VOV4.Bahnar - Lơ\m vă đ^ pơyan ‘mi jing khe\i năr kăl hlo\h hăm ‘long chehphe kơ yuơ khe\i năr au ‘long chehphe to\k bo\k răk dôm kơchơt kro pơ jing găr. Tơdrong mă au tơchơ\t hơdăh tru\h găh ple\i păng tơdrong ‘lơ\ng kơ găr chehphe mư\h chă phe\. Adoi, ‘nau jing jơ ‘năr ‘long chehphe chăt blu\h sơdrai vă răk ăn pơyan đơ\ng ro\ng. Kơ yuơ lơ lo\h tơdrong ve\i lăng năng tông kơchơ\t ‘lơ\ng, tang găn hơlau pơrang sơdrông pơra\m chehphe lơ\m khe\i ‘năr au đe\i lăng kăl hlo\h.

{ok Nguyễn Văn Lai, oei tơ\ thôn 4, xăh Ea Kiết, apu\ng Cư Mgar, d/c Dak Lak ăn tơbăt, unh hnam [ok đei 2 ha cà phê to\k bo\k ăh xơnăm pe\ plei. Pơyan âu ki, unh hnam [ok đei io\k 8 tấn cà phê klong. Khei năr âu, cà phê to\k bo\k ăh khei rong plei păng găr hơpôm bơih, noh [ok hơnơ\ng tuh kơchơ\t ‘lơ\ng vă tơm gơh giơ\ng pran. Kiơ\ tơdrong hlôh vao đơ\ng [ok, lơ\m pơyan ‘mi, [ok tuh pho\ng 3 ‘măng. Blu\ng pơyan ‘mi, unh hnam [ok lu\k lơ\k pho\ng đạm păng lân tuh ăn ‘long pơtăm, rim tơm tuh pơhlom 0,5kg. Đơ\ng ro\ng kơ noh, gô tơm rong găr hơpôm bơih noh pơtơm tuh pho\ng NPK. Truh ăh je# đ^ pơyan ‘mi, [ok tuh minh ‘măng pho\ng dơ\ng đang kơ noh pe\ plei. {ok Lai ăn tơbăt: ‘Măng mă blu\ng tuh lơ noh lân hăm Urê, ‘măng mă 2 noh tuh NPK yuơ hăp kăl lơ, dang tơplih tuh pho\ng kali vă hăp rong plei, ‘măng mă 3 noh tuh pho\ng NPK.

Mă lei, hăm dôm pơgar cà phê đunh xơnăm păng dôm pơgar pơtăm tơ ‘măl, lơ hơgăt teh oei giơ\ng noh lơ\m pơkă vei lăng mih ma duch nă athei tơre\k truh tơdrong tuh pho\ng hữu cơ ăn kơ teh. Kơlih đơ\ng jang lơ xơnăm, kơchơ\t hữu cơ lơ\m teh jing xap, mă hăt noh tơ\ dôm tơring teh krang, teh tơhor. ‘Nâu jing khei năr [lep vă bơ\n tuh pho\ng ‘lơ\ng ăn teh, vei xđơ\ng dôm kơchơ\t ‘lơ\ng lơ\m teh. Pho\ng hữu cơ jing minh lơ\m dôm trong jang kăp g^t vă bơ\n pơ ‘lơ\ng giơ\ng teh. Mih ma duch nă axong tuh pho\ng kiơ\ xkơ\t kơchơ\t teh păng xơnăm kơ ‘long pơtăm. Tiến sih Tôn Nữ Tuấn Nam, xơ\ jang kdră lăm jang khoa ho\k, kơ Anih jang hơlen kih thuơ\t choh jang xa jang găh bri Tây Nguyên tơre\k: Hăm dôm pơgar cà phê đei yua đơ\ng  6-7 tấn găr hăm hơdre\ch ‘nao noh lơ\m minh ‘măng pơyan ‘mi bơ\n tuh 4 ‘măng pho\ng noh tuh ‘măng mă âu đang noh tuh ăh hơtuch pơyan ‘mi. Oei hăm dôm pơgar cà phê tơ\ hơla 4 tấn găr noh ‘măng tuh pho\ng âu jing ‘măng mă ano# lơ\m xơnăm. Mă lei tuh thoi yơ noh mih ma duch nă athei băt ‘măng tuh mă hơtuch duh ne\ kơ klui jat ôh, tuh klui noh hăp ưh kơ đei axong kơchơ\t ‘lơ\ng tơtom ăn kơ tơm cà phê bơ\n. Mưh nhen tuh 3 ‘măng pho\ng ăh tong ane# khei 9 noh lăp bơih, oei tuh 4 ‘măng noh athei tuh hrôih hloh păng ‘măng mă ano# noh bơ\n tuh klui hloh to\ xe\t mă lei bơ\n athei tuh adrol kơ đ^ pơyan ‘mi noh pho\ng gơh hram ‘lơ\ng hloh.

            Kiơ\ tơdrong hơlen găh teh păng tuh pho\ng đơ\ng Anih jang hơlen khoa ho\k choh jang xa păng jang găh bri Tây Nguyên ăn [ôh: lơ\m pơyan ‘mi tơm cà phê kăl pho\ng đạm păng Kali hăm kxo# lơ hloh. Lân adro# đei pơhlom 5% pơtêng hăm đạm păng kali. Đơ\ng ro\ng kơ noh lưu huỳnh, magie atu\m hăm to\ xe\t kẽm păng bo. Rim kih sư juăt jang găh choh pơtăm ăn tơbăt, mă kăl ưh kơ đei lơ mă lei dôm kơchơ\t nhen lưu huỳnh, can xi, magie, mă g^t noh kẽm păng bo kăl ăn ‘long pơtăm to\k giơ\ng pran. Yuơ noh, ăh tuh pho\ng ăn tơm cà phê athei tơre\k truh kơchơ\t trung păng vi lượng noh tuh pho\ng ăn ‘long pơtăm gơh hram ‘lơ\ng hloh, plei lơ păng cà phê ‘lơ\ng hloh. Thak sih Phạm Công Trí, Kdră môn ho\k găh choh jang xa jang găh bri, kơ anih jang hơlen khoa ho\k choh jang xa jang găh bri Tây Nguyên ăn tơbăt: Găh pho\ng noh jing tơmam xa rong ‘long pơtăm, ‘long pơtăm pran noh mă plei gơh pran, noh mih ma duch nă athei tơre\k tuh pho\ng NPK, tuh pho\ng khoáng mă mih ma duch nă hơnơ\ng krao noh pho\ng lu\k lơ\k hăp tam mă đei tôm kơchơ\t đa trung vi lượng mă kăl noh trung vi lượng ăn tơm yuơ noh cà phê ưh kơ pran mưh dôm pơgar cà phê kră đei to\ xe\t plei noh tơdrong tuh pho\ng lu\k lơ\k tam mă [ôh răm kiơ hăm dôm hơdre\ch ‘nao păng đei lơ plei nhen dang ei, mưh bơ\n tuh ưh kơ măh pho\ng đa trung vi lượng păng dôm kơchơ\t nai kăl ăn ‘long pơtăm noh gô răm lơ hloh.

Xkơ\t tuh pho\ng duh đei rim bngai juăt jang găh choh pơtăm tơroi, athei tuh pho\ng tro\ khei năr pơkăp, tuh mă tôm măh păng athei hơto\ kơchơ\t ‘lơ\ng kiơ\ pơkăp hơdăh. Kiơ\ kơ tơdrong ‘lơ\ng hăm kơloăi pho\ng hữu cơ mă bơ\n tuh lơ dăh mă to\ xe\t. Hăm pho\ng hữu cơ đei kơchơ\t hữu cơ đơ\ng 20 truh 25% noh tuh đơ\ng 10 truh 15kg/tơm, oei hăm pho\ng đei kơchơ\t hữu cơ kpal kơ 30% noh tuh đơ\ng 3 truh 5kg/tơm, bơ\n duh gơh yua dơ\ng pho\ng hữu cơ đei kơchơ\t khoáng vă hơto\k plei iăl păng găr cà phê gơh ‘lơ\ng. Hăm dôm pơgar cà phê đei hla jơk hơtăng, dôm hla tơ\ hơla noh reng noh yua pho\ng NPK 16 – 8 - 16 + 13S + TE  dăh mă NPK 16 - 8 - 18+ 7S+ TE hăm xkơ\t 600- 800kg/ha. Oei mưh [ôh hla jơk hơdăh, hla hơ[ơ\l noh yua pho\ng NPK 12-7-17+TE hăm xkơ\t 600 truh 800 kg/hectar. Mưh hăm pho\ng đơn, mih ma duch nă yua atu\m hăm pho\ng SA+ ure păng pho\ng Kali hăm xkơ\t 300kg SA+ 175kg ure/ha. Pho\ng Kali tuh hăm xkơ\t 225kg/ha. Mă lei, mih ma duch nă athei băt ne\ yua pơđ^ pho\ng SA kơlih hăp gô rơkăh lưu huỳnh. Mă lei mưh yua  100% kơchơ\t đạm noh găr cà phê ưh kơ đei [âu phu. Lơ\m khei tơm oei rong plei mưh ke\ đei, mih ma duch nă pruih to\ xe\t pơgang pruih hla, vă tơm giơ\ng păng đei lơ pho\ng đạm, Kali păng Canxi, Magie, kẽm, bo yuơ lu hăp pơm hơto\k ‘lơ\ng găr  cà phê.

Vă ‘long pơtăm hram kơchơ\t ‘lơ\ng hloh, đei yua lơ găh mu\k drăm, noh mih ma duch nă duh kăl tơre\k truh hơyuh to# ‘mi vă tuh ăn ‘long pơtăm. Dang ei hơyuh to# ‘mi tơ\ tơring Tây Nguyên ưh kơ đei xđơ\ng, lơ ‘măng ‘mi tih atu\m hăm kial phu\t huơ\r hơnơ\ng ăh kxơ\ păng kơmăng noh teh tơhor tơnap kơ hơlen. Yuơ noh kih sư Nguyễn Văn Duy, Ko\ng ti  pho\ng rei Bình Điền pơtruh nơ\r: Adrol kơ tuh pho\ng bơ\n athei tơre\k hăm minh [ar tơdrong ie\ noh lơ\m khei năr tơje# âu, đei ‘mi tih noh dôm tơring kông mă bơ\n tuh pho\ng ăh ‘mi hơ iuch mă lei tuh ăh kxơ\ noh mă đei ‘mi tih bơ\n adoi tuh pho\ng noh hiong lơ hloh. Kơlih ăh pơgar hơneng găh teh atu\m hăm ‘mi đunh, ‘mi tih noh pho\ng hach păng tơhiu pơđ^, mưh pơgar teh tơmăn, ‘mi lơ thoi noh rơh tơm cà phê gô trep truh 95% pho\ng păng kơchơ\t ‘lơ\ng đơ\ng 0 truh 30cm to\k tơ\ kpal, mưh ‘mi tih mă bơ\n tuh pho\ng ăh kxơ\ noh pho\ng hach păng hram kiơ\ tăl rơh tơm, tơdrong mă noh pơm ăn kơ bơ\n hiong lơ kơchơ\t ‘lơ\ng noh mih ma duch nă tơre\k tang găn tuh pho\ng ăh ‘năr ‘mi tih.

Lan - Zưt chih păng rapor