Dêh char Đắk Lắk dang ei đei dang 33.000 héc ta sầu riêng, lơ̆m noh, apŭng Krông Pach đei năng jĭ tơring pơtăm sầu riêng tơm kơ dêh char. Jĭ dêh char jang sầu riêng tŏk hrĕnh hlŏh lơ̆m teh đak, mă lei anih jang sầu riêng kơ Đắk Lắk oei tơjră hăm lơ tơdrong nol, nhen: tơring pơtăm ưh đei akŏm 1 ƀôt, mă lơ ‘nŏh pơtăm hơlam hăm chĕh phe; pơtăm oei răh rai, iơ iĕ; tơring pơtăm đei ƀơk ăn kơsô̆ hơgăt lăp tŏ sĕt đĕch; tơmât yoa kơmăy kơmŏk mưh pơm hơmet tơmam păng ‘măn răk đơ̆ng rŏng kơ phĕ tŏk tam mă pran, tơmam jang đei tơmam mă ‘lơ̆ng hơnơ̆ng; trong jang hơdoi, kơjă tĕch oei tam mă kơjăp, anih jang tam mă ‘lơ̆ng...

Dôm bơngai tang măt akhan, vă hơmet pơ ‘lơ̆ng dôm tơdrong tơhlăk âu athei đei tơdrong vang jang đơ̆ng rim pang, đơ̆ng kon pơlei pơtăm, teh đak, bơngai jang khoa hŏk păng anih tĕch mơdro hai. Kiơ̆ Giáo sư, Tiến sĩ Trần Văn Hâu, tơdrong ‘lơ̆ng đơ̆ng plei sầu riêng kăl đei năng kăl hlŏh, yoa thoi noh athei tơrek truh tơdrong hơmet pơ ‘lơ̆ng ki thuơ̆t jang ăn rim tơring: “Bơ̆n athei pơjing trong jang ki thuơ̆t ăn rim tơring, hơdai hăm pơm hơtŏk đon hlôh vao ăn kon pơlei hai vă gơ̆h jang đei plei sầu riêng ‘lơ̆ng. Plei sầu riêng ‘lơ̆ng ‘nŏh kăl hlŏh. Yoa thoi nŏh, dôm pang vang jang lơ̆m trong pơm hơtŏk kơjă tơmam, đơ̆ng kon pơlei pơtăm truh tơ̆ teh đak, anih tĕch mơdro đĭ đăng athei đei đon vang pơjing hơnăn sầu riêng đơ̆ng tơring kơdih păng sầu riêng đơ̆ng Việt Nam thoi nŏh vă gơ̆h jang tŏk pran kơjăp”.

Oei kiơ̆ bơngai juăt jang Nguyễn Thị Thành Thực, Việt Nam tam mă tơlĕch đei tơdrong hơgăt rơđăh ‘lơ̆ng vă pơtho tơƀôh găh tơdrong chih pơjing kơsô̆ tơring pơtăm, tơdrong ‘nâu oei pơm pơmat tat, tơhlăk tăk păng hơnơ̆ng gơnang kơ đe, ƀât lăp pŭ lơ tơdrong hiong răm mưh pơma nuh, chă hla ar tĕch mơdro hăm dôm anih tĕch tơmam tơ̆ teh đak đe: “Nhôn hơpơi ‘mĕh păng athei găh Anih tơm vei lăng Choh jang xa păng atŏk tơiung tơring tơrang, dôm Anih jang kơpal đei hla ar pơtho mă hơdăh găh kơsŏ chih tơbăt tơring pơtăm kơ Việt Nam. Mưh bơ̆n đei tôm hla ar kăl găh khoa hŏk đơ̆ng kơsô̆ tơring pơtăm thoi noh, bơ̆n gơ̆h roi tơbăt lơ̆m apŭng plenh teh vă apŭng plenh teh băt. Bơ̆n athei pơm tơ ‘ngla kơdih, ưh kơsĭ mơ̆ng kơ đe pơgơ̆ dăh mă copy păng pơklep tơmam teh đak nai”.

Ƀôh đơ̆ng tơdrong jang sầu riêng tơ̆ tơring, ƀok Trần Văn Thắng, bơngai tang măt ăn HTX pơvih pơvăn choh jang xa rơgŏh ‘lơ̆ng, apŭng Krông Pach, dêh char Đắk Lắk, hơpơi ‘mĕh teh đak đei lơ trong jang atŏk tơiung anih jang sầu riêng đunh đai kŭm hăm lơ trong jang kăl vă gơ̆h hơmet tơtom dôm tơdrong oei tơhlăk: “Jên jang ưh kơ lơ, ki thuơ̆t, bơngai jang tam gan rơgei... ‘nŏh jĭ dôm tơdrong mă nhôn hơpơi ‘mĕh đei tơdrong vang tơgŭm đơ̆ng anih jang kơpal. Tơdăh đei tơgŭm găh jên hu ‘nŏh tôch ‘lơ̆ng mă ưh ‘nŏh tơgŭm găh khoa hŏk ki thuơ̆t, pơtho tơƀôh trong jang vă pơm thoi yơ gơ̆h ‘lơ̆ng hlŏh, jên jang tŏ sĕt hlŏh păng jang đei plei ‘lơ̆ng đunh đai, thoi nŏh vă gơ̆h pơm lăp hăm tơdrong ‘mĕh vă tơ̆ anih tĕch mơdro tơ̆ dôm teh đak răt iŏk tơmam”.

Lêh Sầu riêng Krông Pach, dêh char Đắk Lắk ‘măng mă 2 sơnăm 2024 đei pơgơ̆r đang ‘lơ̆ng hơiă, ‘măn đei lơ tơdrong hơiă lơ̆m jơhngâm đon kon pơlei păng tơmoi chă tơmang lăng. Lêh sơng đei hlŏh 350 kơdeng tơmam đơ̆ng dôm anih tĕch mơdro, HTX, anih jang, tĕch mơdro plei sầu riêng, tơmam OCOP păng tơmam đơ̆ng choh jang xa ‘lơ̆ng tơ̆ tơring, tơmam pơyoa ăn choh jang xa… lơ̆m păng ‘ngoăih kơ dêh char, vang roi tơƀôh rim tơmam, dôm kơloăi plei ‘long ‘lơ̆ng tơ̆ tơring.

Tơ̆ năr lêh, ‘măng mă blŭng dôm plei sầu riêng ‘lơ̆ng hlŏh đơ̆ng Krông Pach đei pơgơ̆r tĕch rơih kơyă răt, anih pơgơ̆r tĕch đei 3 tŏ plei “sầu riêng ‘lơ̆ng hlŏh”, hăm kơsô̆ jên hlŏh 2,8 ti. Đĭ đăng kơsô̆ jên âu gô đei iŏk yoa vă pơ ‘nhŏ ăn tơdrong arih xa tơpôl, pơtâp pơhrăm, tơgŭm ăn kon pơlei pơtăm sầu riêng găh ki thuơ̆t jang, vei rong vă pơm hơtŏk tơmam ‘lơ̆ng, pơm lăp hăm tơdrong tĕch mơdro tơ̆ teh đak đe.

Lêh Sầu riêng Krông Pach, dêh char Đắk Lắk ‘măng mă 2 hlôi iŏk đei lơ tơdrong lăp hăm nơ̆r hơgăt. Tơmoi đơ̆ng teh đak đe, dôm bơngai tang măt, dôm anih tĕch mơdro lơ̆m păng ‘ngoăih kơ teh đak tôch tơrek truh tơ̆ sầu riêng, mă loi jĭ kon pơlei lơ̆m păng ‘ngoăih kơ dêh char hơnơ̆ng tơrek, pơm thoi yơ vă gơ̆h pơjing anih jang sầu riêng kơjăp ‘lơ̆ng.