Ŭnh hnam ‘nhŏng Võ Thanh Tiếc, oei tơ̆ phường Thiện An, thị xã Buôn Hồ đei hloh 1hek tar cheh phe pơtăm đơ̆ng dôm sơnăm 1995. Yua đơ̆ng pơgar ‘long kră krut, plei tŏ sĕt, kơjă tĕch ưh kơ sơđơ̆ng kơna đunh kơ âu 4 sơnăm sư hlôi koh hŭt pơ đĭ pơgar vă pơtăm ming hơdrĕch ‘nao. Đơ̆ng rŏng 1 sơnăm hơmet ‘lơ̆ng teh, pơtăm 1,2 kơ loăi ‘long kơđeh năr vă hơmet ming teh, sơnăm 2020, sư pơtăm ‘nao pơ đĭ pơgar hăm hơdrĕch  TR4 - jĭ hơdrĕch cheh phe đei plei ‘yăl păng kĕ tơ jră hăm dôm kơ loăi hơdrông phă, jĭ pơrăm, đei anih tĕch mơdro ‘meh răt lơ. Vang tơroi găh tơdrong hơmet ming teh păng pơtăm ming, ‘nhŏng Võ Thanh Tiếc tơbăt biết:

“Hơdrol kơ pơtăm hơdrĕch cheh phe ‘noh ŭnh hnam kŭm tơchĕng yua kơ phă cheh phe kră vă pơtăm cheh phe iĕ păng hơmet ‘lơ̆ng teh. Hơdrol kơ pơtăm hơdrĕch ‘noh ĭnh săy 1 tơnơm ‘noh 2 kĭ mơ̆r. Đơ̆ng rŏng ‘noh ĭnh tăh dơ̆ng đạm, lân, kali ăn kơ ‘long bluh jing.”

Kŭm pơtăm ming đei hloh 3 sơnăm, pơgar cheh phe kơ ƀok Phan Minh Vũ tơ̆ thị trấn Buôn Trấp, apŭng Krông Ana hlôi yak mơ̆t lơ̆m khei ‘năr phĕ tĕch. Yua kơ tơm iĕ, tam mă kơchar kơna plei iŏk yua tam mă lơ. Mă lei, ƀok Phan Minh Vũ akhan, plei ‘nâu đei ‘lơ̆ng pơtêng hăm hơdrol sơ̆. Kiơ̆ kơ ƀok Vũ, ŭnh hnam sư hlôi iŏk yua 1,2 trong jang pơtăm ming nhen hơmet ‘lơ̆ng teh hơdrol kơ pơtăm, pơtăm hơlam ‘long pĕng yơ̆p lơ̆m pơgar, ưh kơ seh rơgoh đĭ ‘nhĕt tơ̆ teh mă lăp chong hăm kơ măy đĕch. Mă lei, truh dang ei, 1,2 tơnơm cheh phe pơ tơm đei ƀôh dreng hla, hiơ̆ kơ tih, đei 1,2 tơ nơm đei ƀôh lôch răh.

“Cheh phe bluh ‘noh ‘lơ̆ng 1 păh hơ yơ đĕch. Oei kơ dih kâu ưh kơ đei pruih kiơ, mưh pruih pơgang ‘noh kơnh dơning rơh sư hư păng kơ ep lep ler đei yua sư lôch ‘năi, mưh lôch bơ̆ih ‘noh đơ̆ng rŏng kơnh teh jing hơrăng ưh kơ ‘lơ̆ng. Hla ‘long lơk ưh kơ ‘lơ̆ng, đang kơ ‘noh ruh hơlŭng ‘long lôch kiơ̆.”

Kŭm hơmet ming pơgar ‘long kră krut, pơtăm tơplih dôm tơm ưh kơ gơh hơmet ming, ‘nhŏng Trần Văn Đạt, oei tơ̆ xăh Ea Kao, pơlei tơm Buôn Ma Thuột lăng ƀôh iŏk yua pơtăm ming ưh kơ nhen chang gô. Sư akhan kơdih hlôi jang kiơ̆ đĭ đăng dôm hơyak, sir hơlŭng, tăh mơ̆r.... mă lei đei ƀôh hơdrông, pơrang jĭ oei đei ƀôh pơm ăn kơ sư ưh kơ băt athei hơmet pơ ‘lơ̆ng thoi yơ.

“Sư tôch kơdăng, ưh kơ bluh jing dôm yơ. ‘Long cheh phe sư ưh kơ kĕ tih. Păng dôm ‘long cheh phe ‘nao pơtăm, sơnăm ‘nâu ‘noh jĭ mă 2, mă 3, ‘long tih truh dang yơ hơlŭng hla lơ̆m đĭ, yua đơ̆ng bơ̆n kơ nu, moa tơ̆ lơ̆m teh oei đei, ưh kơ gơh hơmet pơ ‘lơ̆ng”.

Vă tơgŭm ăn kon pơlei băt hơdăh hloh dơ̆ng dôm tơdrong kăl kơchăng mưh chă pơtăm ming chehphe, Tiên si Phạm Công Trí, bơngai joăt jang vei lăng trong jang sa kơjăp ‘lơ̆ng pơtho tơbăt ăn kon pơlei bơ̆n mĭnh ƀar tơdrong đei ƀơm truh tơdrong jing ‘lơ̆ng păng hơmet pơ ‘lơ̆ng  teh jang sa ‘moi kiơ̆ ‘măng chă apĭnh jet tơ̆ hơla au.

-  Tiên si Phạm Công Trí ăi, tơdrong yă kiơ kăl hloh vă pơtăm ming chehphe đei iŏk yua kơjăp hloh?

Tiên si Phạm Công Trí: “Kon pơlei choh jang sa bơ̆n kăl băt hơdăh lơ lau vă pơtăm ‘long pơma atŭm păng pơtăm ming đei jơnei kơjăp pơma hơdrô̆ ‘nŏh bơ̆n kăl đei teh ‘lơ̆ng, dơnơm pran păng vei lăng năng tông ‘lơ̆ng hơ iă ‘nŏh mă iŏk đei jơnei kơjăp. Teh ‘lơ̆ng ‘noh yă kiơ? ‘Noh teh hăp rơhŭ jing ‘lơ̆ng. Tơdrong pơrang jĭ, hơdrông pơrang pơrăm hăp tŏ sĕt dăh mă ưh kơ đei hloi. Lơ loh đei lăng jing groi teh ‘lơ̆ng, pơtăm ‘long pơtăm mă đei iŏk yua kơjăp”.

- Mưh lei pơm lơ liơ vă đei tĕh ‘lơ̆ng hŏ tiên si?

Tiến sĩ Phạm Công Trí: “Ưh khan lăp hơdrô̆ chă rô̆ pơđĭ pơtăm ming pơđĭ mă lei chă rô̆ pơtăm kiơ̆ rĕng dăh mă chă pơtăm kyăm chehphe ‘nŏh iŏk yua mơ̆r dăh mă phŏng N-P-K pơyua ăn chehphe ‘nŏh jĭ tôch kơ ‘lơ̆ng. Tơdrong chă tuh phŏng mơ̆r ăn mir pơgar chehphe hơdrol vă rô̆ pơtăm ming ‘nŏh jei tôch gĭt kăl vă pơjing đei teh ‘lơ̆ng păng rơhŭ jing ‘lơ̆ng.

Mir pơgar chehphe hơdrol vă koh rô̆ ‘nŏh kăl hơmet pơ ‘lơ̆ng, tŭh mơ̆r lơ vă pơm ăn teh jing ‘lơ̆ng. Kơna mưh bơ̆n rô̆ chehphe đang ‘nohb teh au jei vă ‘lơ̆ng bơih. Păng đơ̆ng rŏng rô̆, hium pơ ‘lơng rơ̆h ‘nŏh lê̆ ‘năr pơchrang đunh ‘mơ̆i kơna mă sir sơlŭng, tŭh mơ̆r păh ai. Kơ yuơ lơ̆m khei ‘năr đunh jang sa ‘nŏh teh đĭ sap. Kơna kăl chă tuh phŏng mơ̆r vă pơjing đei teh rơhŭ mưh pơtăm ming ‘nŏh chehphe mă jing ‘lơ̆ng. Mĭnh tơdrong kăl dơ̆ng ‘nŏh, lơ̆m bơ̆n pơtăm ‘nŏh jei tuh mơ̆r atŭm hăm phŏng vi sinh vă pơm ăn rơ̆h hăp chăt granh kơtang adoi pơjing ăn teh jing ‘lơ̆ng dơ̆ng.

Lăp đơ̆ng rŏng jang teh đang ‘nŏh tuh phŏng mơ̆r lơ̆m hơlŭng pơtăm chehphe gô tơgŭm ăn teh jing ‘lơ̆ng. Lơ̆m khei năr vei lăng dôm sơnăm blŭng ‘nŏh tuh phŏng mơ̆r mĭnh truh ƀar ‘măng, mă kăl chă tuh 2 ‘măng lơ̆m pơyan phang ƀơ̆t pruih đak păng pơyan ‘mi, tơgŭm ăn rơ̆h păng teh jing ‘lơ̆ng. Iŏk yua dôm phŏng pơyua ăn chehphe chă tŭh  prôi ‘nŏh trŏ lăp hloh, pơm ăn dơnơm jing ‘lơ̆ng hloh”.

- Tiên si lơ ‘măng tơroi truh tơdrong chă tuh prôi phŏng mơ̆r vă tơgŭm ăn teh jing ‘lơ̆ng hloh mưh chă pơtăm ‘nao. Mưh lei găh phŏng ‘nŏh lơ̆m khei ‘năr au hăm kăl chă prôi ăn ‘long pơtăm ưh?

Tiên si Phạm Công Trí: “Tơdrong chă prôi phŏng ăn ‘long pơtăm jei tôch kơ kăl păng bơ̆n ‘nĕ chă prôi phŏng hơdrô̆ vă veh ver pơm ăn kơchơ̆t jing ‘lơ̆ng ưh hơtŏ dih băl. Bơ̆n kăl iŏk yua phŏng joăt chă prôi ăn ‘long pơtăm, dôm phŏng đei tôm đa, trung, vi lượng vă pơm ăn dơnơm ‘long blŭh vơ̆ pran. Bơ̆n ‘nĕ chă prôi lơ dêh hnang, mă lei prôi păh ai, lăp măh ăn dơnơm ‘long trep iŏk lei ‘long pơtăm bơ̆n mă đei jing ‘lơ̆ng”.

- ‘Ngoaih tơdrong jing ‘lơ̆ng ‘nŏh kon pơlei kăl lăng truh tơdrong yă kiơ lơ̆m chă pơtăm ming hŏ tiên si?

Tiên si Phạm Công Trí: “Mĭnh lơ̆m dôm tơdrong mă bơ̆n ƀôh ‘nŏh tôch hơ iă ‘nŏh pơtăm hrau rim ‘long sa plei plăh sơlam mă trŏ lăp vă pơjing đei ‘long hơyơ̆l yơ̆p ăn chehphe păng tơ̆ teh ‘nŏh đei ‘ngiĕt chăt bing păng pơjing đei mơ̆r dơ̆ng. Trong jang au pơjing đei trong jang ‘lơ̆ng hơ iă păng iŏk đei jơnei kơjăp hlŏh. ‘Moi kiơ̆ trong jang au, tơdăh kon pơlei bơ̆n pơm kiơ̆ ‘lơ̆ng lei gô pơjing đei tơring jang sa kơjăp ‘lơ̆ng păng mưh bơ̆n iŏk đei drơ̆ng nơ̆r tơring choh jang sa kơjăp ‘lơ̆ng lơ loh, mưh lei dôm tơmam drăm bơ̆n jang sa jei đei tĕch răt ‘lơ̆ng hơ iă kiơ̆ tơmam drăm GAP dăh mă tơmam drăm rơgoh ‘lơ̆ng. Lơ loh tơdrong iŏk đei jơnei lơ hloh dơ̆ng.

-Lei ah, bơnê kơ ih tiên si hơ.