VOV4.Bahnar - Bơ\ jang tơ drong ato\k tơ iung cho\h jang xa kiơ\ trong jang hăm kơ măy kơ mo\k ‘nao, khei ‘năr âu ki, lơ kon pơ lei tơ\ apu\ng Dak Song, dêh char Dak Nông pơ\n tơ le\ch jên pơm đing tơ ruih đak kơ to\h, pơm hnam kơ lư\i, vei rong ‘long pơ tăm hăm kơ măy sinh ho\k… Dôm trong jang âu blu\ng a hơ nhăk ăn iok yoa kơ jăp yoa ‘mơ ‘met đei jên jang, tơ mam pơ tăm jing ‘lơ\ng, đei plei ‘yăl.

Xơnăm 2011, unh hnam yă Trần Thị Nga tơ\ thôn 1, xăh Nam Bình, apu\ng Dak Song, dêh char Dak Nông pơkă 10 ha teh pơtăm cà phê kră, hơto\k io\k yua kiơ\ trong pơkăp: 8 ha pơtăm tiu hăm tơm erih, 2 ha pơtăm cà phê hơdre\ch ‘nao păng pơtăm atu\m hăm lơ hơdre\ch ‘long pơtăm nai vă pơm yơp răh păng xa răh plei... Unh hnam yă Nga oei axong hloh 500 triu hlak jên vă pơkăp đing pơro kơtoh đak. Yă Nga ăn tơbăt, pơlăp đing pơro kơtoh đak noh đ^ 50 triu hlak jên ăn minh ha teh jang; rim xơnăm unh hnam axong pơkăp đơ\ng 2-3 ha. 2 xơnăm kơ âu, mir pơgar unh hnam yă Trần Thị Nga hlôi đei yua je# 6 tih hlak jên minh xơnăm, lơ\m noh jên axong jang tơjur [ôh hơdăh jo# đơ\ng yua trong ruih kơtoh đak. Yă Trần Thị Nga tơroi:“Trong tơruih kơtoh đak noh ưh kơ hoach bngai jang păng mong [iơ\ jơ ‘năr ruih đak. Pơtih nhen 1 ‘nu jang lơ\m minh măng minh năr vă ruih đei 10 ha, oei hăm trong ruih xo noh minh măng năr ưh kơ đei ruih đak truh 10 ha ôh. Bơ\n duh gơh lu\k lơ\k pho\ng păng pơgang lơ\m dơnâu đak ‘măn ruih đang kơ noh kơtoh kơtă tơ\ tơm tiu noh mong [iơ\ đak păng pho\ng rei păng pơgang adoi ưh kơ đei hoach tơ\ ‘ngoaih lơ”.

Pơgar unh hnam yă Nguyễn Thị Huệ, tơ\ xăh Trường Xuân, apu\ng Dak Song, dêh char Dak Nông hăm hloh 2 rơbâu tơm tiu, 1 rơbâu tơm kro#i, [ơ\r păng kro#i pung kơđoh jơk duh đei pơkăp đing pơro kơtoh đak. Yă Nguyễn Thị Huệ ăn tơbăt, trong ruih kơtoh đak noh hăp hram ja#p ăh ruih, tang găn teh tơhor păng hơto\k ăn teh hơiuch ‘lơ\ng ling lang, tơgu\m ăn ‘long pơtăm to\k giơ\ng xđơ\ng: “Unh hnam inh pơkăp đing pơro kơtoh đak, trong mă âu noh mong [iơ\ unh hơyuh, ưh kơ hoach bngai jang, mă hăt noh hăm pho\ng hiôk tơpă, ưh kơ đei hoach ôh. Oei găh anih pơtru\t choh jang xa noh pơtho trong yua pơgang, rim kơloăi pơrang đei kơdih minh kơloăi pơgang hơmet phara băl, pơtho athei kơdih ba chă ho\k hơlen trong jang ‘nao vă io\k jang gơh đei jơnei kjăp”

Tơ\ dôm xăh Thuận Hà, Thuận Hạnh, apu\ng  Dak Song, lơ unh hnam kon pơlei chă pơtăm ‘nhot lơ\m hnam hơnhoăl. Ato\k pơjing tơring juăt pơtăm minh hơdre\ch ‘long pơtăm, truh dang ei dôm xăh âu hlôi pơkă đei hloh 700 ha ‘nhot păng pơkao đei vei jang kiơ\ trong jang ‘nao. Jơnu\m pơgơ\r kơ 2 xăh âu oei tơgu\m kon pơlei jang kiơ\ 2 trong jang pơtăm ‘nhot lơ\m hnam hơnhoăl, ơng hơdre\ch hla xơ[ei lôm kiơ\ trong xđơ\gn rơgoh vă axong hơdre\ch pơtăm ăn tơring kon pơlei pơm jang. {ok Phạm Quang Chung oei tơ\ xăh Thuận Hà, apu\ng Dak Song ăn tơbăt: Gơnơm hơvơn đei hơdre\ch ‘long, tơjur jên jang, trong pơtăm ‘nhot, pơkao kơ unh hnam hlôi đei hơto\k io\k yua kjăp: “Pơtăm tơ\ tơring teh âu hloh 17 xơnăm kơ âu bơih, mă lei pơtăm nhen dang ei noh pơtơm [ôh đei yua lơ hloh pơtêng hăm dôm tơring teh tơmăn. Lăng atu\m pơtăm tenh noh lơ\m 2 khei đei xa bơih. Mưh 1 ha noh đei truh truh 300 triu hlak jên minh xơnăm.”

Kiơ\ kơ [ok Trần Văn Được, Kdră anih vei lăng kon pơlei xăh Thuận Hà, apu\ng Dak Song, ato\k choh jang xa kiơ\ trong ‘nao đei yua lơ jing minh lơ\m dôm tơdrong tơm mă xăh xkơ\t jang kiơ\ Tơchơ\t đơ\ng anih jang dêh char Dak Nông, lăng âu jing minh lơ\m dôm hơyak kăp g^t kơ tơring. Dôm tơdrong đei jơnei mă blu\ng kơ um ru\p jang âu tơgăl kơ pơtru\t jang kiơ\: “Tơ\ tơring hlôi đei pơkăp tơ\ xăh vă tơmơ\t jang hơlen lăng nhen um ru\p pơtăm hơmre\ ‘ngam, pro preng păng ‘nhot. Tơdrong đei yua lơ\m minh hơgăt teh jang noh lơ hloh. Tơdrong hiôk mă 2 noh kon pơlei đei tơre\k hăm trong jang ‘nao păng pơgơ\r tơdrong jang kiơ\ khoa ho\k kih thuơ\t gơh rơgei lơ\m tơdrong pơm jang”.

Hăm tơdrong jang đei jơnei mă blu\ng, apu\ng Dak Song, dêh char Dak Nông gô pơih xă um ru\p jang ato\k choh jang xa kiơ\ trong ‘nao vă hơto\k kjă kăp g^t ăn tơdrong choh jang xa. 

Kiơ\ kih sư choh jang xa Trần Ngọc Thủy, Pho\ kdră anih choh jang xa păng tơ iung tơring pơxe\l apu\ng Dak Song, dêh char Dak Nông: noh trong jang ruih kơtoh đak gô tơgu\m ăn mih ma duch nă mong lơ hloh [ơ\t chă răt tơmam đing pơro kơtoh đak ăn ‘long pơtăm. 

-P^nh: Ki sư Trần Ngọc Thủy ăi, apinh ih tơ roi hơ dăh dôm trong jang tơ ruih đak kơ to\h oei tơ le\ch jang tơ\ tơ ring bơ\n hrei ‘nâu lăng?

-Ki sư Trần Ngọc Thủy tơl: “Lơ\m sơ năm 2014, apu\ng tơ le\ch jang pơ long năng tơ\ 2  xăh, mă hơ tuch hơ nhăk ăn io\k yoa nhen thoi ‘me\h vă. Mă 1 ‘mơ ‘met đei đak, mă 2 gơ\h săy pho\ng lơ\m pơ yan to\\ phang hai, ‘mơ ‘met đei pho\ng, pho\ng huei kơ hiong tơ\ nai. Tơ ruih đak kơ to\h ưh lăp hơ dro## hăm tơm tiu đe\ch mă oei gơ\h tơ ruih ăn lơ kơ loăi ‘long nai hai, tôch đei yoa…”

-P^nh: Tơ drong hiôk, đei yoa đơ\ng tơ ruih đak kiơ\ đing kơ to\h thoi yơ păng trong jang âu hăm hơ me\\ng gơ\h pơih xă ưh?

-Ki sư Trần Ngọc Thủy tơl: “Tơ ruih đak kơ to\h, blu\ng a athei tơ le\\ch jên jang lơ, kon pơ lei athei băt trong tơ ruih kơ to\h, kăl đei pơ gar tơ hnă, ưh đei krang dêh păng gơ nang kơ đak tơ ruih hiôk hai. Kon pơ lei athei băt dôm tơ drong ‘nâu na gơ\h tơ le\ch trong [u\ đing tơ ruih đak kơ to\h âu. Lơ\m khei ‘năr truh, An^h jang nhôn vă tơ le\ch jang trong jang âu...”

-P^nh: Tơ mam vă pơm đing tơ ruih đak kơ to\h kơ dih âu kon pơ lei hăm ke\ đei jên răt pơm ưh, tơ dăh pơm lơ păng pơm kơ dih ‘no\h kơ jă sư dôm yơ?

-Ki sư Trần Ngọc Thủy tơl: “Hrei ‘nâu kơ jă pơm dang 60 triu hlak 1ha, An^h nhôn hlôi pơ ma nuh hăm an^h jang ki thuât Tây Nguyên pơm hăm kơ jă re\h [iơ\. Kơ jă re\h [iơ\ âu ku\m gơ nơm đơ\ng te\h pơ gar tơ hnă dăh krang păng đak tơ ruih thoi yơ hai.”

-P^nh: Kon pơ lei ‘me\h pơm đing tơ ruih ‘no\h đei tơ gu\m thoi yơ?

-Ki sư Trần Ngọc Thủy tơl: “Hrei ‘nâu an^h vei lăng cho\h jang xa oei pơ tho ăn kăn [o# pơ trut cho\h jang xa păng roi tơ [ôh ăn kon pơ lei trong pơm. Bơ\ jang hăm An^h vei lăng cho\h jang xa, an^h pơ tru\t cho\h jang dăh mă kăn [o# tơ\ xăh chă tơ gu\m ăn kon pơ lei pơ ma nuh hăm bơ ngai jang đơ\ng công ty truh pơm, tơ trơp đing tơ ruih đak kơ to\h. Lăp chă pơ tho ki thuât pơm, tơ trơp đing ăn kon pơ lei đe\ch, tam mă đei jên vă tơ gu\m ăn kon pơ lei pơm. Tơ dăh kơ dih kon pơ lei năm răt tơ\ công ty vă pơm đing hăm tơ drong pơ tho tơ [ôh đơ\ng kăn [o## jang ki thuât ‘no\h kon pơ lei pơm [ônh [iơ\. Mă tơ pă, kon pơ lei truh răt tơ\ công ty ‘no\h đei tơ [ôh ăn ki thuât pơ lăp, tơ trơp đing hloi, thoi no\h sư đei yoa [iơ\ păng jên pơm ku\m to\ se\t [iơ\ ‘năi.”

Nơ\r bơ nê: Lei à, bơ nê kơ ih hơ!

Lan -Dơng chih păng pơre nơ\r