Tơ̆ apŭng Đắk Hà, dêh char Kon Tum, dôm ŭnh hnam kon pơlei đei cheh phe pơtăm ming kăl lơ đak tơ ruih ‘noh nhen lĕ tŏk bŏk tơ oei tơ̆ kơ pal pla ŭnh yua kơ ‘năr ‘noh tŏ hang mă đak tơ ruih ‘noh khăi. Ưh kơ đei tơ ruih đak, tŏ hang ‘noh ưh kơ ê dơ̆ng kơna pơgar cheh phe pơtăm ming đơ̆ng sơnăm mă 2 truh sơnăm mă 5 kơ ŭnh hnam mŏ Nguyễn Thị Hồng, Thôn 2, xăh Hà Mòn đei ƀôh kro dơng, hla ruh. Mŏ Hồng ăn tơbăt, vă dŏng pơgar cheh phe, ŭnh hnam athei thuê pơ đĭ, hơdrô̆ trong đing kơ jung vă jê̆ 1.700m mă truh tơ̆ dơnâu đak ŭnh hnam apĭnh đei mă đak kŭm tôch kơ khăi:“Dôm ŭnh hnam nhen nhôn âu ‘noh tơ̆ hơtuch tu đak ‘noh athei gô đe tơruih đĭ ‘mơ̆i. 8, 9, 10 năr ‘mơ̆i truh tơ̆ lu nhôn ‘noh ƀơ̆t doh cheh phe đĭ jô păng pă kĕ krơ̆ng bơih. Pơgar cheh phe nhôn ‘nâu hmă hmă dang 20 năr truh 25 năr athei đei đak tơ rruih 1 ‘măng vă kơ vei sơđơ̆ng plei gei kŭm nhen ‘long mă truh dang ei ‘noh 1 khei bơ̆ih. Tŏ phang pơđang ưh kơ gơh năm apĭnh đei đak vă tơruih kơna jing cheh phe hlôi đei kro đĭ. Dang ei tơ ruih lăp vă rong ‘long đĕch ăn hơdrô̆ plei ‘noh đei kro păng hơlŭng đĭ bơih.”

Xăh Hà Mòn, apŭng Đăk Hà dang ei đei akŏp teh să hloh 440 hek tar cheh phe pơtăm ming. Lơ̆m noh, teh kon pơlei ‘noh 173 hek tar păng Kŏng ti Cà phê Đăk Uy hloh 270 hek tar, Ƀok Trịnh Văn Hân, Phŏ Kơdră Anih vei lăng kon pơlei xăh Hà Mòn, apŭng Đăk Hà tơbăt, hăm teh cheh phe pơtăm ming, khei ‘năr âu kon pơlei tŏk bŏk yak mơ̆t lơ̆m ‘măng tơruih đak mă 6. Tơdrong ưh kơ măh đak tơruih akŏm hăm ‘năr tŏ hang ưh kơ ê pơm ăn hiong răm mŭk drăm ăn bơngai pơ tăm cheh phe hai pơm ăn hiong răm hăm pơgar ‘long hai: “Mĭnh ƀar hơ găt teh hơ tăih kơ dơnâu bơ̆ găn đak, hơtuch hơbong mong đak đak ưh kơ đei kơna kon pơlei athei tơ ruih tôch kơ hơ tăih. Kơ măy dui, tŭn trong đing đơ̆ng 1.200m truh 1.500m. Ƀơ̆t lăp vă jê̆ 2km tôch kơ mơmat tat. Lơ hơgăt teh ‘noh hlôi kro hla păng rŏ lăng ƀơm ưh kơ ‘lơ̆ng truh tơ̆ plei, gô kro lơ.”

Dang ei tơ̆ dôm dơnâu mong đak lơ̆m apŭng Đăk Hà, dêh char Kon Tum hlôi ưh pă kĕ pơ ro đak truh tơ̆ hơgăt teh che phe pơ tăm ming tơ̆ dôm xăh: Hà Mòn, Đăk Mar păng thị trấn Đăk Hà, dêh char Kon Tum.

Lơ̆m kơplăh kơ ‘noh, tơ̆ tơring Tây Bắc, tŏ hang pơdui đunh hlôi ƀơm ưh kơ ‘lơ̆ng tih truh hơgăt teh ƀa păng ‘long sa plei. Ŭnh hnam ‘nhŏng Hà Duy Thành oei tơ̆ plei Nong Ảng, xăh Chiềng Ngần, pơlei tơm Sơn La, dêh char Sơn La đei 2.000 mét vuông pơtăm krĕng hmok păng pơ ŏ. Ƀlep pơyan pơ ŏ, krĕng hmok chôh pơkao, kơ tĕn plei, mă lei ‘năr tŏ hang kơ tang pơ dui đunh pơm ăn lơ hơgăt đei hơ lŭng pơ kao: “Đơ̆ng Tết truh dang ei lăp ‘mi đei 1 – 2 ‘măng, ‘mi kŭm ưh kơ tih kơna ‘long ưh kơ đei đak; hloh kơ ‘noh dơ̆ng tŏ hang kơ tang pơ dui đunh, ‘năr tŏ hlơ hlĕng hơnhăk truh ‘long ưh kơ gei plei păng đei kro, jô, lôch dôm dơng ‘lơ̆p păng pơ kao...”

Tơ̆ apŭng Phù Yên – tơring đei kơ dơ chŭn na xă hloh dêh char Sơn La, mă đơ̆ng dôm trong jang tang găn tŏ phang hlôi đei tơlĕch jang; mă lei, ƀơm ưh kơ ‘lơ̆ng đơ̆ng tŏ hang păng ưh kơ đei ‘mi pơ dui đunh hlôi pơm ăn vă jê̆ 7 héc ta chŭn ƀa đei phang, rŏ răng ưh kơ đei sa. Tơdăh dôm năr truh oei ưh kơ đei ‘mi, hơgăt chŭn ƀa đei phang rŏ lăng truh vă jê̆ 70 héc ta.  Vă dŏng dôm chŭn na tŏk bŏk đei phang pơđang, kon pơlei dôm pơlei arih sa tơ ter tơ ring dơnâu đak hnam kơ măy ŭnh điên Hoà Bình hlôi yua kơ măy ƀôm vă ƀôm đak đơ̆ng dơnâu lơ̆m dôm na chŭn jê̆ đak krong hăm hơmĕng dŏng đei ƀa. Ƀok Cầm Văn Chiêng, Kơdră Anih vei lăng kon pơlei xăh Tường Tiến, apŭng Phù Yên tơbăt: “Tơdra hơdrol ‘năr tŏ phang 2 khei đĕch, mă lei tơ pă yan âu truh jơ ‘năr âu đĭ phang pơ đang truh khei mă 3 bơ̆ih kơ na tôch kơ mơ mat tat. Dôm hơnih hơ yơ ưh kơ gơh pơ tăm nhen ‘long ƀum ƀlang, hơ ƀo ‘noh athei pơ dơh ‘mơ̆i vă gô ami jur ‘mơ̆i gơh jang.”

Tŏ phang pơ đang, hơ yuh tŏ tŏk dêh, đei tơring truh 41 - 42 độ C hlôi ƀơm ưh kơ ‘lơ̆ng tih truh tơdrong jang pơm tơlĕch choh jang sa bri ‘long kơ kon kon pơlei. Dang ei dơ nâu mong đak jô̆ păh lăp tơ̆ pơ đĭ 83 dơnâu mong đak lơ̆m tơring tă tam mă iŏk đei truh 50%; lơ dơnâu mong đak tih ưh kơ vei sơđơ̆ng ăn tơdrong pơ ro đak tơ rruih pơyua ăn tơdrong jang choh jang sa. Ƀok Trần Dũng Tiến, Phŏ Kơdră Anih vei lăng găh choh jang sa păng hơtok tơiung tơring tơrang dêh char Sơn La tơbăt: “Anih jang hlôi pơ tho kon pơlei, veh ver tơdrong rei hơdrĕch lơ̆m khei ‘năr ưh kơ lăp, pơm ăn brăh brư păng hoach jên lơ̆m kơ plăh pơgơ̆r jang sa, athei gô khei ‘năr lăp, ưh kơ jô̆ dôm hơgăt teh mă gơh kơ chăng rei pơ tăm đei kiơ̆ hơ bong đak lơ̆m chŭn. Găh đunh đai, gô athei hơnơ̆ng tơchĕng hơlen vă rơih iŏk dôm kơ loăi ‘long pơtăm, kon tơrong mă lăp, mă loi ‘noh jĭ dôm hơdrĕch chĭu phang vă tơmơ̆t lơ̆m jang sa.”

Dang ei dôm anih jang kơ pal dêh char Sơn La tŏk bŏk hơdrin pơtho kon pơlei tơlĕch jang dôm trong jang vei lăng ‘long pơtăm, kon tơrong lơ̆m tơdrong đei ƀôh tŏ phang. Hơdai hăm dăr hơlen, hơmet pơ ‘lơ̆ng hơgăt teh dôm kơ loăi ‘long pơtăm đei hiong răm păng tơplih hơdrĕch, pơyan jang, ưh kơ lê̆ đei ƀôh dơ̆ng hiong răm lơ̆m dôm sơnăm đơ̆ng rŏng.