Mă hlôi đei 1ha sâu riêng đei plei xơđơ̆ng, mă lei kơlih ƀôh hơdrĕch ‘long xa plei âu đei yua lơ noh unh hnam ƀok Nguyễn Văn Trung, tơ̆ xăh Đinh Trang Hòa, apŭng Di Linh (Lâm Đồng) hlôi tơlĕch lang xă teh pơtăm: “Dang ei kon pơlei bu bu adoi thoi noh ngăl, kon pơlei ƀôh bơngai âu pơtăm sâu riêng, bơngai to pơtăm sâu riêng đei yua noh luh lăh chă pơtăm, năm tơ̆ yơ adoi ƀôh pơtăm sâu riêng”.

Ưh adrô̆ ƀok Trung ôh, ƀôh sâu riêng tŏk bŏk oei pơyua lơ găh mŭk drăm, lơ kon pơlei tơ̆ dêh char Lâm Đồng hlôi koh hŭt lê̆ anih teh pơtăm hơdrĕch ‘long nai vă tơplih pơtăm sâu riêng. Kiơ̆ kơ noh, teh pơtăm sâu riêng kơ dêh char âu dang ei đei hloh 17.160 ha, tŏk hloh 3.500 ha pơtêng hăm 2 xơnăm adrol ki.

Ƀôh đei tơdrong hơtŏk lang xă găh teh pơtăm sâu riêng, jô̆ hloi teh pơtăm ‘nao tơ̆ dôm tơring mă teh ưh lăp hăm hơdrĕch ‘long pơtăm âu... anih choh jang xa dêh char Lâm Đồng hlôi tenh kuăng tơlĕch tơroi hăm kon pơlei nĕ kơdih lang xă teh pơtăm sâu riêng. Ƀok  Trần Quang Duy, Phŏ Kơdră Anih jang Choh pơtăm păng Vei lăng ‘long pơtăm dêh char Lâm Đồng tơroi: “Tơroi hăm kon pơlei noh nĕ luh lăh koh hŭt lê̆ hơdrĕch ‘long pơtăm nai vă pơtăm sâu riêng, mă kăl noh tơplih dôm hơdrĕch ‘long pơtăm hlôi đei yua đơ̆ng xơ̆ truh dang ei. Tơpă noh hlôi đei ƀai hŏk hơdăh pơm jĭ bơnôh đơ̆ng xơnăm adrol ki. Hơdăh nhen tơm gu ga păng minh ƀar hơdrĕch ‘long pơtăm nai, kơjă tĕch ưh đei xơđơ̆ng lơ̆m khei năr âu ki, tơdrong mă noh pơrăm tih tên truh tơdrong choh jang kơ kon pơlei”

Hlôi ưh đei yua kơlih ưh kơ băt hơdăh pơkăp jang tơplih hê̆ 1 hectar teh kơ unh hnam vă pơtăm sâu riêng, ‘nhŏng Phạm Như Anh, jang mir tơ̆ xăh Ia Blang, apŭng Chư Sê, dêh char Gia Lai tơroi, khei năr blŭng ‘nao pơtăm ƀôh tơm sâu riêng giơ̆ng ‘lơ̆ng, mă lei đơ̆ng rŏng kơ noh roi hŏnh jô ưh kơ băt kơlih kiơ. Kiơ̆ kơ Phạm Như Anh, ưh kơ băt kih thuơ̆t mă lei hơdrĕch ‘long pơtăm âu tŏk bŏk oei đei pơtăm lơ păng kơjă tĕch kăp noh pơtăm kiơ̆ đe gô pơm ăn kon pơlei ưh đei xa yua ôh: “Pơtăm sâu riêng athei kiơ̆ pơkăp ưh kơsĭ khơ̆r ôh. Bơ̆n athei hơlen lăng ‘long vă vei lăng mă tơnăp, mưh ưh iŏk yua pơkăp jang noh ưh đei xa yua ôh, hiong hoh đĕch”.

Dang ei, teh pơtăm sâu riêng tơ̆ tơring Tây Nguyên tŏk kơtang, đei hloh  40.000 hectar. Hăm hơgăt teh âu, tơdrong pơyua hăm sâu riêng tơring Tây Nguyên adoi hloh kơ tơdrong pơkăp tơlĕch. Lơ̆m khei năr truh, pă jor gô đei tơdrong axong noh lơ hloh kơ tơdrong kăl yua. Kiơ̆ kơ ƀok Lưu Trung Nghĩa, Kơdră Anih jang Choh pơtăm păng Hơtŏk tơring pơxĕl dêh char Gia Lai, pơtăl kơ hơtŏk teh pơtăm, kơsô̆ plei yua noh kăl akŏm pơkăp pơm jang, tơroh jang hadoi, pơkăp pơm jang đơ̆ng ‘nao pơtăm, iŏk yua truh pơm tơlĕch chơ tĕch lơ̆m tơring:  “Đon hơbĕch đơ̆ng choh pơtăm. Lơ̆m pơtăm mưh đei drơ̆ng minh, pơjing kơsô̆ tơmam drăm lơ mă ưh đei bơngau răt yua noh bơnat ăn kon pơlei dêh. Inh ƀôh đang măt lơ tơdrong pơtăm, koh hŭt. Pơgơ̆r jang, xơkơ̆t dơ̆ng vă pơm thoi yơ anih jang mŭk drăm hăm kon pơlei jang mir jang hadoi, kiơ̆ đơ̆ng hơp tak xăh noh pơtơm gơh xek tơlang, pơjing đei trong jang tơroh tơgŭm dih băl”

Kiơ̆ kơtơ̆ng ang đơ̆ng Anih tơm jang Choh pơtăm păng Hơtŏk tơring pơxĕl, dang ei lơ tơring lang xă teh pơtăm sâu riêng tơ̆ dôm tơring đei teh ưh giơ̆ng, hơyuh tô̆ ‘mi ưh kơ ƀlep; đei bơngai koh phă tơm ka phê, tơm tiu lơ̆m pơgar pơtăm hrau hăm sâu riêng; tơplih teh pơtăm ƀa vă pơtăm sâu riêng... Tơdrong lang xă teh pơtăm luh lăh, ưh đei pơkăp thoi âu, hơbŏ gô pơjing tơdrong răm tih tên, axong lơ hloh tơdrong kăl. Mă kăl, tơ̆ dôm tơring ưh đei đak ruih, gô pơrăm kơtang găh plei păng tơdrong ‘lơ̆ng hăm plei sâu riêng Việt Nam.

‘Nao âu, Anih jang Choh pơtăm (Anih tơm jang Choh pơtăm păng Hơtŏk tơring pơxĕl) adoi pơtruh hla bar pơkăp ăn dôm dêh char, pơlei tơm tơring Pơbăh găh tơdrong hơtŏk tơ-iung kơjăp hăm tơm sâu riêng. Hla bar pơkăp đei pơtruh lơ̆m khei năr tơ̆ dôm dêh char Tơring Tơmăn đak krong Cửu Long, Đông Nam Ƀô̆ păng Tây Nguyên, tŏk bŏk oei hơtŏk lang xă teh pơtăm sâu riêng. Mưh plei sâu riêng đei lơ mă tĕch ưh đei kơjă, noh kơdih po kon pơlei jing bơngai ƀơm răm kơtang hloh.