Tơdrong mă kăl lăng trŭh blŭng a ‘nŏh tơ̆ apŭng Krông Pach, dêh char Đăk Lăk pơgơ̆r pơm lêh tơbăt hơdăh tĕch mơdro tơ̆ tĕh đak đe tơmam drăm sâu riêng blŭng a kiơ̆ tơdrong Tơchơ̆t kĭ pơkăp ƀar păh Dơnŏ anĭh tơm vei lăng Chŏh jang sa păng Atŏk tơ iung tơring tơrang Việt Nam păng Dơno anĭh tơm jang  vei lăng tơmam drăm tĕch răt hăm tĕh đak đe Trung Quốc.

Ƀok Lê Minh Hoan, Kơdră chĕp pơgơ̆r Dơnŏ anĭh tơm vei lăng Chŏh jang sa păng Atŏk tơ iung tơring tơrang sơkơ̆t hơdăh, tơdrong tĕch mơdro tơpăt tơ̆ tĕh đak đe mă blŭng kơ plei sâu riêng ‘nŏh jing tơdrong chơt hơ iă atŭm kơ kon pơlei tơring Tây Nam Bộ, Đông Nam Bộ păng Tây Nguyên. Atŭm hăm đei rơvơn năm tĕch mơdro tơ̆ tĕh đak tĭh pơdrŏng, tơgŭm ăn hơnĭh mơdro sa păng kon pơlei đei iŏk yua kơ jăp hlŏh dơ̆ng đơ̆ng plei ‘long git kăl au, tĕch mơdro tơpăt jei tơlĕch ăn đei lơ tơdrong long tĭh tên mơ̆n. Ƀok Lê Minh Hoan pơma: "Lơ̆m khei ‘năr lơ̆m plei tĕh hiôk hian păng chŏh jang sa rơgŏh ‘lơ̆ng, mŭk drăm tơgoăt dĭh băl hrei au, jơhngơ̆m đon tơchĕng “vang yak hơdoi” ‘nŏh kăl pơm kiơ̆. Plei sâu riêng dăh mă mĭnh tơmam drăm chŏh jang sa anai ‘mĕh vă năm trŭh tơ̆ hơtăih, pơjing đei hơnĭh tĕch mơdro hlot sơđơ̆ng, lei rim bơngai lơ̆m khŭl jang sa kăl kơrŭn jơhngơ̆m, iung jang hơdoi vă yak hơdoi dih băl.”

Kiơ̆ đơ̆ng rŏng tơmam drăm sâu riêng, ‘nao au, Dơnŏ anih vei lăng kon pơlei apŭng Krông Năng, dêh char Đăk Lăk hlôi pơgơ̆r tĕch mơdro plei theng thôih (măk ka) mă blŭng năm tơ̆ tĕh đak Nhật Bản. Tơdrong au pơ̆ih trong rơvơn ăn rim kơ loăi plei ‘long găr gĭt kăl au kơ Đăk Lăk năm tơ̆ rim tĕh đak Châu Á păng apŭng plĕnh tĕh. Găr plei Theng thôih tĕch mơdro tơ̆ tĕh đak đe mă blung kiơ̆ trong tơpăt năm tơ̆ tĕh đak Nhật Bản đei hlŏh 6 tân đei pơtăm tơ̆ apŭng Krông Năng, dêh char Đăk Lăk. Tơmam drăm au hlôi yak hlŏh tôch kơ lơ bơ̆ jang chă hơlen đơ̆ng rim hơnĭh jang găh tơdrong au kơ ƀar tĕh đak. Iung pơma tơ̆ pơm lêh, ƀok Lưu Văn Khôi, Kơdră chĕp pơgơ̆r Dơnŏ anĭh vei lăng mơdro sa dêh char Đăk Lăk tơbăt, tơdrong găr theng thôing đei tĕch mơdro tơpăt năm tơ̆ Nhật Bản pơ̆ih trong rơvơn ăn tơmam drăm gĭt kăl au kơ Đăk Lăk năm tơ̆ rim tĕh đak Châu Á păng apŭng plĕnh tĕh:“ ‘Nau jing mĭnh tơdrong tôch gĭt kăl kơ yuơ Nhật Bản tĕh đak jang hơdoi, tech răt lơ lơ̆m ring tơdrong tơchơ̆t mơdro sa hiôk hian hăm Việt Nam. Adoi ‘nau jei jing mĭnh lơ̆m dôm tĕh đak răt iŏk găr theng thôih lơ hlŏh lơ̆m apŭng plĕnh tĕh hrei au. Tơdrong tĕch mơdro kơtă hloi tơmam drăm găr theng thôih năm tơ̆ tĕh đak Nhật Bản gô jing hơyak ‘lơ̆ng vă pơih trong rơvơn ăn rim hơnih mơdro sa dêh char Đăk Lăk pơma atŭm, apŭng Krông Năng pơma hơdrô̆ đei tĕch mơdro tơ̆ tĕh đak đe.”.

Hrei au, theng thôih hlôi đei Dơnŏ anĭh tơm vei lăng Chŏh jang sa păng Atŏk tơ iung tơring tơrang drơ̆ng nơ̆r ‘nŏh ‘long pơtăm lơ tơdrong, mĭnh păh ‘long chŏh jang sa, mĭnh păh ‘long bri. Hơdrô̆ tơ̆ Krông Năng, lơ̆m 2.300 ha ‘long theng thôih hlôi đei pơtăm, đei 1.000 ha tŏk bŏk lơ̆m khei ‘năr đei plĕ iŏk plei, lơ̆m sơnăm 2022 phĕ iok đei hloh 1.700 tân.

‘Nao au, tơ̆ pơlei tơm Buôn Ma Thuột, dêh char Đăk Lăk, Khŭl jang tiu Đăk Lăk, Khŭl jang tiu Việt Nam pơgơ̆r Hop akŏm apŭng plĕnh tĕh găh tơdrong tiu Việt Nam. ‘Nau jing jơ ‘năr vă rim bơngai pơtăm tiu, pơm tơlĕch păng tĕch mơdro tiu tơ tĕh đak đe chă pơma dơnŭh, tơbăt dĭh băl kơtơ̆ng ang păng dôm tơdrong tơnap tap, tơhlăk tơhlĭn, tơlĕch trong hơmet pơ ‘lơ̆ng vă atŏk tơ iung tơdrong jang tiu lơ̆m plei tĕh. Lơ̆m hlŏh mĭnh anglŏ au ki, hơnĭh jang tiu apŭng plĕnh tĕh hlôi ƀô̆h hơdăh tơdrong lang să kơtang găh hơget tĕh pơtăm tiu kơ Việt Nam. Kơ jă măt hlŏh vă jê̆ trŭh 230.000 hlak jên lơ̆m khei năr ‘nŏh sơ̆ hlôi tơgop kơ ti dolar lơ̆m akŏp kon jên iŏk đei đơ̆ng tĕch mpơdro tơ̆ tĕh đak đe kơ pơ đĭ lơ̆m tĕh đak. Kiơ̆ đơ̆ng yă Hoàng Thị Liên, Kơdră chĕp pơgơ̆r Khŭl jang tiu Việt Nam, tơdrong pơ koĕl rơgŏh ‘lơ̆ng đơ̆ng tĕh đak đe roi kơtang. Kơ yuơ lơ lŏh, vă sơđơ̆ng kơ jă ăn tơmam drăm au, atŏk pơjing đei tơmam drăm ‘lơ̆ng rơgŏh ‘nŏh jing tơdrong kăl hlŏh.“Kăl đei vang iung jang hơdoi kơ jăp đơ̆ng pơ đĭ dôm bơngai tĕch mơdro tơ̆ tĕh đak đe, dôm hơnĭh pơm tơlĕch kơ Việt Nam iung jang hơdoi kơ jăp hăm bơngai pơtăm ‘nŏh kon pơlei chŏh jang sa. Mưh lei jang đei lơ liơ, kĕ đei vă tĕch ăn tĕh đak đe ‘nŏh dôm yơ ‘nau jing tơdrong kăl iung jang đơ̆ng hơnih mơdro sa, đơ̆ng rim hơnih pơm tơlĕch, đơ̆ng rim bơngai tĕch mơdro tơ̆ tĕh đak đe kơ yuơ dôm bơngai tĕch mơdro tơ̆ tĕh đak đe ‘nŏh dôm bơngai răt iŏk dôm tơmam drăm đơ̆ng kon pơlei vă tĕch ăn tĕh đak đe ‘nŏh đe sư chă hơlen lăng dôm tơdrong đe ‘mĕh vă răt iŏk lơ liơ kơna vĭh hơlơ̆k pơchŏh trong ăn kon pơlei jang lơ liơ. Tơdrong mă au mĭnh păh ‘nŏh tơdrong hơdrin đơ̆ng hơnĭh kơdro sa mă lei jei kăl vang iung jang hơdoi đơ̆ng kon pơlei dơ̆ng.”

Tơ̆ Hop akŏm, ƀok Vũ Bá Phú, Kơdră chĕp pơgơ̆r Hơnĭh Pơtrŭt tĕch mơdro găh Dơnŏ anĭh tơm vei lăng Mơdro sa tơbăt, Việt Nam hrei au oei jing tĕh đak pơm tơlĕch păng tĕch mơdro tơ̆ tĕh đak đe lơ hlŏh lơ̆m apŭng plĕnh tĕh. Sơnbăm 2022, tĕh đak tĕch mơdro tơ̆ tĕh đak đe hlot 220.000 tân, tơmơ̆t 55% akŏp tiu lơ̆m apŭng plĕnh tĕh. Mă lei, vă rim tơmam drăm tiu Việt Nam kĕ dơ̆ng kơ jăp lơ̆m hơnĭh tĕch răt apŭng plĕnh tĕh lei, hơnĭh jang găh tiu oei kăl iung jang lơ tơdrong jang dơ̆ng ‘mơ̆i:“Mă blŭng ‘nŏh atŏk kơtang trŏ lăp ‘lơ̆ng hăm rim tơdrong pơkăp apŭng plĕnh tĕh găh dôm tơdrong rơkăh pơgang, rim trong pơkăp chŏh jang sa rơgŏh ‘lơ̆ng mŭk drăm, tơpôl, cham char. Mă ƀar ‘nŏh jang kiơ̆ rim tơdrong jang kmăi kmŏk vei lăng năng tông, tơchă băt tơring pơtăm păng tơgoăt hăm tơmoi răt yua vă iung jang kiơ̆ trong au ăn bơ̆ jang maketing. Mă 3 ‘nŏh pơchŏh ming trong kăl tơ iung pơjing dơ̆ng trong jang hơ iă tơbô̆h tơmam băt tơmam drăm ‘lơ̆ng năm tơ̆ rim tĕh đak răt iŏk lơ, đei trong jang hơdăh păng hơlen hơdăh iŏk đei jơnei găh atŏk tơ iung tơmam drăm ‘nao lơ̆m rim hơnĭh răt iŏk kăl hlŏh”.