VOV4.Bahnar - Hơ to\k ‘lơ\ng tơ mam, yak tru\h te\ch tơ le\ch tơ mam tơ\ te\h đak đe ‘no\h trong jang tôch kơ kăl tơ\ hơ năp kơnh. Yua thoi no\h, dang ei lơ kon pơ lei jang chu\n mir tơ\ Dak Lak to\k bo\k [rư\ [rư\ tơ mơ\t yua dôm trong pơ tăm đei kơ jăp, tơ mơ\t ki thuơ\t hơ gei lơ\m pơm tơ le\ch sầu riêng vă hơ to\k ‘lơ\ng tơ mam, hơ to\k kơ jă mu\k drăm ku\m hăm ‘no\h vei sơ đơ\ng tơ drong hơ to\k tơ iung kơ jăp đơ\ng sầu riêng Dak Lak.

{ok Phan Đăng Tiềm oei tơ\ xăh Tân Lập, apu\ng Krông Buk, de#h char Dak Lak đei 200 tơ nơm ‘long sầu riêng, 1 puăt lơ\m kơ so# âu hlôi ăn phe\ te\ch. Jo# păh lăp rim sơ năm plei dang 30 tấn. Tơ dăh hăm kơ jă te\ch dôm sơ năm hơ drol tơ\ kơ so# 80.000 tru\h 90.000 rơ bâu hlak jên 1 k^ u\nh hnam sư lơi dang 1 ti 500 triệu hlak jên, mă lei sơ năm ‘nâu kơ jă sầu riêng re hlo\h sơ năm hơ drol đơ\ng 20.000 – 30.000 hlak jên 1 k^ kơ na io\k yua đơ\ng sư ku\m tơ jur lơ.  

Tơ drong tơm pơm ăn kơ jă sầu riêng sơ năm ‘nâu re, kiơ\ kơ [ok Tiềm, ‘no\h j^ yua đơ\ng ki tru\h dang ei sầu riêng Đăk Lăk đei lơ răt tơ mơ\t lơ\m an^h te\ch mơ dro Trung Quốc hăm trong ie\. Mă lei sơ năm ‘nâu Trung Quốc tang ‘măng trong ie\, hơ nhăk tru\h tơ pl^h lơ\m an^h te\ch mơ dro. Pơ yan sầu riêng âu, bơ ngai mơ dro sa rơ\ih răt sầu riêng tôch kơ hơ len [iơ\. “Te\ch tơ mam sơ năm 2019, 2020 âu tôch kơ mơ mat tat găh kơ jă re, bơ ngai mơ dro pơ koe\l athei tơ mam sầu riêng mă ‘lơ\ng”

Kiơ\ kơ [ok Nguyễn Văn Chiến, kơ dră vei lăng hơp tak xăh mơ dro sa Tân Lâp Đông, apu\ng Krông Buk, mă đơ\ng hăm kơ jă te\ch nhen sơ năm ‘nâu, bơ ngai pơ tăm sầu riêng oei io\k lơi, mă lei găh đunh đai, tơ drong ư\h kơ sơ đơ\ng lơ\m tơ drong tơ chă an^h vă te\ch to\k bo\k jing tơ drong tơ tăm đơ\ng kon pơ lei.  Trung Quốc oei jing an^h te\ch mơ dro răt io\k lơ hlo\h, tơ dăh te\ch tơ le\ch tơ\ te\h đak đe mă [lep ‘no\h tơ mam  sầu riêng athei io\k đei rim tơ drong hơ găt ‘lơ\ng VietGAP, GlobalGAP. Hơ dai hăm ‘no\h, athei đei tơ klep hla ar băt hơ an^h pơm tơ le\ch tơ mam. Yua thoi no\h, vă pơm lăp hăm ‘me\h vă đơ\ng an^h te\ch mơ dro, yak tru\h tơ drong hơ to\k tơ iung kơ jăp, đơ\ng pơ yan jang hơ drol hơp tak xăh kơ [ok hlôi krao hơ vơn bơ ngai jang lơ\m khu\l vang jang pơm tơ le\ch sầu riêng kiơ\ hơ găt ‘lơ\ng VietGap. “{ơ\t hơ drol sơ\ ^nh pơ tăm hơ lam ‘no\h lơ vă hơ to\k io\k yua lơ\m 1 an^h hơ găt te\h, oei dang ei vă pơm lăp hăm ‘me\h vă đơ\ng an^h te\ch mơ dro ‘no\h nhôn pơm kiơ\ hơ găt ‘lơ\ng VietGap vă pơm tơ le\ch đei tơ mam rơ go\h ‘lơ\ng vă te\ch ăn te\h đak đe păng rim siêu thị lơ\m te\h đak”

{ok Nguyễn Văn Chương, Pho\ kơ dră khu\l jang găh ‘long sa plei de#h char Dak Lak tơ băt, tơ drong an^h te\ch mơ dro Trung Quốc tang ‘măng răt tơ mơ\t sầu riêng kiơ\ trong ie\ hlôi đei tơ roi tơ băt hơ drol, tru\h sơ năm jang 2019 Trung Quốc hlôi tang ‘măng răt tơ mơ\t tơ mam hăm trong ie\, hơ nhăk tru\h mơ mat tat ăn kon pơ lei păng an^h jang mơ dro sa lơ\m te\ch sầu riêng. Yua thoi no\h. {ơ\t măt, an^h vei lăng găh cho\h jang sa Dak Lak kăl kơ hơ to\k loi dơ\ng rim tơ drong jang jơ nu\m kơ chơ, hop ako\m tơ roi tơ [o#h tơ mam sầu riêng Dak Lak, vă tu\n pran kơ sư\k răt đơ\ng an^h te\ch mơ dro lơ\m te\h đak, tơ jur pơm kơ hret lơ\m tơ drong te\ch tơ mam tơ\ te\h đak đe. Ku\m hăm ‘no\h, an^h vei lăng găh cho\h jang sa tơ roi tơ băt, krao hơ vơn kon pơ lei jang chu\n mir păng an^h jang mơ dro sa pơ tăm sầu riêng jang kiơ\ pơ tăm [lep trong hơ găt, vei sơ đơ\ng io\k đei rim tơ drong hơ găt ‘lơ\ng apu\ng ple\nh te\h găh vei rơ go\h ‘lơ\ng tơ mam sa păng băt hơ dăh an^h pơm tơ le\ch tơ mam. Vă hơ met ăn rim tơ drong hiôk ăn tơ drong te\ch tơ le\ch tơm tơ mam sầu riêng tơ\ an^h te\ch mơ dro te\h đak đe. “Mă đơ\ng dôm kơ loăi ‘long sa plei hlôi đei kon pơ lei pơ tăm đơ\ng sơ\ ku\m hlôi đei băt vao ‘lơ\ng. Mă lei vă đei tơ drong ‘lơ\ng hrơ\p 1 ‘măng, ăn đei 1 tơ mam cho\h jang sa t^h hơ to\ găh tơ drong ‘lơ\ng, t^h ie\ dang ăi băl ‘no\h tam mă đei yua kơ tơ drong vang jang lơ\m rim khu\l, tơ mơ\t rim khoa ho\k ki thuơ\t hơ gei vă pơ jing đei tơ drong jang hơ dai ku\m nhen tơ ring cho\h jang sa ako\m vă tơ gu\m ăn pơ ma đam hăm rim bơ ngai jang hơ dai te\h đak đe [ônh [o\ hlo\h păng ăn kơ jă mu\k drăm lơ hlo\h.”   

 Hơ to\k ‘lơ\ng tơ mam, yak tru\h an^h te\ch hơ le\ch tơ\ te\h đak đe ‘no\h trong jang kăl hlo\h tơ\ hơ năp kơnh. Yua thoi no\h, tơ drong kon pơ lei jang chu\n mir tơ\ Dak Lak to\k bo\k [rư\ [rư\ tơ mơ\t yua rim trong jang pơ tăm đei io\k kơ jăp ‘lơ\ng, tơ mơ\t ki thuơ\t hơ gei lơ\m pơm tơ le\ch sầu riêng gô tơ gu\m hơ to\k ‘lơ\ng tơ mam, hơ to\k kơ jă mu\k drăm ku\m hăm ‘no\h vei sơ đơ\ng tơ drong hơ to\k tơ iung kơ jăp ‘lơ\ng đơ\ng sầu riêng tơ\ tơ ring.  

Ki thuơ\t pruih pơ gang đei yoa ‘lơ\ng mưh vei rong ‘long sâu riêng

Tiên si Lại Tiến Dũng, Kơ dră vei lăng gru\p môn Mu\k drăm io\k yoa pơ gang sơ drông, An^h vei lăng ‘long pơ tăm đei 1,2 nơ\r tơ tă hăm mih ma duch nă vă pruih pơ gang sơ drông sơ đơ\ng, lăp ‘lơ\ng păng đei yoa lơ\m tơ drong vei rong ‘long sâu riêng.

-Tiên si ăi, ih tơ che\ng thoi yơ găh tơ drong io\k yoa, pruih pơ gang sơ drông tơ\ ‘long sâu riêng hrei ‘nâu, dôm tơ drong răm đơ\ng sư mưh pruih pơ gang pơ lu\k dêh hnang?

-Tiên si Lại Tiến Dũng: ‘Long sâu riêng oei jing ‘long xa plei tơm hơ nhăk đei io\k yoa lơ ăn kon pơ lei pơ tăm tơ\ dêh char Dak Lak pơ ma adro# păng dôm dêh char Tây Nguyên pơ ma atu\m. Sơ drông, pơ rang j^ phă j^ 1 lơ\m dôm tơ drong pơm ăn plei sâu riêng ưh ‘lơ\ng păng ưh lơ. Truh dang ei tơ drong tang găn sơ drông, pơ rang j^ phă tơ\ ‘long sâu riêng tơ\ Dak Lak oei gơ nơm đơ\ng pruih pơ gang sơ drông đe\ch. Hơ dai hăm tơ drong ‘lơ\ng nhen pruih [ônh păng đei yoa hơ hrei hloi ‘no\h tơ drong hơ nơ\ng pruih pơ gang sơ drông oei pơm tơ le\ch tơ drong ưh ‘lơ\ng ‘năi: pơ gang hrơm lơ\m plei ‘long pơm ưh ‘lơ\ng truh jơ hngâm pran kon bơ ngai, pơm ‘me# ‘mach cham char, pơm ăn sơ drông, pơ rang j^ lơn pơ gang păng [ơm kơ ne# truh tơ mam đei yoa ăn ‘long pơ tăm hai.

-Lei vă pruih pơ gang sơ drông sơ đơ\ng, ‘lơ\ng bơ ngai pơ tăm sâu riêng athei tơ re\k truh tơ drong kiơ hă?

-Tiên si Lại Tiến Dũng: Găh tơ drong hơ găt mưh yoa pơ gang sơ drông, mă mônh bơ\n athei pơm kiơ\ 4 tơ drong tro\, tơ drong ‘nâu vă rim bơ ngai băt ngăl, sư đei roi tơ băt lơ ‘năi bơih. Mă 1 pruih tro\ pơ gang. Lăng kiơ\ đơ\ng sơ drông, pơ rang j^ phă ‘long mă bơ\n chă rơih kơ loăi pơ gang mă lăp. Găh noh dơ\ng, bơ\n athei pruih tro\ jơ năr hai. Kăl loi ‘no\h [ât pơ rang j^ oei đei to\ se\t păng ‘nao dơ dă đei, tam mă pran ‘no\h ‘lơ\ng hlo\h. Vă jang lăp dôm tơ drong ‘nâu hăm dôm unh hnam oei pơ tăm sâu riêng bơ\n athei mât dăr lăng tơ\ pơ gar hơ nơ\ng păng đei trong tang găn pơ rang j^ tro\ jơ năr. Ku\m hăm ‘no\h bơ\n athei pơm kiơ\ ‘lơ\ng tơ drong pha pơ gang hăm đak vă pruih ăn pơ gar ‘long. Hăm dôm unh hnam pruih pơ gang sơ drông, hơ drol hlo\h athei băt dôm kơ loăi pơ gang, băt hơ dăh rim kơ loăi. Inh pơ tih gia nhen 1,2 kơ loăi pơ gang [ôt đei nơ\r pơ tho yoa pha hăm 1,2 kơ loăi pơ gang đak, dăh mă pơ gang krăl. Rim kơ loăi pơ gang hach pha ra băl, đei pơ gang tơ klep tơ\ kơ [i, đei pơ gang tơ to\ yoa thoi no\h bơ\n athei băt hơ dăh găh dôm kơ loăi pơ gang. Găh no\h dơ\ng, bơ\n athei tang găn tro\ trong, lăng kiơ\ tơ drong s^t ‘lơ\ng đơ\ng rim pơ gang mă bơ\n io\k yoa mă tro\ păng athei pruih pơ gang til pơ gê mă ưh ‘no\h tơ\ kơ sơ\ ‘năr rơ ngơp.

-Lei a, lơ bơ ngai jang chu\n mir hrei ‘nâu io\k yoa pơ gang sơ drông mă lei tam mă tơ re\k truh tơ drong vei lăng jơ hngâm pran kơ dih kâu păng ‘nho\ng oh ju\m dăr mưh chă pruih 1,2 kơ loăi pơ gang, ih hăm đei nơ\r tơ tă yă kiơ hăm kon pơ lei ưh?

-Tiên si Lại Tiến Dũng: Trong vei sơ đơ\ng mưh pruih 1,2 kơ loăi pơ gang sơ drông athei pơm kiơ\ 1,2 tơ drong thoi âu: mă 1 ‘no\h bơ ngai đei tơ drong j^ hơ nơ\ng, j^ tơ\ hơ kar, bơ ngai ‘nao klăih đơ\ng j^ pơ lo\ oei rơ mơ\n, dro\ kăn hơ năp, ăn kon mo\m, đe hơ io\h… ưh gơ\h pel ngơ\r pơ gang sơ drông. Mă 2, bơ ngai yoa pơ gang sơ drông athei băt dôm tơ drong s^t kơ tang đơ\ng pơ gang, băt trong pruih thoi yơ vă gơ\h ‘lơ\ng. Mă loi mưh pruih bơ\n athei [ot găng ti mưh pha pơ gang. ‘Ngoăih kơ ‘no\h, tơ\ chu\n mưh bơ\n pruih pơ gang đa hu\t bơ\n kơ [i, kơ chai pơ gang kư\ kă. Mă lei khei ‘năr tơ je# âu bơ\n oei jang kiơ\ 1,2 trong jang nhen Vietgap, GlobolGap yoa thoi noh mih ma duch nă bơ\n đei đon vei lăng rơ go\h ‘lơ\ng [iơ\. Tơ\ âu vă jang tro\ trong ‘no\h bơ\n athei đei hơ nih pha pơ gang sơ drông hơ dro# păng an^h mong kơ [i, kơ chai pơ gang hơ dro#, mưh [e\nh ‘no\h bơ\n hơ nhăk so\h, [u\ hu\t. ‘Ngoăih kơ ‘no\h, bơ\n athei hru\k hơ băn ao vei lăng, gom muh măt mă tôm vă pơ gang huei [ơm tơ\ hơ kâu, [ơm tơ\ măt. Găh noh dơ\ng, mưh bơ\n pruih pơ gang sơ drông athei kep hơ tâp hla ar, cho# che roi tơ băt vă bơ ngai nai huei mât lơ\m an^h bơ\n ‘nao pruih pơ gang, vă huei pơm pơ răm ăn bơ\n. Hơ dai hăm ‘no\h, mưh pruih pơ gang bơ\n le# kơ so\ng xa [ât kơ plăh ‘nao pruih pơ gang, dôm tơ drong thoi âu sư [ơm ưh ‘lơ\ng tôch dêh truh jơ hngâm pran bơ\n.

-Lei a, bơ nê kơ ih vang pơ ma nuh hơ.

Thuem hăm Dơ\ng: Tơ blơ\