Nĕ chă pơih xă hơgăt teh pơtăm sâu riêng
Thứ hai, 09:06, 10/04/2023 Tuấn Long/Lan tơblơ̆ Tuấn Long/Lan tơblơ̆
VOV4.Bahnar – Minh ƀar xơnăm kơ âu, kơyuơ kơjă sâu riêng hơnơ̆ng tŏk kăp, pơyua lơ, kon pơlei jang mir tơ̆ Đăk Lăk adoi oei luh lăh pơih xă hơgăt teh pơtăm. Tơdrong mă âu gô pơm ăn bơngai pơtăm gô bơh ƀơm lơ tơdrong răm, đơ̆ng pơrang hơdrông truh tơdrong tĕch tơlĕch tơmam drăm jang đei.

Ƀok Nguyễn Xuân Quang, tơ̆ thôn Tân Hòa 2, xăh Ea Knuếc, apŭng Krông Pach đei hloh 8 sao teh pơtăm ka phê hrau hăm tơm sâu riêng tŏk bŏk oei đei yua plei. Ƀok tơroi, hăm  80 tơm sâu riêng, 700 tơm ka phê, rim xơnăm đei yua hloh 700 trĭu hlj, lơ̆m noh đei yua mă tơm đơ̆ng sâu riêng. Nhen pơyan âu ki, ƀok đei yua hloh 12 tâ̆n sâu riêng, kơjă tĕch hloh 42.000 hlj minh kĭ tơ̆ pơgar, đei yua hloh 500 trĭu hlj. Yơ̆ng âu ki, ƀok hlôi akŏm jên păng tŏk iŏk thêm đơ̆ng anih mong jên vă răt 1,2 ha teh vă pơtăm 200 tơm sâu riêng hrau hăm 800 tơm ka phê, hơpơi 'meh lơ̆m dôm xơnăm kơnh gô đei yua lơ hloh. Ƀok Nguyễn Xuân Quang tơroi: “Dang ei mă lơ noh tơm ka phê hrau hăm sâu riêng, mă ka phê noh kơjă ưh đei kăp, phŏng rei noh kăp hloh 2 'măng, vei lăng axong jang pơyua pă dôm yơ. Tơ̆ anăp dang ei ƀôh sâu riêng đei kơjă noh ba pơtăm đĕch yơh, oei kơjă ning mônh kơnh thoi yơ noh tuơ đĕch” 

Unh hnam yă Trần Thị Thanh Nga tơ̆ thôn Toàn Thắng 1, xăh Hòa Đông, apŭng Krông Pach đei 1,2 ha ka phê. Yă ăn tơbăt, rim xơnăm đei yua pơhlom 2 - 2,5 tâ̆n ka phê găr, ưh kơ jô̆ jên huach jang, unh hnam đei yua ƀar pêng jĭ trĭu hlj. Ƀôh sâu riêng đei yua lơ hloh, unh hnam răt 180 tơđăh sâu riêng dona vih pơtăm hrâu lơ̆m pơgar ka phê: “Vưh 'nâu ki 1,2 ha ka phê, mă đei yua lăp 2 tâ̆n đĕch, ưh kơ măh jên vă răt phŏng rei. Unh hnam tơplih hơgăt teh âu vă pơtăm sâu riêng, dang ei jô̆ đei jê̆ 200 tơm. Minh ƀar tơm pơtăm adrol, oei 'măng mă âu pơtăm 'nao truh 100 tơm. Hơpơi 'meh tơm sâu riêng gô đei plei noh mă băt đei yua dăh mă ưh, oei dang ei noh tơnăp vă chă băt adrol”

Dôm xơnăm tơjê̆ âu, ƀôh tơm sâu riêng đei yua tơnăp, lơ kon pơlei jang mir tơ̆ Đăk Lăk hơnơ̆ng pơih xă hơgăt teh pơtăm. Mă lei kiơ̆ kơ Tiê̆n sih Đặng Bá Đàn – Kơdră Anih pơtrŭt choh jang xa tơring Pơbăh Tŏk bŏk păng Tây Nguyên (lơ̆m Anih tơm Choh jang xa păng Hơtŏk tơring pơxĕl), tơdrong pơih xă hơgăt teh pơtăm sâu riêng luh lăh gô phă tơpăi pơkăp 'long pơtăm, atŭm hăm noh tơdui đei lơ tơdrong ưh kơ 'lơ̆ng hăm cham char, mŭk drăm đak, pơrang hơdrông 'nâu nai hia.

'Nguaih kơ noh, kơyuơ plei sâu riêng noh đum akŏm kiơ̆ pơyan tơm pơdui đunh đơ̆ng  2 – 3 khei, kơyuơ noh, mưh ưh đei tĕch hlot gô pơjing đei rơkăh păng đei hloi tơdrong pơđep kơjă, mă hăt noh lơ̆m khei năr pơkăp jang kiơ̆ logistic, pơm tơlĕch tơmam kiơ̆ pơkăp tơ̆ teh đak bơ̆n tam mă hơtŏk pran. Dang ei dôm teh đak tơjê̆ nhen Thái Lan, Lào, Campuchia, Trung Quốc tŏk bŏk oei pơtăm păng pơih xă hơgăt teh pơtăm sâu riêng, păng gô tơgar kơtă hăm sâu riêng đơ̆ng Việt Nam lơ̆m noh đei Đăk Lăk. Vă hơtŏk kơjăp xơđơ̆ng hơdrĕch 'long pơtăm âu, Tiê̆n sih Đặng Bá Đàn akhan: “Mă mônh, lơ̆m teh pơtăm dang ei oei đei iŏk yua noh bơ̆n athei kiơ̆ tơdrong jang găh kih thuơ̆t mă xơđơ̆ng, tơdrong 'lơ̆ng kiơ̆ hưuh kơ vi sinh, pơm jang kiơ̆ pơkăp kơsô̆ tơring pơtăm. Mă 2 noh bơ̆n athei đei anih 'măn, anih pơm tơlĕch, pơm thoi yơ vă tơmam drăm ưh đei hư răm păng rơkăh. Mă kăl, găh tơdrong tơroh pơm jang hăm anih jang mŭk drăm tĕch tơmam ăn teh đak đe, adoi nhen anih jang mŭk drăm pơm tơlĕch tơmam drăm păng bơngai pơm jang”  

Tơ̆ Đăk Lăk dang ei đei pơhlom 22.500 ha sâu riêng, yak hloh kơ pơkăp jê̆ 7.500 ha. Plei sâu riêng ăh pơyan jang âu ki đei pơhlom 170.000 tâ̆n, pơyua hloh 9.500 tih hlj. Ƀok Nguyễn Hoài Dương – Kơdră Anih jang Choh pơtăm păng Hơtŏk tơring pơxĕl dêh char Đăk Lăk ăn tơbăt, vă tang găn tơdrong jang luh lăh, kơdih pơih xă hơgăt teh pơtăm sâu riêng, anih jang hlôi tơgŭm ăn Anih jang vei lăng kon pơlei dêh char Đăk Lăk tơlĕch tơchơ̆t pơkăl dôm tơring pơtho ăn kon pơlei, anih jang mŭk drăm athei hơtŏk jang găh sâu riêng trŏ ƀlep, kơjăp xơđơng, tang găn đei tơdrong răm ưh kơ tơgăl: “Hơtŏk tơdrong jang sâu riêng ưh đei luh lăh, kơdih tơplih hơdrĕch 'long pơtăm nai vă pơtăm sâu riêng; mă kăl noh tơ̆ dôm tơring đei teh giơ̆ng 'lơ̆ng. Tơdrong hơtŏk noh athei vei xơđơ̆ng hơdrĕch, hơvơn yua dôm hơdrĕch păng pơkăp kiơ̆ pơyan, dăh mă hơdrơ̆k pơyan vă hơtŏk tơdrong pơyua. Mă kăl athei đei tơdrong jang hadoi, tơroh vă pơjing dôm tơring pơtăm akŏm minh anih, drơ̆ng minh găh tơdrong 'lơ̆ng, pơm kiơ̆ dôm tơchơ̆t găh kơsô̆ pơkăp tơring pơtăm, đang kơ noh chă hơlen tơm a hla chă, păng hơyak truh pơjing hơnăn vei xơđơ̆ng kiơ̆ pơkăp tĕch ăn teh đak đe”

Tơpă ăn ƀôh, tơdrong pơyua đơ̆ng tơm sâu riêng tơ̆ Đăk Lăk khei năr âu ki hlôi pơjing tơdrong jang tih. Tơdrong pơih xă hơgăt teh pơtăm hơdrĕch 'long âu vă hơtŏk iŏk yua jing tơdrong gĭt kăl kơ kon pơlei jang mir. Mă lei, vă tơpă đei iŏk yua, bơngai pơtăm athei pơm kiơ̆ pơkăp đơ̆ng anih jang kơpal, rim bơngai juăt jang găh choh pơtăm adoi nhen tơdrong kăl yua lơ̆m tơring. Đei thoi noh, tơdrong xô̆ đơ̆ng dôm pơyan jang sâu riêng gô đei pơtoi, păng tơdrong pơngơ̆t  “sâu riêng jing hê̆ tơdrong xơ-'ngon atŭm” gô tơnap kơ đei.

Tuấn Long/Lan tơblơ̆

Viết bình luận

TIN CÙNG CHUYÊN MỤC