih Pơtrŭt choh jang xa kơ teh đak tơring Pơbăh Tŏk bŏk păng Tây Nguyên, noh Tây Nguyên đei tơdrong hiôk vă hơtŏk jang sâu riêng. Mă kăl, tơdrong pơtăm hrau kaphê – sâu riêng gô tơgŭm ăn tơring âu gơh pơtăm dôm jĭt rơbâu hectar mă adoi oei xơđơ̆ng tơdrong hơtŏk tơ-iung kơjăp. Chŏng mă Tơchơ̆t tơlĕch găh hơlen xơkơ̆t hơdăh sâu riêng hlôi kĭ pơkăp pơm jang hăm teh đak Trung Quốc noh pơkăl dôm tơring pơtăm athei pơtăm adrô̆ minh hơdrĕch ‘long xa plei đĕch, mă hăt noh sâu riêng. Tơdrong mă noh roi pơm ăn tơdrong phă hŭt lê̆ kaphê roi ƀôh tenh hloh. Tiê̆n sih Đặng Bá Đàn tơroi:  “Tơpă noh rim teh đak đei dôm hơdrĕch ‘long pơtăm phara băl. Păng tơ̆ dôm teh đak âu đe xư pơngơ̆t kơ đon noh pơtăm hrau hăm kĕ hơlen hơmet pơrang xa đơ̆ng tơm pơtăm hrau truh tơm sâu riêng dăh mă ưh. Mă lei tơdrong âu tơ̆ teh đak bơ̆n tam mă hơlen hơdăh mă noh. Adrol ki hơlen kơjă mŭk drăm noh mă tơm, tam mă jô̆ truh tơdrong bơ̆n athei tơlĕch kơsô̆ pơkăp tơring pơtăm nhen dang ei”.

Truh khei năr âu, Tây Nguyên đei xơkơ̆t 131 kơsô̆ pơkăp tơring pơtăm sâu riêng, hloh 5 ‘măng pơtêng hăm xơnăm xơ̆, ăn ƀôh hơtŏk hloh pơkă lơ̆m tơdrong hơmet tôm tơdrong vă sâu riêng Tây Nguyên gơh tĕch ăn teh đak đe. Mă thoi noh, pơtêng hăm hơgăt teh pơtăm sâu riêng tơ̆ tơring, anih mă đei axong kơsô̆ pơkăp tơring pơtăm noh tŏ xĕt đĕch, lơ̆m kơplăh dôm jăl jang – anih vei lăng – iŏk yua kơsô̆ pơkăp tơring pơtăm đei lơ tơdrong tơhlăk tơhlĭn. Kơyươ kơƀah đon lui, ưh đei hơdăh, đei tơring pơtăm hlôi axong kơsô̆ pơkăp, mă lei bơngai jang tơkêng ‘meh vă pơgơ̆r kơsô̆ pơkăp tơring pơtăm noh. Đei tơring pơtăm đei tôm ƀlep axong pơkăp tơring pơtăm mă lei bơngai jang hơngăh kơlih ưh kơ lui hăm anih jang mŭk drăm. Ƀok Trần Quốc Toàn, Phŏ Kơdră Anih jang vei lăng Tơdrong ‘lơ̆ng tơmam choh pơtăm ka hơdang Đăk Lăk, tơroi găh tơdrong nhôm đơ̆ng kon pơlei jang mir thoi âu:  “Đe xư akhan ưh đei kĭ pơkăp hăm bu, kơlih đe xư adoi tam mă lui ngeh kơ bu ôh. Inh apinh đe xư, kơlih kiơ ưh kơ lui, noh đe xư akhan dang ei mă kĭ pơkăp, ning mônh kơnh đei tơdrong pơgơ̆r pơđep nhôn noh pơm thoi yơ. Kơyuơ noh, dôm anih noh athei đei tơchơ̆t hơdăh, bơngai yơ pơm kơdranh vă xek tơlang dôm tơdrong tơgar noh. Lươ̆t mŭk drăm, lươ̆t kon pơlei hlôi đei, mă lei xek tơlang dôm tơdrong tơgar đơ̆ng kon pơlei noh tôch tơnap tap"

Khei năr tơjê̆ âu, lơ̆m jơnŭm iung choh jang xa tơ̆ Tây Nguyên tơbang lang xă hơnăn “ ‘Meh tenh noh năm hơdrô̆, ‘meh năm ataih noh yak hadoi”. Sâu riêng Việt Nam tŏk bŏk hơtŏk tenh păng hơyak truh lơ tơring ataih hloh, tơdrong mă hơyak atŭm băl noh roi kăl hloh dơ̆ng. Mă lei ưh đei đon lui, tơdrong xơkơ̆t hơdăh, ưh đei pơgơ̆r jang, tơdrong yak ataih kơ sâu riêng Tây Nguyên adoi oei jing minh tơdrong athei kăl pơma pơđăp, athei hơmet ming.