VOV4.Bahnar - {ok Huỳnh Hữu Vân, tơ\ thôn Hòa Thanh, xăh Ea Nhuôl, apu\ng Buôn Đôn, dêh char Đak Lak đei kon pơlei lơ\m tơring băt truh jing minh ‘nu bơngai jang rơgei, adrin yak hloh tơnap tap, hơto\k pơm pơdro\ng. Đơ\ng 2 tơpang ti hoh, [ok axong pơtăm kro#i kiuch tơ\ tơring teh Hòa Thanh. Truh dang ei, rim pơyan plei kro#i ‘ngam hlôi pơyua ăn unh hnam truh kơ hre\ng triu hlak jên rim xơnăm.

Dang ei, hăm 8 sao teh pơtăm kro#i, unh hnam [ok Huỳnh Hữu Vân, tơ\ thôn Hòa Thanh, xăh Ea Nhuôl, apu\ng Buôn Đôn, dêh char Dak Lak đei yua je# 200 triu hlak jên minh xơnăm. {ok Vân ăn tơbăt, teh tơ\ Hòa Thanh noh teh chuơh, ưh đei giơ\ng ‘lơ\ng noh lơ hơdre\ch ‘long pơtăm ưh ke\ to\k. Yuơ noh adrol ki mă adrin dang yơ tơdrong erih unh hnam [ok măh xo\ng xa rim năr đe\ch. Xơnăm 2012, [ok xơkơ\t hơmet var pơgar, hơmet choh teh, xir hơlu\ng đak, răt hơdre\ch kro#i đơ\ng tơring pơmơ\t vih pơtăm hơlen lăng. Gơnơm hlôh vao pơm jang đơ\ng oei tơ\ pơlei pơla Vĩnh Long, đei vei jang tro\ trong pơkăp noh pơgar kro#i unh hnam Vân prăt xơnăm [enh kơ plei: Teh âu [lep hăm pơtăm ‘long noh vă bơ\n gơh tơplih hơdre\ch ‘long pơtăm pơyua lơ găh mu\k drăm. Pơtih nhen dang ei minh tơm noh đei đơ\ng 50 truh 70 k^, jo# hơlen te\ch lơ\m tơring đei kơjă đơ\ng 17 - 18 rơbâu hlak jên minh k^ tam mă jo# 20 rơbâu hlak jên minh k^ noh minh tơm đei yua hloh 1 triu hlak jên bơih. Jo# hơlen ăn tôm tơm âu, ưh kơ jo# jên huach jang noh duh rơkăh đei 150 triu hlak jên, pă đei tơnap kiơ bơih.

          Truh blu\ng xơnăm 2017, unh hnam [ok Huỳnh Hữu Vân pơtơm klaih đơ\ng hin dơnuh, đei lăng jing bơngai jang mu\k drăm rơgei tơ\ tơring. Ưh pơdơh [ơ\t pơtăm tơm kro#i, [ok oei pơtăm hơlen lăng hloh 100 tơm jrang Thái păng pơtơm đei io\k yua.

{ok Vân kơche\ng te\ch đei tơđăh tơm păng tơgu\m kon pơlei lơ\m thôn ‘meh tơplihhơdre\ch ‘long pơtăm găh kih thuơ\t vă atu\m băl klaih đơ\ng hin dơnuh. Yă Lê Thị Bình Ly, kang [o# pơtru\t choh jang xa xăh Ea Nhuôl, apu\ng Buôn Đôn xơkơ\t, tơdrong đei đơ\ng ‘long xa plei đei xuơ lơ\m tơring hlôi tơgu\m lơ unh hnam klaih đơ\ng hin dơnuh, lơ\m noh đei tơdrong kơ ‘nôh yak hloh hin dơnuh đơ\ng [ok Huỳnh Hữu Vân:  Dang ei hơgăt tơm kro#i lơ\m xăh Ea Nhuôl roi năr roi lơ. Hơdăh nhen unh hnam mih âu đơ\ng bơngai jang mir hin dơnuh, mih hlôi tơplihhơdre\ch ‘long pơtăm vă hơto\k io\k yua ăn kơdih păng hlôi klaih đơ\ng hin dơnuh. Lăng atu\m tơdrong đei đơ\ng tơm xa plei đei xuơ hlôi tơgu\m ăn kon pơlei hơto\k io\k yua ăn kơdih, tơgop xut le# pơngot tơjur hin dơnuh păng pơm ăn tơdrong erih roi năr roi jơnap hloh.

          {ok Lê Văn Quyết, Kơdră Anih vei lăng kon pơlei xăh Ea Nhuôl, apu\ng Buôn Đôn ăn tơbăt, teh Hòa Thanh adrol ki adro# gơh pơtăm hơdre\ch ‘long to\ xe\t năr noh tơdrong erih kon pơlei tơnap tap. Dang ei, lơ unh hnam pơtơm tơplih pơtăm kro#i đei yua lơ hloh. Jơnu\m pơgơ\r tơring păng anih jang kơpal tơ\ xăh chă tơroi pơtho, kon pơlei hăt hot io\k yua tơdrong rơgei khoa ho\k kih thuơ\t, tơplih hơdre\ch ‘long pơtăm tro\ [lep kiơ\ pơkăp hơto\k tơ iung tơ\ tơring. Atu\m hăm noh tơroi hăm kon pơlei ne\ pơtăm lang xă, athei jo# hơlen tơdr\ng te\ch tơle\ch tơmam drăm mă xơđơ\ng vă tang găn pơm tơle\ch hloh kơ tơdrong kăl, kơnh kơjă tơjur, pơm tơnap tap ăn kon pơlei: Xăh hlôi tơroi hăm rim unh hnam kon pơlei đei teh nhen tơ\ tơring Hòa Thanh păng pơlei Ea Mdhar noh duh pơgơ\r ăn kon pơlei pơtăm hơlen lăng. Oei tơdrong choh jang xa duh pơtho ăn kon pơlei ho\k hơlen, jang hadoi hăm anih pơtru\t choh jang xa kơ apu\ng, rim anih jang găh pơgang vei hơlen ‘long pơtăm, pơtho mih ma duch nă pơtăm păng vei lăng [lep kih thuơ\t. Atu\m hăm noh duh tơroi hăm kon pơlei ne\ hơto\k hơgăt teh pơtăm lang xă, athei đei xơkơ\t vă ning mônh kơnh [ơ\t pơm tơle\ch lơ tơmam drăm noh tơdrong te\ch tơle\ch tơmam drăm  adoi jing tơnap tap mơ\n.

Pơpro\ ato\k tơ iung tơring pơtăm ‘long sa ple\i tơ\ Tây Nguyên

Tơnăp tơdrong kơ jă ‘long pơtăm tơm nhen chehphe, tiu ư\h sơđơ\ng ‘no\h dôm sơnăm tơ je# au, rim kơ loăi ‘long sa ple\i nhen [ơ, sâu riêng đe\i lăng jing ‘long pơtăm hơnhăk io\k yua kơ jăp hlo\h, tơgop jang sa io\k yua kơ jăp ăn kon pơlei. Mă le\i, vă dơđơ\ng ăn ato\k tơ iung jang sa sơđơ\ng lơ\m pơgar, kon pơlei kăl băt hơdăh tơdrong ‘me\h vă blu\h vơ\ jing ‘lơ\ng kơ ‘long pơtăm đơ\ng no\h mă rơ\ih ‘long pơtăm chă pơtăm tro\ [lep đe\i jing ‘lơ\ng hăm groi te\h, to\ ‘mi kial tơ\ tơring bơ\n. Tiên si Hoàng Mạnh Cường, Kơdră Pơtho tơdrong jang bri ‘long cho\h jang sa păng ‘Long sa ple\i găh An^h tơm chă tơche\ng Khoa ho\k Kih thuơ\t cho\h jang sa bri ‘long Tây Nguyên gô pơkă ăn kon pơlei bơ\n m^nh [ar tơdrong mư\h chă pơtăm păng ve\i lăng ‘long sa ple\i. Hơvơn kơ m^h ma păng bôl boăl vang mơ\ng:

- Tiên si Hoàng Mạnh Cường ăi, hre\i au ‘long sa ple\i to\k bo\k ato\k tơ iung lơ liơ tơ\ tơring tây Nguyên?

Tiên si Hoàng Mạnh Cường: ‘Long sa ple\i ‘nao lang să đunh kơ au dang mơ j^t sơnăm. Tơ\ rim dêh char tơring Tây Nguyên găh să chă pơtăm ‘long [ơ păng sâu riêng. Mă le\i dôm sơnăm tơ je# au dang lơ\m 5 sơnăm tru\h tơpơ\h sơnăm kơ au je\i hlôi đe\i [o#h chă pơtăm kro#i kuit păng ko#ih pung bơih. ‘Nau dôm ‘long pơtăm hơnhăk ba io\k yua kơ jăp hlo\h.

Hre\i au kiơ\ kơ nhôn dôm tơring to\k bo\k jang pơtăm ‘long sa ple\i to\k bo\k tơ hlăk lơ\m 3 tơdrong, mă blu\ng ‘no\h tơdrong te\ch mơdro to\k bo\k tơ [ơ\p tôch tơnap tap hlo\h. Tơdrong mă [ar dơ\ng ‘no\h tơhlăk tơhl^n lơ\m cho\h jang sa ve\i lăng năng tông. Tơ\ au dpôm kơ loăi ‘long sa ple\i phara d^h băl ‘no\h trong ve\i lăng năng tông je\i phara d^h băl. Mă kăl dang e\i bơ\n to\k bo\k tơ hlăk tơhl^n ‘noh tim mă đe\i pơ pro\ hơdăh vă ato\k tơ iung tơring joăt chă pơtăm m^nh kơ loăi ‘long pơtăm kiơ\ trong sơđơ\ng ‘lơ\ng hơ iă.

- O| ah, tiên si ‘nao pơma tru\h tơdrong tơnap tap ‘no\h găh te\ch tơle\ch. Mư\h le\i pơm lơ liơ vă hơmet pơ ‘lơ\ng tơdrtong ‘nau ho\ tiên si?

Tiên si Hoàng Mạnh Cường: Tơdrong te\ch mơdro ‘no\h ư\h khan lăp hơdro# ‘long sa ple\i mă le\i jing tơdrong kăl ăn dôm ‘long pơtăm hloi. Nhen bơ\n hlôi băt hre\i au Te\h đak, Khu\l kơdră te\h đak hlôi đe\i pơ pro\ tôch hơdăh. Tơ\ au, Dơno\ an^h tơm ve\i lăng Cho\h jang sa păng Ato\k tơ iung tơring tơrang hlôi pơ jao ăn kơ nhôn chă tơche\ng hơlen vă tơgu\m jang hơmet pơ ‘lơ\ng mu\k drăm jang sa tru\h sơnăm 2020.

&nh je\i tơroi hloi vă kon pơlei băt 4 kơ loăi ‘long g^t kăl ‘no\h [ơ, sâu riêng, prit păng kro#i kam. ‘Ngoăih pơ pro\ hơmet pơ ‘lơ\ng an^h cho\h jang sa ăn 5 dêh char Tây Nguyên ‘no\h Dak Lăk je\i đe\i trong hơmet pơ ‘lơ\mng cho\h jang sa tru\h sơnăm 2020 păng đe\i trong jang sa pơm tơle\ch te\chj mơdro ‘long đunh sơnăm păng ‘long sa ple\i je\i đe\i Dơno\ an^h ve\i lăng kon pơlei dêh char Dak Lăk k^ tơchơ\t ăn.

Tơ\ au bơ\n je\i băt vă hơmet pơ ‘lơ\ng te\ch mơdro ‘no\h bơ\n chăm lơ lau, tơdăh bơ\n chă to\ se\t tơ\ au tơ\ to le\i tơnap mă te\ch hlot tơmam drăm păng tơdrong vă te\ch mơdro tơ\ te\h đak đe le\i kăl đe\i pơ pro\ mă hơdăh, dôm groi te\h ayơ pơtăm ‘long yă kiơ, hơgăt te\h vă jang sa să dang yơ. ‘No\h ‘nau jing trong pơ pro\ jang hrơ\p m^nh ‘măng, tơdrong ato\k tơ iung ako\m gô po ựing đe\i tơmam drăm ‘lơ\ng hơ iă păng tơbăt hơdăh anăn an^h jang mư\h vă te\ch mơdro tơ\ te\h đak đe.

- Le\i ah, mư\h le\i tơdrong choh jang sa ‘no\h lơ liơ ho\ tiên si?

Tiên si Hoàng Mạnh Cường: Tơ\ au kon pơlei kăl kơchăng m^nh kơ loăi ‘long pơtăm đe\i blu\h vơ\ phara d^h băl kơna trong ve\i lăng je\i phara d^h băl. Tơdăh pơtăm ‘long [ơ păng sâu riêng ‘no\h pơtăm tơ\ hơgăt te\h go# (bazan) păng mă kăl chă pơtăm hrau ‘no\h hơnhăk ba đe\i io\k yua kơ jăp hlo\h.

Hơdro# hăm dôm ‘long pơtăm đe\i lom ‘no\h kon pơle\i kăl chă pơtăm tơ\ hơgăt te\h dơ\k klơ\p păng đak măh mai chă tơruih hăp. Tơdăh bơ\n chă pơtăm să le\i kăl sơkơ\t hơdăh chă pơtăm ngăl hăp hloi lơ\m hơgăt te\h să. Tơdăh bơ\n pơtăm hrau le\i bơ\n ư\h kơ băt hơdăh ngăh pơgang ve\i lăng ‘long pơtăm adoi nhen pho\ng păng rim kơchơ\t ư\h hơ iă lơ\m ple\i.

- M^nh tơdrong mă kon pơlei lăng kơ jăp hre\i au ‘no\h tơdrong chă pơpro\. Ư|h khan bơngai bu je\i băt ngăl ‘long pơtăm yă kiơ tơ\ hơgăt the ayơ. Kơna, tiên si hăm đe\i chă pơkă ăn kon pơlei lơ liơ ưh?

Tiên si Hoàng Mạnh Cường: Mă blu\ng pơkă ăn kon pơlei lơ lau kon pơlei hơlen mă bre\ ‘long pơtăm ayơ chă pơtăm hăp đe\i jing ‘lơ\ng hăm groi te\h mă ‘no\h. Tơ\ au đe\i 2 kơ loăi ‘long pơtăm đe chă pơtăm hre\i au ‘no\h [ơ păng sâu riêng ‘no\h pơtăm tơ\ groi te\h go#h (bazan). Găh dôm hơgăt te\h anai le\i bơ\n chă pơtăm ‘long sa ple\i đe\i lom.

Mă [ar ‘no\h an^h te\ch hơdre\ch ‘no\h tơ\ Tây Nguyên bơ\n hlôi đe\i An^h tơm chă tơche\ng khoa ho\k kih thuơ\t choh jang sa bri ‘long Tây Nguyên. Nhôn chă tơche\ng hơlen đunh sơnăm kơ au bơih găh rim kơ loăi ‘long pơtăm g^t kăl adoi nhen ‘long sa ple\i. ‘No\h kon pơle\i chă năm răt dôm hơdre\ch ‘long pơtăm tơ\ an^h te\ch mơdro hnam kơso# 53 trong Nguyễn Lương Bằng, pơlei tơm Buôn Ma Thuột, dêh char Dak Lak… Păng mă kăl tơ\ au nhôn đe\i khu\l joăt jang gô pơtho tơbăt ăn kon polưei bơ\n chă pơtăm ‘long pơtăm yă kiơ tơ\ hơgăt te\h mă yơ vă hăp lăp, [lep  hăm trong tơchơ\t đơ\ng te\h đak. M^nh tơdrong dơ\ng, tơ\ tơring kon polưei lơ lo\h ‘no\h pơtăm hơdre\ch ‘long pơtăm yă kiơ mă [lep hlo\h.

-          Le\i ah, bơnê kơ ih tiên si Hoàng Mạnh Cường hơ.

Tơblơ\ nơ\r păng rapor: Lan Amazưt