Kiơ̆ anih jang vei lăng, tơdrong hơtŏk hơgăt pơtăm luh lăh, ưh đei pơkăp, kiơ̆ tơdrong ‘meh gô pơm ăn đei tơdrong ưh kơ –‘lơ̆ng, pơm ăn tơdrong axong lơ hloh tơdrong kăl. Hloh kơ noh dơ̆ng, kiơ̆ tơdrong juăt jang đơ̆ng dôm bơngai jang pơgar xă, sâu riêng jing hơdrĕch ‘long pơtăm pơkăl kloh klĕch găh kih thuơ̆t, jên axong jang lơ.
Hlôi đei tơdrong răm kơlih ưh kơ băt pơkăp jang noh tơplih 1 hecta teh choh jang xa kơ unh hnam vă pơtăm sâu riêng, ‘nhŏng Phạm Như Anh, jang mir tơ̆ xăh Ia Blang, apŭng Chư Sê, dêh char Gia Lai tơroi, khei năr blŭng ‘nao pơtăm noh sâu riêng giơ̆ng ‘lơ̆ng mă lei đơ̆ng rŏng kơ noh hăp hŏnh ưh kơ băt kơlih kiơ. Kiơ̆ kơ Phạm Như Anh, ưh kơ băt găh kih thuơ̆t mă lei ƀôh hơdrĕch ‘long pơtăm âu tŏk bŏk đei kơjă kăp noh mưh pơtăm kiơ̆ đe gô pơm ăn kon pơlei ưh đei xa yua: “Pơtăm sâu riêng athei đei pơkăp, ưh kơxĭ pơchơt ôh. Ba athei hơlen lăng tơm vă vei lăng, mưh iŏk yua pơkăp đĕch noh adoi ưh đei xa yua ôh”.
Jing bơngai jang pơgar hlôh vao kloh klĕch đunh xơnăm găh sâu riêng, ƀok Nguyễn Duy Khánh, tơ̆ thôn Hoàng Tiên, xăh Ia Phìn, apŭng Chư Prông, dêh char Gia Lai ăn tơbăt: “Tơm sâu riêng pơkăl khua hŏk kih thuơ̆t ưh kơsĭ nhen dôm hơdrĕch ‘long pơtăm nai. Mă 2 noh đei lơ plei mă ưh đei tĕch hlot noh akŏm ‘măn, kon pơlei pŭ răm ưh đei xa yua”
Ƀok Đặng Ngọc Nam, Phŏ Kơdră Anih jang vei lăng kon pơlei xăh Ia Blang, apŭng Chư Sê, dêh char Gia Lai ăn tơbăt, tơring tŏk bŏk oei tơroi tơbang hăm kon pơlei athei dar deh, hơmet pơ-‘lơ̆ng kiơ̆ pơkăp, nĕ luh lăh koh ot lê̆ ‘lơ̆ng pơtăm nai mă tơplih pơtăm sâu riêng: “’Long pơtăm tơm noh ka phê, hơdrĕch mă ƀả noh sâu riêng. Tơm sâu riêng pơtăm hrau lơ̆m pơgar ka phê, xơkơ̆t noh 69 truh 70 dơnơm lơ̆m 1 hecta”
Dang ei, hơgăt teh pơtăm sâu riêng tơ̆ tơring Tây Nguyên ƀôh tŏk xă truh hloh 40.000 hecta. Hăm hơgăt pơtăm âu, kơsô̆ plei sâu riêng tơ̆ tơring Tây Nguyên hlôi hloh kơ tơlĕch tơchơ̆t. Pă jor tơdrong axong jing lơ hloh kơ tơdrong kăl yua, gô ƀôh lơ̆m khei năr truh. Kiơ̆ kơ ƀok Lưu Trung Nghĩa, Kơdră Anih jang Choh pơtăm păng Hơtŏk tơring pơxĕl dêh char Gia Lai, pơtăl kơ hơgăt pơtăm tŏk xă, plei đei yua noh kăl akŏm hơmet pơ-‘lơ̆ng tơdrong pơm jang, tơguăt pơm jang, pơkăp pơm jang đơ̆ng pơtăm truh pĕ yua, chơ pơdŭ, tĕch tơlĕch: “Đon chăm đơ̆ng choh pơtăm. Lơ̆m pơtăm mưh đei drơ̆ng minh, pơjing lơ tơmam drăm ưh đei bơngai răt noh tơnap tap hăm kon pơlei. Inh ƀôh đang măt lơ tơdrong pơtăm, koh hŭt. Hơmet pơ-‘lơ̆ng, xơkơ̆t pơm thoi yơ vă anih jang mŭk drăm hăm bơngai jang mir, kiơ̆ đơ̆ng anih jang hadoi noh mă keh xek tơlang tơnăp, pơjing đei trong tơguăt pơm jang hăm dih băl”
Kiơ̆ kơtơ̆ng ang đơ̆ng Anih tơm jang găh Choh pơtăm păng Hơtŏk tơring pơxĕl, dang ei lơ tơring pơih xă hơgăt teh pơtăm sâu riêng tơ̆ dôm tơring đei lơ teh, tô̆ ‘mi kial ưh kơ trŏ; đei tơring koh lê̆ tơm ka phê, tơm tiu lơ̆m pơgar pơtăm hrau hăm sâu riêng; tơplih teh jang ƀa vă pơtăm sâu riêng... Tơdrong hơtŏk teh luh lăh, ưh đei pơkăp, pơtăm kiơ̆ dih băl, ưh đei xơkơ̆t, tơroi tơbang noh gô pơrăm tơnap tap, pơm ăn tơdrong axong lơ hloh tơdrong kăl yua. Mă kăl, tơ̆ dôm tơring hram ƀăt, đak brêng, tơring khăi đak ruih, gô pơrăm trăp trĭn hloh păng pơm ăn plei sâu riêng Việt Nam ưh đei ‘lơ̆ng.
'Nao âu, Anih tơm Choh pơtăm (Anih tơm jang Choh pơtăm păng Hơtŏk tơring pơxĕl) adoi đei hla bar pơtruh ăn dôm dêh char, pơlei tơm găh pơbăh găh tơdrong hơtŏk tơ-iung kơjăp xơđơ̆ng hăm tơm sâu riêng. Hla bar tơchơ̆t đei tơbang lơ̆m khei năr tơ̆ dôm dêh char Tơring Tơmăn đak krong Cửu Long, Tơring Hlĕch Pơbăh păng Tây Nguyên, tơm sâu riêng tŏk bŏk đei hơtŏk "luh lăh". Mưh plei sâu riêng mă huăng lơ̆m tơdrong "đei lơ plei mă hiong kơjă", ƀơ̆t doh, kơdih po kon pơlei jang mir jing bơngai pŭ răm kơtang hloh.
Viết bình luận