Vă tang găn kĭ pơrang pơrăm prĕnh hla ƀum ƀlang, pơm dă ƀiơ̆ hiong răm kơyuơ pơrang pơm ăn, kăl kơchăng mĭnh ƀar trong tang găn hơlau tơ̆ hơla au:

- Pơrang prĕnh hla ƀum ƀlang kơ yuơ virus Sri Lankan Cassava Mosaic Virus (SLCMV) pơm ăn. Pơrang au ư̆h kơ đei pơgang vă pơlôch kĕ virus. Pơrang jĭ chă tơpŏh kiơ̆ dơng hơdrĕch răt iŏk đơ̆ng dôm dơng đei pơrang jĭ pơrăm bơih; ‘moi kiơ̆ bơ̆n yăde au to dơ̆ng. Tơ-‘mơ̆ng chăt đei pơrang pơrăm dăh mă tơ-‘mơ̆ng chăt đơ̆ng dơng đei pơrang jĭ pơrăm ư̆h kơ gan plei tơjur trŭh 80%; tơm ƀum ƀlang đei pơrang pơrăm păh ai ưh kơ gan plei păng plei ư̆h kơ ‘lơ̆ng, tơdăh pơm hơdrĕch vă pơtăm pơyan đơ̆ng rŏng lei ưh kơ đei plei hloi.

- Dôm trong tang găn hơlau, ‘nŏh đei:

a. Trong jang dăr lăng hơlen pơrang jĭ

Ưh kơ gơ̆h chă chơ chuĕn dơng, hla ƀum ƀlang đơ̆ng tơring đei pơrang pơrăm năm tơ̆ rim tơring tim mă đei pơrang pơrăm.

b. Trong chŏh jang: Chă rơih hơdrĕch dơng ƀum ƀlang vă pơtăm:

Chă rơih hơdrĕch kĕ krơ̆ng hăm pơrang nhen HN3, HN5, hơdrĕch dă ƀiơ̆ pơrang pơrăm nhen KM94 (răm pơrang pơrăm dă ƀiơ̆ hlŏh hăm hơdrĕch anai). ‘Nĕ chă pơtăm hơdrĕch HLS-11, HLS-12 (oei krao akhan pŭk lơ).

Iŏk yua dơng ư̆h kơ đei pơrang pơrăm, hơdrĕch đơ̆ng hơnĭh ƀô̆h hơdăh ư̆h kơ đei pơrang pơrăm. ‘Nĕ iok yua tơng ƀum ƀlang ƀôh đei pơrang prĕnh hla vă chă pơtăm.

Chă tơplĭh pơtăm: Ư̆h kơ pơtăm ƀum ƀlang dăh mă dôm ‘long pơtăm nhen hơ̆t hla, pro preng, pro ‘ngam, ƀum tây, hơmrrĕ, krô̆i hroi ... tơ̆ dôm mir pơgar hlôi đei pơrang pơrăm lơ̆m mĭnh pơyan.

Ư̆h chă pơtăm ƀm ƀlang lơ̆m tơring oei đei mir ƀum ƀlang đei pơrang jĭ prĕnh hla pơrăm.

Lê̆ đunh 2 pơyan ƀum ƀlang tŏ sĕt hlŏh 30 năr: ‘Nĕ chă pơtăm ƀlum ƀlang lơ̆m khei pơyan

c. Tang găn yă de tơpŏh pơrang pơrăm

Iŏk yua hla bơar klep kơmau dreng chă hơtol tơ̆ mir vă tang găn yăde păng pơlôch hơdrông, pơlai.

Dôm tơring hơmơt đei pơrang prĕnh hla pơrăm kơtang kăl pruih pơgang pơlôch yăde hăm pơgang vei lăng ‘long pơtăm lơ̆m khei ‘năr hơnar.

Kơloăi pơgang vei lăng ‘long pơtăm pơlôch yăde: Gơ̆h iŏk yua mĭnh lơ̆m ƀar kơloăi Dinotefuran hăm Pymetrozne. Găh chă tŭh pơgang vă pruih ‘nŏh pơm kiơ̆ nơ̆r pơtho tơbăt tơ̆ tơpu pơgang đơ̆ng hơnĭh pơm tơlech chĭh.

Trong chă pruih: Pruih iôm lơ̆m dơnơm ƀum ƀlang. Hăm ƀum ƀlang tĭh kơjung ‘nŏh bơ̆n iŏk 400 kơlich đak pơgang lơ̆m 1 ha, yak ngơ ngê̆, chă pruih mă iôm tơ̆ hla tơ-‘mơ̆ng trŭh tơ̆ tơm hloi, kơ yuơ hơnar yăde hơrĭh tơ̆ hla tơjê̆ tĕh. Hăm ƀum ƀlang iĕ ‘nŏh pruih mă iôm tơ̆ klak hla hloi vă pơlôch pơđĭ hơnar yăde.

Trong pơrăm hŭt pơrang prĕnh hla ƀum ƀlang

Mă blŭng: Dăr lăng hơlen mir pơgar ƀum ƀlang răm pơrang prĕnh hla pơrăm, găh pơrăm kơtang dang yơ păng khei ‘năr tĭh vơ̆ vă jang kiơ̆ trong pơlôch pơrăm mă trŏ lăp.

Mă 2: Pruih pơgang vei lăng ‘long pơtăm pơlôch yăde lơ̆m mir đi pơrang pơrăm păng mir ƀum ƀlang tăp dăr hơdrol vă pơrăm pơđĭ vă tang găn yăde pơm tơpŏh năm tơ̆ mir pơgar tim mă đei pơrang pơrăm.

Mă 3: Kŏh sŏh hŭt đĭ đăng ƀum ƀlang lơ̆m mir đei pơrang prĕnh hla pơrăm ‘nŏh pơđĭ hla, dơng, ƀum lăp đơ̆ng rŏng pruih pơgang vei lăng ‘long pơtăm pơlôch yăde dang 3 năr păng ư̆h kơlê̆ hlŏh 7 năr đơ̆ng rŏng pruih pơgang. Kơ yuơ, đơ̆ng rŏng 7 năr ‘nŏh pơgang pă đei sit bơih, yăde pơrăm dơ̆ng păng hơnơ̆ng pơm tơpŏh pơrang prĕnh hla dơ̆ng.

Đei 2 trong:

+ Chă kŏh sŏh hŭt mĭnh păh: Pơm kiơ̆ hăm hơgăt tĕh ƀum ƀlang răm pơrang prĕnh hla pơrăm tim mă trŭh 70%.

+ Kŏh kôch pơrăm hŭt pơđĭ mir răm pơrang plĕnh hla pơrăm: Pơm kiơ̆ hăm hơgăt tĕh ƀum ƀlang răm pơrang prĕnh hla pơrăm hlŏh 70%.

Dôm mir oei gơ̆h chă rô̆ iŏk ƀum ‘nŏh chă bŭch pơđĭ hloi, păng iŏk pơđĭ dôm tơng, hla au to pơrăm hŭt pơđĭ hloi.

Trong pơrăm hŭt: Chă ƀŭch akŏm mĭnh hơnĭh đơ̆ng nŏh sŏh hŭt, ƀŭ mă jrŭ dăh mă chă chơ chŏh, rŏr mă hĕch (hăm ti dăh mă hăm kmăi) đơ̆ng nŏh uh pơm mơ̆r.

PƠTHO TƠBĂT PƠTĂM PƠM HƠDRECH PĂNG TĔCH MƠDRO HƠDRĔCH

-  Pơm hơdrĕch:

+ ‘Nĕ iŏk dơng pơm hơdrĕch đơ̆ng tơring tŏk bŏk đei pơrang pơrăm kơtang.

+ ‘Nĕ iŏk pơm hơdrĕch hăm dôm ƀum ƀlang tŏk bŏk đei pơrang pơrăm kơtang hrei au nhen HLS-11, HLS-12, pơtăm pơm hơdrĕch hăm hơdrĕch ƀum ƀlang kĕ krơ̆ng hăm pơrang nhen HN3 păng HN5.

+ Chă rơ̆ih hơdrĕch ‘lơ̆ng vă pơtăm.

+ Pruih pơgang pơlôch yăde păng hơnơ̆ng kŏh sŏh hŭt dôm dơnơm đei ƀô̆h vă đei pơrang pơrăm

+ Tơdrol rô̆ ƀum ‘nŏh kŏh hŭt pơđĭ dôm dơnơm đei ƀôh pơrang pơrăm.

+ Hơnĭh pơm hơdrĕch kăl chă khăm hơlen virus tơ̆ hơnĭh khăm hơlen vă tơchơ̆t hơdăh hơdrĕch ‘lơ̆ng.

- Răt hơdrĕch dơng ƀum ƀlang:

+ Răt hơdrĕch dơng ƀum ƀlang ư̆h kơ đei pơrang pơrăm, hơnĭh pơjing ‘lơ̆ng

+ Hơdăh hơdrĕch dơng ƀum ƀlang oei đei hla ‘nŏh lăng hơlen tơ̆ kơnhŏng ƀum ƀlang, tơdăh đei pơrang pơrăm lei hŭt hloi.

+ Tơdăh hơdrĕch dơng ƀum ƀlang pă đei hla, vă băt hơdăh dơng đei pơrang pơrăm lei athei bơngai tĕch dơng pơkăp chĭu pŭ mư̆h hiong răm đơ̆ng pơrang pơrăm.