Truh dang ei Đăk Lăk hlôi pơgơ̆r 7 ‘măng Pơm lêh chehphe Buôn Ma Thuột păng Pơm lêh Sầu riêng Krông Pach ‘măng mă I. Rim ‘măng Pơm lêh jei ƀôh hơdăh tơdrong oei sa joh ayŏ kơ kon pơlei rim hơdrung lơ̆m groi teh Tây Nguyên, ba ăn tơmoi dôm tơdrong hơ iă. Tơ̆ Pơm lêh chehphe Buôn Ma Thuột, bơ̆ jang tơbăt jŏh ayŏ, tơmang pơhiơ̆ ling lang pơjing đei tơdrong lŭ lăp ăn tơmoi. Đơ̆ng ‘măng pơgơ̆r Pơm lêh blŭng a lơ̆m sơnăm 2005, atŭm hăm tơbăt hơnăn chehphe kơ tơring groi kông hăm tơmoi lơ̆m teh đak păng tơmoi teh đak đe, hlôi đei pơgơ̆r rim tơdrong jŏh ayŏ kơdŏ soang gĭt kăl chăl hle atŭm hăm tơdrong jŏh ayŏ sơ̆ ki kơ Tây Nguyên păng tơdrong jŏh ayŏ kơdih kơ Đak Lăk kiơ̆ lơ trong pơgơ̆r hơ iă.

Atŭm hăm ‘nŏh lơ tơdrong pơgơ̆r tơbăt tơdrong jŏh ayŏ gĭt kăl rim hơdrung Tây Nguyên nhen: Pơm lêh trong kơphô̆, Pơm lêh pơlong rôih păng pơlong hao thŏng nan, Pơlong chrăh mul meo rim hơdrung Tây Nguyên ... pơm ăn tơmoi chrih kơmăt găh tơring groi kông nuih mơng atŭm hăm tơdrong oei sa sơ̆ ki đunh đai tai sơnăm lơ̆m tơdrong pơgơ̆r tôn chĭng chêng jơ̆p 5 dêh char Tây Nguyên.

Pơm lêh chehphe Buôn Ma Thuột ‘măng mă 7 sơnăm 2019, hăm hơnăn “Tơdrong ‘lơ̆ng cham char” hlôi đei lơ tơdrong pơgơ̆r joh ayŏ kơdŏ soang nhen pơm lêh trong kơphô̆ hăm dôm tơdrong pơgơ̆r ‘lơ̆ng rŏ pơm ăn tơmoi lơ̆m teh đak păng teh đak đe hôn bơnê; ‘nŏh tơdrong pơgơ̆r chă pơgơ̆r dơ̆ng kơ̆m kang kơnang giĕng kơ konpơlei kon kông Tây Nguyên, tơƀôh hơdăh tơdrong oei sa, jŏh ayŏ ‘lơ̆ng rŏ gĭt kăl; ‘nau jei jing rơvơn vă rim bơngai nghê̆ nhân, bơngai joh hơri tơbăt ăn jơhngơ̆m đon hlă, tơgop vei răk tơƀăk mŏng păng lang să jŏh ayŏ kơdŏ soang Tây Nguyên.

Dơning, Pơm lêh chehphe Buôn Ma Thuột ‘măng mă 8 sơnăm 2023 đei pơgơ̆r blŭng a hăm hơmŏ ‘măng kơ rim tơpôl choh jang sa, pơm tơlĕch tĕch mơdro chehphe, kơdră tơring atŭm hăm kơdrơ̆m kon pơlei. Mŏ Nguyễn Thị Trang (Công ty Vic Coffee) tơbăt: “Nhôn gô chang mĭnh tơdrong pơgơ̆r pơm lêh đei lơ tơdrong hơ iă. Công ty tŏk bŏk hơmet tôch kơ brĕ gah tơdrong ‘lơ̆ng, găh lơ tơmam drăm, găh hơnih vă sơng hơvơn tơmoi vang năm pơm lêh chă huch chehphe ‘lơ̆ng hơ iă hloh”.

Ƀok Lại Đức Đại, Kơ iĕng Kơdră chĕp pơgơ̆r Hơnih vei lăng Jŏh ayŏ kơdŏ soang Đă ƀŏng lŏng tơplŏng kơdau păng Tơmang pơhiơ̆ Đak Lăk, găh dôm tơdrong tơplih gĭt kăl đơ̆ng pơm lêh au: “ ‘Nao lơ̆m pơm lêh ‘măng mă 8 au, ‘nao đơ̆ng hơnăn tơdrong pơgơ̆r, ‘nŏh đơ̆ng ‘măng mă 8 au Khul chĕp pơgơ̆r drơ̆ng mĭnh nơ̆r hăm hơnăn “Buôn Ma Thuột hơnih truh kơ chehphe apŭng plĕnh teh”, prăt lơ̆m rim ‘măng pơgơ̆r đơ̆ng rŏng. Trong pơgơ̆r sơđơ̆ng ƀlep hăm chăl hle vang mơ̆t hơdoi vă tơ iung pơjing ăn đei hơnăn chehphe nhen trong tơlĕch ăn hơnăn ‘noh “hơnih truh chehphe apŭng plĕnh teh”. Dôm ‘măng hơdrol ‘nŏh pơgơ̆r tơ pơlei tơm Buôn Ma Thuột, dang ei 15 apŭng, thĭ xah jei vang pơgơ̆r. Khul chĕp pơgơ̆r hlôi pơjao ăn rim hơnih bơ̆ jang, tơring iŏk chĕp pơgơ̆r rim tơdrong vang năm pơm lêh. Rim tơdrong pơgơ̆r ‘măng mă hơdrol ăn huch đĕch chehphe tơ̆ pơlei tơm Buôn Ma Thuột đech, mă lei dang ei đi đăng rim apŭng jei pơgơr ăn đê huch đĕch, ‘nŏh jing kon pơlei păng tơmoi năm tơ̆ rim tơring ayơ jei đei huch đĕch chehphe. Kon pơlei adoi nhen tơmoi lơ̆m teh đak păng teh đak đe gô đei vang năm pơm lêh chehphe ‘lơ̆ng hơ iă hloh”.

Apŭng Buôn Đôn-Hơnih tơmang pơhiơ̆ đe ư hơnhang hloh kơ Đak Lăk jei hlôi pơjing Trong vă jang pơgơ̆r Pơm lêh jŏh ayŏ rim hơdrung apŭng Buôn Đôn sơnăm 2023 păng pơgơ̆r pơm lêh rôih Buôn Đôn, lơ̆m tơdrong pơgơ̆r Pơm lêh chehphe ‘măng mă 8-sơnăm 2023 hăm lơ tơdrong pơgơ̆r joh ayŏ gĭt kăl nhen pơgơ̆r pơlong tôn chĭng chêng, jŏh hơsoang kon kông; Pơlong tanh brong jak, pơm tơlĕch tơmam tôn reh kon kông, chrăh mul meo Tây Nguyên... hăm vang năm, iung jang hơdoi đơ̆ng rim khul păng rim răih kon pơlei lơm apŭng. Đĭ đăng jei vang tơgop lơ̆m iŏk đei jơnei ‘lơ̆ng hơ iă ăn Pơm lêh chehphe  Buôn Ma Thuột ‘măng mă 8, pơm lêh kơ kon pơlei păng dôm tơdrong hơ iă ưh kơ lai yơ hiơt hiong. Ƀok Vũ Minh Thoại, Kơdră chĕp pơgơ̆r Hơnih vei lăng Jŏh ayŏ kơdŏ soang Kơtơ̆ng ang apŭng Buôn Đôn, dêh char Đak Lăk tơbăt:“Truh dang ei đĭ đăng hơnih tơmang pơhiơ̆ lơ̆m apŭng hlôi hơmet ‘lơ̆ng hơ iă găh hnam oei, rim tơdrong jang tơgŭm ăn đei ƀơm truh. Dôm năr au nhôn hơnơng năm dăr lăng, iung jang hơdoi hăm lơ hơnih đe hăp akhan tŏk bŏk iung jang kơtang vă bơ̆ jang tơgum ăn tơmoi ‘lơ̆ng hơ iă hloh”.

Ƀok Lại Đức Đại, Kơ iĕng Kơdră chĕp pơgơ̆r Hơnih vei lăng Jŏh ayŏ kơdŏ soang-Đă ƀŏng lŏng tơplŏng kơdau păng Tơmang pơhiơ̆ dêh char Đak Lăk hơmŏ lơ̆m mĭnh tơdrong pơm lêh jơnei keh kong, tơgoăt ăn rim hơnih jang chehphe-‘long pơtăm tơm kơ tơring Tây Nguyên au:“Hơmŏ tôch kơtang lơ̆m tơdrong jang chehphe. Lơ̆m sơnăm au lăp đei 400 hơdrơ̆r đĕch tŏ sĕt hlŏh rim ‘măng hơdrol mă lei hăp akŏm lơ̆m tơdrong 'lơ̆ng hơ hơnih jang chehphe, gô pơchoh trong ăn rim hơnih pơm tơlĕch tĕch mơdro adoi nhen rim grŭp jang tih lơ̆m apŭng plĕnh teh lăng ba kơjăp hloh dơ̆ng truh chehphe Buôn Ma Thuột. Mă ƀar kơdră chĕp pơgơ̆r adoi nhen Khul pơgơ̆r pơm lêh hơmŏ ‘nau jing rim grŭp jang gơ̆h kơtă chă tơƀơ̆p rim bơngai pơm tơlĕch chehphe tơgŭm djru ‘lơ̆ng hơ iă păng tơchă đei tơdrong tơgoăt dih băl tơklep hloh dơ̆ng ƀar păh bơngai tĕch păng bơngai răt ư̆h kơ ngê̆ kiơ̆ kơdranh”.

Đơ̆ng rŏng chehphe, sâu riêng, lơ tơmam drăm choh jang sa anai jei gô đei rơvơn kơtang hloh dơ̆ng. Atŭm hăm ‘nŏh, tơdrong oei sa jŏh ayŏ jei gô đei trong ‘lơ̆ng hơ iă ‘nao, hơnhăk đei tơdrng chơt hơ iă ‘nă hal, hơnŭk hơnoa ăn kon pơlei pơla, tơpôl.