VOV4.Bahnar  -  Hăm lơ pơ gar che\hphe đei buch hut vă pơ tăm ming plơ\ng, khei ‘năr âu bơ ngai pơ tăm che\hphe oei chă rơih hơdre\ch vă ơng, hơ met tơđăh vă pơ tăm ‘nao sơ năm đơ\ng ro\ng kơnh.

Chehphe ‘no\h ‘long pơtăm đunh năr, khe\i năr io\k yua lơ\m 40 sơnăm gô mơ\ng hơdre\ch, găh ve\i lăng năng tông. Kơ yuơ lơ lo\h vă sơđơ\ng ăn jang sa đe\i io\k yua kơ jăp ‘no\h tơdrong chă rơih hơdre\ch adoi nhen kih thuơ\t pơm hơdrech tro\ [lep jing tơdrong kăl hlo\h. Tiến sỹ Phạm Việt Hà, Dơno\ an^h tơm chă tơche\ng Khoa học Kih thuơ\t Tây Nguyên tơbăt: “ Tơdăh bơ\n đei găr ‘lơ\ng le\i gô pơ jing đe\i pơgar ‘long blu\h vơ\ jing ‘lơ\ng, ple\i lơ păng ke\ pơ krơ\ng hăm pơrang, sơdrông pơra\m lơm 20-30 sơnăm khe\i ‘năr chehphe ple\i. Hăm dôm găr chehphe bơ\n răt io\k đơ\ng dôm an^h te\ch mơdro  ‘lơ\ng. Dăh kơ chăng ‘ne\ io\k chehphe mir pơgar bơ\n vă pơm hơdre\ch, kơ yuơ bơ\n je\i băt, chehphe je\i vir mơ\n, mă đơ\ng dơnơm chehphe bơ\n ple\i ‘lơ\ng ră mă le\i mư\h io\k găr chă pơtăm kơnh ư\h gan hơmo\ dơnơm ple\i ‘lơ\ng nhen tơm so kơna mư\h chă răt dơđăh chehphe ‘no\h bơ\t răt đơ\ng an^h pơm tơle\ch hơdre\ch ‘long pơtăm ‘lơ\ng hlo\h.”

Hre\i au đe\i [ar kơ loăi chehphe ‘no\h chehphe che păng chehphe vo#i. ‘Nau kơ loăi chehphe đe\i tơdrong blu\h vơ\ jing ‘lơ\ng phara d^h băl. Kơ yuơ lơ lo\h trong jang păng kih thuơ\t pơm hơdre\ch hăm [ar hơdre\ch au phara d^h băl. Hăm găr hơdre\ch chehphe vo#i, kon pơle\i bơ\n chă răt hơdre\ch TRS1 hlôi đe\i Dơno\ an^h tơm ve\i lăng cho\h jang sa păng ato\k tơ iung tơring tơrang drơ\ng nơ\r ‘lơ\ng vă tơmơ\t pơtăm. ‘Nau hơdre\ch ‘lơ\ng hlo\h ăn chă pơtăm. Tơ\ Dak Lak, hơdre\ch TRS1 bơ\n chă răt tơ\ Dơno\ an^h tơm chă tơche\ng Khoa ho\k kih thuơ\t Cho\h jang sa bri ‘long Tây Nguyên, kơso# hnam 53, trong Nguyễn Lương Bằng, pơle\i tơm Buôn Ma Thuột. Tiến Sỹ Phạm Việt Hà tơroi tơbăt: “Mư\h bơ\n chă răt hơdre\ch ‘no\h đe\i Dơno\ an^h tơm au tơroi tơbăt ăn chă ơng dơđăh lơ liơ, vei lăng lơ liơ mă [lep păng bơ\n pơm kiơ\ nơ\r pơtho tơbăt au hloi. M^nh nơ\r pơkă dơ\ng mư\h bơ\n chă răh dơđăh, păng dôm găr đăh đơ\ng ro\ng ‘no\h ư\h kơ gan pran jăng hăm găr đăh hơdrol kơna bơ\n ‘ne\ chă io\k ơng dôm dơđăh au.”

Găh kơdu\ng păng tăh te\h lơ\m kơdu\ng ơng, kon pơle\i bơ\n răt kơdu\ng sak ơng kơ loăi 13x23cm vă dơđăh chehphe blu\h vơ\ ‘lơ\ng lơ\m 6 khe\i tơ\ pơgar ơng. Găh te\h chă hrok lơ\m kơdu\ng, ‘ngoăih dôm te\h hlôi pơkă nhen te\h ‘lơ\ng, mơ\r ‘lơ\ng, pho\ng vi sinh dăh mă pho\ng lân ‘no\h kon pơle\i bơ\n chă hrau hăm 10% kam [a vă tơgu\m ăn ‘long jing ‘lơ\ng, mă kăl kon pơle\i bơ\n chă io\k te\h ơng đơ\ng tơring ư\h kơ đe\i pơtăm chehphe păng hơdrol vă tăh lơ\m kơdu\ng ơng bơ\n pơm hơmet te\h mă ‘lơ\ng vă hoe\i đe\i pơrang sơdrông pơra\m. Tiến sỹ Phan Việt Hà tơroi tơbăt dơ\ng: “ Kơ yuơ hre\i au pơrang j^ lơ\m te\h tôch kơ lơ, tơdăh bơ\n io\k te\h ư\h kơ rơgo\h ‘lơ\ng kơnh pơm ăn chehphe bơ\n ơng ư\h kơ jing ‘lơ\ng kơ yuơ đe\i pơrang pơra\m păng đơ\ng ro\ng au kơnh chehphe ư\h kơ ‘lơ\ng, ư\h kơ gan ple\i. Hăm te\h ơng, bơ\n io\k te\h rơgo\h ‘lơ\ng, ‘no\h te\h tơ\ dôm an^h tim lăh chă pơtăm chehphe, mư\h vă hrok ‘no\h bơ\n pơm rơgo\h te\h vă pơlôch sơmach sơdrông lơ\m te\h. Trong gơlong bônh hlo\h, kon pơle\i bơ\n tơraih te\h, bơ\n io\k ao mi lo\ng klơ\p tơ\ kơpal te\h, pơm lơ lo\h vă mư\h ‘năr pơ chrrang kơnh te\h to\ pơlôch pơrang j^ lơ\m te\h, pơlôch kơtăp sơdrông lơ\m te\h.”

Lơ\m mă pơgar ơng đe\i chă kru\h krum bing yơ\p păng tơruih hơnơ\ng kơna rim pơrang j^ [ơônh chek lar pơm pơra\m rơ\h kơna kon pơle\i bơ\n chă dăr lăng hơnơ\ng. Mư\h đe\i [o#h pơrang pơra\m, kon pơle\i bơ\n io\k yua pơgang validasil pruih hăm pơgang kơtang 0,5% vă pơlôch pơmau pơrang, kon pơle\i bơ\n je\i gơ\h io\k yua pho\ng mơ\r sinh ho\k Tricodecma vă tơruih ăn dơđah chehphe vă dă [iơ\ đe\i pơmau pơrang pơra\m.

Nam Trang ch^h io\k đơ\ng Radiô hơdah rup Dak Lak

Bơngai tơblơ\ nơ\r: AmaZưt