Đơ̆ng rŏng dôm năr pơdơ̆h ngôi, sơng xa Têt, kon pơlei Rađe tơ̆ dêh char Dak Lak kiơ̆ băl năm choh jang pơyan phang, vei rong pơgar ‘long chĕh phe, cao su… Jơhngâm đon hưch hanh hăm tơdrong choh jang xa, jang mir na ƀa hơƀo ƀât blŭng sơnăm tôch hơiă, kon pơlei hơmĕng 1 pơyan choh jang xa đei iŏk yoa kơjăp hăm lơ tơdrong jơnei ‘nao. H’Điêu Mlô (Aduôn Nhĭ), tơ̆ plei Mui, xăh Čư̆ Nĕ, apŭng Krông Ƀuk, dêh char Dak Lak tơroi: “Ƀât năr xa Têt, dôm unh hnam đei ƀôh đa pơm lêh soi jơhngâm pran ăn kon sâu, hnam đei tơdrô ge, đei iĕr, đei nhŭng đe pơgơ̆r et soi hăm 3 tŏ iĕr, 3 tŏ tơdrô ge ăn kon sâu mă ưh ‘nŏh tĕh 1 pôm nhŭng păng 5 tŏ tơdrô ge, dăh mă 7 tŏ tơdrô ge. Đơ̆ng rŏng kơ xa têt, đe năm jang dơ̆ng mir na. Sơ̆ ‘nŏh năm kŏh ‘long, chong ‘ngiĕt vă chơmŭl ƀa, pơtăm hơƀo, oei hrei ‘nâu ‘nŏh năm choh ‘ngiĕt cao su, kăt sơdrai chĕh phe. Inh hơpơi ‘mĕh lơ̆m sơnăm ‘nao pran jăng, jang xa roi tŏk, kon pơlei ling lang chơt hơiă ‘nă hal.”
Rok trong mơ̆t tơ̆ dôm xăh Ea Sin, Čư̆ Nĕ, Čư̆ Pơ̆ng…apŭng Krông Ƀuk, dêh char Dak Lak, gre choh, kơmăy tơruih hlôi dơdĭk dơdăk lơ̆m dôm pơgar cheh phe jing ‘lơ̆ng ƀĕnh pơkao kok. Ƀok Y-Ƀran Mlô (Aê Ngok), Plei Dhiă, xăh Čư̆ Nĕ, apŭng Krông Ƀuk, dêh char Dak Lak tơroi, sơnăm âu ki cheh phe đei kơjă mă lei kơjă dôm tơmam tơmơ̆t jên jang tŏk măk, ƀok hơmĕng sơnăm ‘nao Quí Mão kơjă đak xăng đak dâu, phŏng sơđơ̆ng vă kon pơlei pơtăm cheh phe chhôk ‘nă ƀiơ̆:“Ŭnh hnam nhôn pơtăm 1 hek tar cheh phe, iŏk đei 3 tấn găr. Mă lei hăm jên hre tơmơ̆t jên jang lơ păng oei sa rim năr, ŭnh hnam nhôn hơdrin răt yua ‘mơ ‘met yua kơ jă rim tơmam măk dêh. Lơ̆m sơnăm ‘nao, ĭnh hơmĕng đei jơhngơ̆m pran jăng, hiôk hian, hơdrin hơtŏk tơiung mŭk drăm, mă loi ‘noh jĭ ‘meh kơjă cheh phe tŏk măk; đak xăng đak dâu, phŏng sơđơ̆ng kơjă. Thoi noh kon pơlei mă chơt hơiă, pơnam kơ jang”.
Tơ̆ plei ADơk Kông, xăh ADơk, apŭng Đak Đoa, dêh char Gia Lai dôm năr blŭng sơnăm ‘nao, khul kơdră tơring kŭm hăm kon pơlei chong, kôch hơmet hơbong đak tơ̆ kơdơ chŭn, vă pơro đak ăn ƀa pơyan phang. Ƀok Y Xiu, ƀok Pơgơ̆r pơlei tơroi: hăm văjê̆ 200 unh hnam, kon pơlei Bahnar lơ̆m pơlei rei pơtăm hlŏh 70 ha ƀa đak păng hlŏh 200 ha chĕh phe. Mih ma duch nă lơ̆m pơlei tôch hơiă vang năm choh jang ƀât blŭng sơnăm, hăm đon hơpơi ‘mĕh ƀa sơnăm ‘nâu hơkâu ‘lơ̆ng, chĕh phe pơyan truh đei kơjă hlŏh dơ̆ng: “Lơ̆m plei nhôn chă krao hơvơn mih ma duch nă adrol kơ sơng sơnăm ‘nao ki, nhôn chong pơ ‘ngoăih, kôch hơmet hơbong đak tơ̆ kơdơ chŭn. Kon pơlei hrei ‘nâu đe rei pơtăm ƀa hăm hơdrĕch ‘nao, đei plei lơ, 1 sao pơhlom iŏk đei đơ̆ng 40-50 tă 1 sơnăm, chă xăy phŏng, pruih pơgang kon pơlei jang kiơ̆ khoa hŏk ngăl, rim năr năm dăr lăng đak tơ̆ chŭn kơna ƀa blŭng jing tôch ‘lơ̆ng.”
Mŏ Rơ Mah H’Peng, oei tơ̆ Plei Thơ Nhueng, xăh Ia Phang, apŭng Chư Pưh, Gia Lai tơbăt, hơdrol sơ̆, tơdrong arih sa kơ ŭnh hnam păng kon pơlei lơ̆m pơlei tôch kơ mơmat tat. Mă lei iŏk đơ̆ng pơjing tơring tơrang ‘nao, pơlei hlôi đei tơmơ̆t jên jang pơm trong ƀê tŏng tơring tơrang, đei ming man hnam hŏk hôp tơpôl, hnam trưng hŏk kŭm đei ming man ‘nao,... Hơdai hăm ‘noh, kon pơlei lơ̆m pơlei hlôi đei kang ƀô̆ choh jang sa pơtho tơplih tơdrong jang pơtăm hơdrô̆ ‘long cheh phe, tiu jing hlôi pơtăm ‘long sa plei, vang jang hơp tak xăh vă vang hơdai jang sa. Kơdih ŭnh hnam mŏ, dôm sơnăm tơjê̆ âu, kŭm hlôi tơplih hơdrĕch ƀa so hăm hơdrĕch ƀa J02 ‘nao, đei plei lơ hloh 2 ‘măng. Hơdai hăm tơdrong tơplih đơ̆ng pơlei pơla, tơdrong arih sa ŭnh hnam mŏ kŭm ƀrư̆ ƀrư̆ đei tơlpih ‘lơ̆ng. Chơt hơiă têt, mŏ H’Peng ưh kơ hiơt dôm tơdrong tơchĕng vă jang sa đơ̆ng sư lơ̆m sơnăm ‘nao 2023 păng hơdai hăm ŭnh hnam pơgơ̆r jang hloi dôm năr blŭng sơnăm: “Lơ̆m sơnăm, nhôn hlôi pơm đei hnam hloh 350 triệu hlak jên. Sơnăm ‘nao, sa têt nhôn pơgơ̆r chơt hơiă, tơnŏ hiôk, chơt dêh. Nhôn jang chŭn na đei Teh đak tơgŭm hơdrĕch ƀa, kơplăh jang đe sư tơgŭm đơ̆ng hơdrĕch truh tơdrong vei lăng, pơma atŭm Teh đak tơgŭm tôm păng tơtom. Tơ̆ hơnăp âu kơnh gô hơdrin hloh dơ̆ng jang chŭn na ‘meh đei lơ ƀa hơƀo”.
‘Nhŏng Klil, tơ̆ plei Wâu, xăh Chư Á, plt Pleiku, dêh char Gia Lai sơnăm 2022 đei iŏk yoa truh kơhrĕng triu hlak jên 1 sơnăm, gơnơm pơ̆n iŏk chŭn na kông pơm pơgar chŭn ‘nhot. Hrei ‘nâu, plei Wâu jing pơlei juăt pơtăm ‘nhot tơ̆ xăh, đei lơ unh hnam jang xa iŏk đei đơ̆ng 100 triu hlak jên tŏk tơ̆ kơpal 1 sơnăm. Pơma găh tơdrong vă jang xa lơ̆m sơnăm ‘nao, ‘nhŏng Klil tơroi: “Đơ̆ng rŏng kơ Têt, nhôn năm jang ‘nhot dơ̆ng, ‘nâu jĭ ‘long pơtăm tơm kơ kon pơlei nhôn, yoa hrei ‘nâu rei pơtăm ƀa ‘nŏh ưh kơ măh đak, jang xa ưh đei kơna mih ma duch nă tơ̆ plei Wâu nhôn âu tơ plih ming ‘long pơtăm, mă hơdăh ‘nŏh iŏk chŭn na kông pơm chŭn ‘nhot, chă pơtăm bơ̆n hla noăn, pơya, hơmrĕ, pơtăm bơ̆n hơƀo, pia... Kon pơlei tơ̆ plei nhôn năng ‘nâu jĭ trong jang tŏk tơm tơ̆ hơnăp ning mônh kơnh.”
Sơnăm 2022, ŭnh hnam ƀok Rưm, 48 sơnăm plei Kơtu, xăh tơring III Kông Chêng (Kon Chiêng), apŭng Mang Yang, dêh char Gia Lai đei iŏk yua hloh 200 triệu hlak jên đơ̆ng 1,5hek tar cheh phe, hloh 2hek tar ƀum ƀlang păng 1.600 tơnơm ‘long kơsu hlôi chrek iŏk kơtăk. Hăm ‘meh vă gô hơnơ̆ng iŏk đei lơ jơnei hloh lơ̆m hơtŏk tơiung mŭk drăm, lăp đơ̆ng blŭng sơnăm, ƀok Rưm hlôi đei trong tơlĕch jang vei lăng, tang găn tŏ phang ăn ‘long pơtăm kơ ŭnh hnam sư, mă loi ‘noh jĭ đơ̆ng rŏng têt ‘năr tŏ hlơ hlĕng, ‘long pơtăm tôch kơ kăl vei lăng, tơruih đak: “Ŭnh hnam nhôn ‘noh jang chŭn mir, kơna pơgơ̆r sa têt ăn ŭnh hnam 2 năr lơ̆m ‘năr 01 păng ‘năr 02 Tết đĕch. Đơ̆ng rŏng ‘noh jang dơ̆ng chŭn mir, pơtăm vei lăng tơm ‘long nhen tiu, cheh phe... yua kơ pơyan têt ‘năr đa tŏ dêh kơna athei pơgơ̆r tơruih, săy phŏng tôm vă kơ mưh mơ̆t lơ̆m pơyan ‘mi ‘long bluh jing ‘lơ̆ng, hơnhăk ăn plei lơ”.
Viết bình luận