VOV4.Bahnar - Kon pơlei pơtăm [um [lang tơ\ dêh char Gia Lai oei tơjră hăm pơrang ‘nao pơm jô hla [um [lang. Mă tam mă pơrăm tih tên ră mă lei minh [ar hơgăt [um adoi [ơm hlăm bơih, pơm ăn tơm [um ưh ke\ to\k giơ\ng, [um ie\, ưh đei yua lơ. Hơbo\ pơrang gô tơpoh lang xă mưh ưh đei trong hơlen tang găn pơrang tơnăp.

Unh hnam [ok Phan Văn Quang, tơ\ thôn Yên Phú 2, xăh Chrô Pơnan, apu\ng Phú Thiện, dêh char Gia Lai đei 3ha [um [lang. Dôm xơnăm adrol, [ok pơtăm hơdre\ch [um đei tơ\ tơring noh tơm [um to\k giơ\ng pran. Mă lei, xơnăm âu [ok tơplih pơtăm hơdre\ch [um nai đei lơ [um hloh, răt đơ\ng tơring nai păng hlôi [ơm pơrang jô hla hăm [um vă je# đ^ hơgăt pơtăm. Mă [ơm pơrang mă lei [ok duh oei adrin rong pơgar [um hăm tơdrong hơpơi đei yua dôm yơ da [iơ\ dôm ăi: “Unh hnam inh đei 3ha [um [ơm pơrang jô hla, duh je# bu\ch yua bơih, mă lei dang ei hơbo\ [um duh ưh đei lơ, noh unh hnam inh duh adrin rong đei yua dôm yơ brăm brăi dôm ăi đe\ch”.

Yua hơdre\ch đe te\ch kư\ kă lơ\m tơring duh jing minh tơdrong tơm pơm ăn lơ hơgăt [um [lang tơ\ Gia Lai [ơm pơrang jô hla. {ok Đỗ Hoàng Châu, Pho\ kơdră anih vei lăng kon pơlei xăh Ia Tul, apu\ng Ia Pa ăn tơbăt, xăh đei je# 5ha [um [ơm pơrang pơrăm yuơ tơdrong tơm âu: “Rim unh hnam âu ưh kơ măh hơdre\ch pơtăm, tơm hơdre\ch ưh đei tôm noh ăh khei 4, khei 5 xơng đei gre chơ tơm [um [lang te\ch kiơ\ trong noh răt ‘nhăk pơtăm păng [ơm pơrang jô hla [um. Oei dôm unh hnam pơtăm hơdre\ch xo noh ưh đei kiơ ôh”

{um [lang [ơm pơrang mă lei hăm tơdrong kơche\ng ke\ do\ng dang yơ brăm dang noh, yuơ noh tôm unh hnam kon pơlei đei hơgăt [um [lang [ơm pơrang jô hla adoi le# pơgar, ưh đei hơmet pơrang nhen tơroi đơ\ng anih jang kơpal. Đơ\ng noh, pơm ăn pơrang lang xă tenh hloh. Nhen tơ\ apu\ng Phú Thiện, [ok Bùi Trọng Thành, Kơdră Anih Choh jang xa păng Hơto\k tơring pơxe\l ăn tơbăt, ja#p apu\ng hlôi đei je# 60ha [um [lang [ơm pơrang pơrăm, ako\m tơ\ 2 xăh noh Chrô Pơnan păng Ia Hiao:  “Apu\ng hlôi pơkăl 2 tơring tơ\ kơpal hơto\k jang duh nhen pơgơ\r khul jang tơgu\m vă chă xoh le# hămhơgăt [um [ơm pơrang. Atu\m hăm noh duh pơgơ\r rim tơring hơmet axong jên jang vă tơgu\m ăn kon pơlei kiơ\ pơkăp”

Kiơ\ tơdrong hơlen đơ\ng anih choh jang xa dêh char Gia Lai, dang ei lơ\m dêh char hlôi đei pơhlom 130 ha [um [lang [ơm pơrang jô hla yuơ virus, ako\m tơ\ 5 apu\ng Phú Thiện, Ia Pa, Krông Pa, Chư Pưh păng th^ xăh Ayun Pa. {ar hơdre\ch [um [lang đei [ôh [ơm pơrang noh HLS11 păng hơdre\ch KM419. {ok Hà Ngọc Uyển, Kơdră Anih choh pơtăm păng Vei hơlen ‘long pơtăm dêh char Gia Lai ăn tơbăt, âu jing kơloăi pơrang ‘nao đei lơ\m pơyan jang xơnăm 2018, dang ei tam mă đei pơgang hơmet păng tơpoh lang xă tenh kuăng. Yuơ noh atu\m hăm tơdrong tơroi ăn kon pơlei ne\ gan yua hơdre\ch đe te\ch kư\ kă lơ\m tơring, Gia Lai oei hăt hot tơle\ch lơ trong jang vă tang găn tơpoh pơrang: “Rim apu\ng duh tơle\ch jang, đơ\ng ro\ng kơ ako\m jơnu\m pơgơ\r jang noh athei axong, pơjao tơdrong jang, tơguăt xơnong jang hăm rim anih jang, tơguăt hăm rim xăh mă [ơm pơrang pơrăm vă đei trong jang. Adrin vei xơđơ\ng hơgăt [um hloh 100ha. Mă 3 noh, pơgơ\r rim anih juăt jang duh nhen jơnu\m pơgơ\r tơring jang tơnăp tơdrong tơdrong hơlen pơrang hăm ‘long pơtăm mă io\k hơdre\ch đơ\ng dêh char nai vă tang găn pơrang tơpoh lang xă.”

 Gia Lai jing dêh char mă 11 lơ\m ja#p teh đak đei [ôh pơrang jô hla hăm [um [lang. Pơrang hlôi pơrăm tih tên ăn mir pơgar kon pơlei. Mă lei, tơdrong jang hơmet pơrang duh oei adar, lơ\m kơplăh hơgăt [um [ơm pơrang oei to\k lang xă ja#p jang.

Găh tơdrong pơrang pre\nh hla [um [lang tơ\ tơring adoi nhen trong hơmet pơ ‘lơ\ng, [ok Hà Ngọc Uyển, Kơdră An^h ve\i lăng Cho\h pơtăm păng Ve\i lăng ‘long pơtăm dêh char Gia Lai tơroi tơbăt hơdăh hlo\h dơ\ng.

- {ok ăi, ih tơroi lăng tơdrong pơrang pre\nh hla [um [lang tơ\ tơring?

- {ok Hà Ngọc Uyển: Pơrang pre\nh hla [um [lang ‘no\h kơ yuơ virus pơra\m tơ\ [um [lang jing pơrang hle. Năr blu\ng khe\i 9, đe\i [ar apu\ng [o#h pơrang au ‘no\h Phú Thiện păng Ia Pa. Dang e\i hlôi đe\i 5 apu\ng đe\i tơpo\h pơrang pre\nh hla [lang hăm hơgăt te\h [um [lang răm ‘no\h 129 ha.

- Tơ\ anăp tơdrong au, dôm trong jang hlôi tơle\ch jang vă tang găn hơlau, hơmet pơ ‘lơ\ng pơrang au ‘no\h lơ liơ ho\ [ok?

- {ok Hà Ngọc Uyển: Găh tơdrong che\p pơgơ\r ‘no\h Dơno\ an^h ve\i lăng cho\h jang sa păng ato\k tơ iung tơring tơrang hlôi pơgơ\r hop ako\m lơ\m dêh char, tơroi tơbăt, tơle\ch jang kiơ\ păng pơtho tơbăt rim trong jang vă tơle\ch jang kiơ\, ‘no\h pơđ^ tơdrong jang [ơ\t măt păng đunh đai. Rim trong jang hlôi đe\i jang kiơ\ ‘no\h: dêh char hlôi ch^h pơtru\h hla bơar athe\i iung jang hơmet pơ ‘lơ\ng pơrang pre\nh hla [um [lang. Dang e\i 4 apu\ng hlôi pơjing đe\i an^h bơ\ jang pơro# păng pơjing trong vă jang, đơ\ng pơtho tơbăt tru\h pơm tơle\ch hla bơar đơ\ng no\h pơ pro\ khu\l bơ\ jang tang găn. Hơvơn rim kang [o# kih thuơ\t kơ rim tơring hoe\i đe\i pơrang pre\nh hla [um [lang pơra\m, iung jang atu\m hăm rim tơring pơtho tơbăt adoi nhen pơro# jang chă ro# hu\t pơ đ^ dôm hơgăt te\h [um [lang răm. Đe\i [ar apu\ng hlôi tơroi tơbăt hơgăt te\h [um [lang đ^ ro# hu\t. Mă hơdăh ‘no\h apu\ng Chư\ Pư\h ro# hu\t 4ha, apu\ng Ia Pa ro# hu\t 5ha. Rim apu\ng je\i to\k bo\k iung jang, lăp đơ\ng ro\ng pơjing khu\l che\p pơgơ\r ‘no\h pơjao tơdrong jang ăn rim an^h bơ\ jang, jang hơdoi hăm rim tơring đe\i pơrang pre\nh hla [um [lang  tơ iung pơjing trong jang. Hơdrin ro# hu\t pơđ^ 100ha [um [lang răm. Mă pêng, pơro# athe\i rim an^h bơ\ jang găh au adoi nhen kơdră tơring bơ\ jang ‘lơ\ng dăr lăng hơlen mă [re\ rim hơdre\ch ‘long pơtăm đơ\ng dêh char anai te\ch ăn lơ\m tơring vă ke\ tang găn pơrang tơpo\h lang să.

- Ih hăm đe\i chă pơkă yă kiơ hăm, kon pơlei ưh?

- {ok Hà Ngọc Uyển: Pơrang hla pre\nh pơrăm tơ\ [um [lang tôch hli hlơt kơ yuơ hăp tơpo\h tôch kơtang, mă [ar pơm pơra\m kơtang tru\h găh ple\i adoi nhen tơdrong ‘lơ\ng [um kơ [um [lang.  Tơdrong tơpo\h hăm đe\i [ar tơdrong: Mă blu\ng ‘moi kiơ\ hơdre\ch. Hlo\h đơ\ng dăr lăng ‘no\h găh lơ hơdre\ch [um [lang kơ d^h kon pơlei chă răt d^h băl đơ\ng Tây Ninh. Trong tơpo\h mă [ar đơ\ng dơnơm đe\i pơrang pơra\m năm tơ\ tơm ‘lơ\ng, pơm ăn dơnơm je\i đe\i pơrang pơra\m. Kơna, nhôn chă pơkă ăn kon pơlei, mă blu\ng, lơ\m hơgăt te\h đe\i pơrang pơra\m ‘no\h ro# hu\t hloi. Dôm dơnơm hlôi đe\i [um hlo\h 7 khe\i ‘no\h kon pơlei ako\m ve\i lăng năng tông mă tơnăp, ro# hloi [um hăp chă hie\m kon tơrong. Lăp đơ\ng ro\ng ro# ‘no\h kôch io\k pơ đ^ bơ\n rơ\h, io\k pơ đ^ tơm [um [lang đơ\ng no\h so\h hu\t pơ đ^. Găh dôm [um [lang ‘nao 3 khe\i, tơdrong răm kơtang hlo\h 50% ‘no\h kăl chă ro# hu\t pơ đ^ hloi vă dă [iơ\ tơpo\h năm tơ\ anai. Nhôn je\i pơkă ăn kon pơlei ‘ne\ chă pơtăm hơdre\ch [um [lang HLS11 păng hơdre\ch KM419. Mă [ar, ư\h kơ gơ\h chă chơ dôm tơng [um [lang hlôi đe\i pơrang pơra\m  năm tơ\ tơring hoe\i đe\i pơrang pơra\m.

- Lei ah, bơnê kơ ih hơ [ok hơ.

Bơngai ch^h : Công Bắc

Tơblơ\ nơ\r : Lan - Amazưt