Gia Lai: Kơ jă hơmre\ tơjur kơtang

Đe\i [ơm tru\h tơdrong tơmam drăm cho\h jang sa te\ch ư\h kơ hlot, kơ jă tơ jur kơtang, tơ\ Gia Lai, kơ jă hơmre\ je\i tơ jur kơtang pơm ăn kon pơle\i hiong răm kơtang. Tơ\ chu\n pơgar hơmre\ lơ pơle\i găh rim tơring Hà Tam, Tân An apu\ng Đak Pơ păng rim phương An Bình, An Phước, An Phú kơ th^ xăh An khê dăh mă tơring Đông, Nghĩa An, Đak Hlơ apu\ng Kbang hơmre\ to\k bo\k đum không khang [e\nh chu\n pơgar mă le\i lơ kon pơle\i prăh prang ư\h kơ ‘me\h phe\. M^nh [ar tơring hlôi bu\ch hu\t vă pơtăm ‘long pơtăm anai. Atu\m hăm tơdrong tơm kon pơle\i tơdui d^h băl chă pơtăm hơmre\ lơ, ‘nau je\i kơ yuơ đơ\ng tơdrong chă te\ch mơdro tôch gơnang lơ\m tơdrong răt io\k đơ\ng Trung Quốc đe\ch.

To\k bo\k oei ăh pơyan jang, kơ hre\ng ha hơmre\ đum brê mă lei lơ bngai jang mir tơ\ dôm apu\ng găh hle\ch kơ dêh char Gia Lai nhen Đak Pơ, Kbang, An Khê, Kông Chro le# hloi ưh kơ vă pe\ yua. {ok Nguyễn Văn Bộ, oei tơ\ thôn 5, xăh Hà Tam, apu\ng Đak Pơ ăn tơbăt, xơnăm adrol ky bngai jang mir lơ\m tơring pơtăm hơmre\ đei yua lơ noh pơyan âu, [ok hlôi tơplih 6 sào kơtao vă pơtăm hdre\ch ‘long âu. Ngêh ngăi gô đei jơnei, mă lei kjă hơmre\ tơjur hơnơ\ng đơ\ng 30.000 hlj/k^ ăh je# đ^ pơyan adrol ky, oei pă 12.000 hlj/k^ ăh blu\ng xơnăm âu păng dang ei oei pă 6.000 hlj/k^, lơ\m kplăh noh đei jên hơpăh pe\ noh đ^ 5.000 hlj.k^, pơm ăn [ok ưh kơ đei yua tih tên. Dang ei hơmre\ to\k bo\k oei đum brê lơ\m pơgar mă lei [ok Bộ le# hloi ưh kơ vă pe\ ako\m: “Jo# hơlen lăng ưh kơ đei yua noh le# hloi. Ba ưh kơ băt thoi yơ, ăh blu\ng pơyan oei đei 11.000 - 12.000 hlj/k^ đang kơ noh hăp tơjur. Kơtơ\ng ang akhan găh Trung Quốc lơ dêh hnang noh đe ưh kơ vă răt dơ\ng ôh”

Lang xă pơtăm hơmre\ noh kơ rơbâu unh hnam kon pơlei tơ\ dôm apu\ng găh hle\ch kơ dêh char Gia Lai to\k bo\k oei to# đon yuơ kjă hơmre\ tơjur kơtang. Ưh kơ đei noh lơ unh hnam he\l kơ đon bu\ch hu\t le# pơgar hơmre\ to\k bo\k oei đum vă tơplih pơtăm hdre\ch ‘long nai nhen kơtao, ‘nhot, tôl.

Atu\m hăm tơdrong tơnap tap noh dôm bngai jang pơdro tơ\ tơring. Tơdrong te\ch răt hơmre\ mă hăt noh Trung Quốc dang ei nhen le\ pơdơh răt tơmam yuơ noh tơmam drăm te\ch tơnap. Yă Nguyễn Thị Trầm, bngai pơdro juăt răt hơmre\ tơ\ xăh Hà Tam, apu\ng Đak Pơ ăn tơbăt, pơyan hơmre\ xơnăm 2013, yă răt păng te\ch đei vă je# 50 tấn hơmre\ hơdrih ăn teh đak Trung Quốc. Tơdrong te\ch răt hăt hot [ơ\t gre chơ container hơ ‘ngeo dơ\ng ke\t keng vă răt hơmre\ tơ\ tơring hle\ch dêh char. Mă lei, xơnăm âu yă tam mă te\ch đei tơmam drăm po. Anih te\ch tơle\ch hơmre\ mă hăt noh lơ\m teh đak nhen plei tơm Hồ Chí Minh, Đà Nẵng mă lei tơdrong răt tơmơ\t ưh kơ đei lơ, yuơ noh kjă hơmre\ tơjur kơtang pơtêng hăm khei năr âu xơnăm xơ\: “Xơnăm xơ\ noh truh 80 rơbâu hlj/k^ hơmre\ kro, hơdrih noh 20 rơbâu hlj/k^, dang ei noh hiong tong ane#. Ba jang noh vă đei cheh mă tơdrong hang thoi âu noh ưh kơ đei xa ôh. Mă tơring te\ch ăn Trung Quốc noh pơm thoi yơ mă gơh te\ch tơle\ch”.

Tơdrong mă kon pơlei kơdih pơtăm hơmre\ lang xă, ưh kơ mơ\ng dôm anih jang kdră kpal hlôi pơm ăn hơgăt ‘long pơtăm âu ato\k tenh tơ\ dêh char Gia Lai lơ\m dôm xơnăm kơ âu. Lơ\m pơyan âu, ja#p dêh char đei pơhlom 1.600 ha hơmre\ păng dang ei kon pơlei hlôi phă le# je# 1.000 ha vă tơplih pơtăm hdre\ch ‘long nai.

{ok Nguyễn Công Tuấn, pho\ lăm jang gă h mu\k drăm ming man anih jang th^ xăh An Khê, dêh char Gia Lai ăn tơbăt, atu\m hăm tơdrong tơm pơm hơto\k hơgăt hơmre\ ưh kơ ê, tơdrong gơnơm lơ\m tơring te\ch đơ\ng teh đak Trung Quốc păng tơring pơdro âu pơdơh kơ răt noh jing tơdrong tơm pơm ăn kjă hơmre\ tơjur kơtang păng bngai jang mir xơ ‘nhôi koh hu\t pơgar ‘long lơ\m pơyan jang âu: “Dang ei bngai jang mir pe\ đang noh le# hloi, pă đei axong jang dơ\ng bơih, oei bngai pơdro noh [enh [ang lơ\m tơring, lăp noh răt hăm kjă kăp, mưh ưh noh răt hăm kjă reh. Pơtih nhen đei xkơ\t te\ch răt hăm Trung Quốc, đe xư ‘nhăk gre truh răt [ơ\t doh kjă kăp, oei đe xư ưh kơ răt noh kjă reh. Lăng atu\m kjă noh gơnơm lơ\m bngai te\ch pơdro đe\ch yơh”.

            Hơlơ\k hơle “Pơtăm kiơ\ d^h băl, ko\h kiơ\ tơdrong te\ch mơdro” hăm m^nh [ar ‘long pơtăm tơ\ te\h đak bơ\n m^nh ‘măng dơ\ng đe\i [o#h hăm hơmre\ tơ\ dêh char Gia Lai pơm ăn kơhre\ng u\nh hnam jang sa răm kơtang.

Hăm kơ jă hơmre\ tơ jur kơtang, kon pơle\i pơtăm hơmre\ tơ\ Gia Lai hiong răm kơtang, Bơngai chă ch^h kơtơ\ng ang ăn tơdrong tơroi au hlôi chă pơma dơnu\h hăm [ok Văn Phú Bộ, Kơdră che\p pơgơ\r Dơno\ an^h ve\i lăng Cho\h jang sa păng ato\k tơ iung tơring tơrang dêh char Gia Lai găh dôm nơ\r pơkă đe\i [ơm tru\h chă pơtăm hơmre\.

Bơngai ch^h kơtơ\ng ang:  {ok ăi, hơgăt te\h chă pơtăm hơmre\ tơ\ Gia Lai lơ\m dôm sơnăm kơ au lơ liơ?

{ok Văn Phú Bộ: Hơmre\ đe\i pơlăp lơ\m dôm kơ loăi ‘nhot sa. Lơ\m pơ pro\ atu\m ‘no\h ư\h kơ đe\i pơ pro\ hơdăh ăn chă pơtăm hơmre\. Mă le\i sơnăm au ki ‘no\h kon pơle\i oe\i tơ\ m^nh [ar apu\ng găh Hơle\ch dêh char hlôi chă pơtăm hơmre\ vă chă te\ch mơdro lơ\m te\h đak păng te\ch ăn te\h đak đe hai. Mă le\i dôm sơnăm hơdrol ‘no\h kơ jă hơmre\ măt [iơ\, kon pơle\i tôch chơt hơ iă, hơdro# pơyan pơtăm hơmre\ sơnăm 2014 au kơ jă hơmre\ tơjurr kơtang kơna m^nh [ar u\nh hnam ư\h kơ ‘me\h chă phe\ hơmre\ kơ yuơ kon jên te\ch hơmre\ ư\h kơ tom vă ăn hơvơ\h đe chă phe\ kơna đe hu\t ư\h kơ ‘me\h chă phe\.

Bơngai ch^h kơtơ\ng ang:  Lơ\m khe\i ‘năr kơjă hơmre\ tơ jur kơtag, kon pơle\i hiong răm nhen dang e\i, an^h bơ\ jang ve\i lăng cho\h jang sa hăm đe\i nơ\r chă pơma pơkă, tro tơ [o#h trong jang sa lơ liơ ăn kon pơle\i dăh mă ư\h ho\ [ok?

{ok Văn Phú Bộ: Mă blu\ng, hăm hơgăt te\h pơtăm hơmre\ dang e\i, ^nh athe\i kon pơle\i cho\h jang sa ‘ne\ kơ hu\t. Bơ\n chă phe\ io\k, kơ d^h u\nh hnam chă phe\ đơ\ng no\h sơ\k kro, pơm hơmre\ kro chă mong răk. Dang yơ, mư\h kơ jă hơmre\ to\k măt dơ\ng ‘no\h bơ\n chă te\ch. Mă [ar, hơmre\ ‘no\h ư\h khan ‘long pơtăm tơm, kơna kon pơle\i bơ\n dăh ‘mơ ‘me\nh mư\h chă lang să pơtăm hơmre\. Ve\h ver tơdrong [o#h hơmre\ to\k măt ‘no\h rơ ông rơ ang vang chă pơtăm ‘no\h ư\h kơ gơ\h ôh, chă pơtăm lăp dang yơ ‘no\h đe\ch, đơ\ng ro\ng kơ jă hăp tơ jur nheníơnăm au ‘no\h pơm pơra\m kơtang ăn kon pơle\i cho\h jang sa.

Bơngai ch^h kơtơ\ng ang:  Bơnê kơ ih hơ [ok hơ!

Đe\i [ơm tru\h tơdrong tơmam drăm cho\h jang sa te\ch ư\h kơ hlot, kơ jă tơ jur kơtang, tơ\ Gia Lai, kơ jă hơmre\ je\i tơ jur kơtang pơm ăn kon pơle\i hiong răm kơtang. Tơ\ chu\n pơgar hơmre\ lơ pơle\i găh rim tơring Hà Tam, Tân An apu\ng Đak Pơ păng rim phương An Bình, An Phước, An Phú kơ th^ xăh An khê dăh mă tơring Đông, Nghĩa An, Đak Hlơ apu\ng Kbang hơmre\ to\k bo\k đum không khang [e\nh chu\n pơgar mă le\i lơ kon pơle\i prăh prang ư\h kơ ‘me\h phe\. M^nh [ar tơring hlôi bu\ch hu\t vă pơtăm ‘long pơtăm anai. Atu\m hăm tơdrong tơm kon pơle\i tơdui d^h băl chă pơtăm hơmre\ lơ, ‘nau je\i kơ yuơ đơ\ng tơdrong chă te\ch mơdro tôch gơnang lơ\m tơdrong răt io\k đơ\ng Trung Quốc đe\ch.

To\k bo\k oei ăh pơyan jang, kơ hre\ng ha hơmre\ đum brê mă lei lơ bngai jang mir tơ\ dôm apu\ng găh hle\ch kơ dêh char Gia Lai nhen Đak Pơ, Kbang, An Khê, Kông Chro le# hloi ưh kơ vă pe\ yua. {ok Nguyễn Văn Bộ, oei tơ\ thôn 5, xăh Hà Tam, apu\ng Đak Pơ ăn tơbăt, xơnăm adrol ky bngai jang mir lơ\m tơring pơtăm hơmre\ đei yua lơ noh pơyan âu, [ok hlôi tơplih 6 sào kơtao vă pơtăm hdre\ch ‘long âu. Ngêh ngăi gô đei jơnei, mă lei kjă hơmre\ tơjur hơnơ\ng đơ\ng 30.000 hlj/k^ ăh je# đ^ pơyan adrol ky, oei pă 12.000 hlj/k^ ăh blu\ng xơnăm âu păng dang ei oei pă 6.000 hlj/k^, lơ\m kplăh noh đei jên hơpăh pe\ noh đ^ 5.000 hlj.k^, pơm ăn [ok ưh kơ đei yua tih tên. Dang ei hơmre\ to\k bo\k oei đum brê lơ\m pơgar mă lei [ok Bộ le# hloi ưh kơ vă pe\ ako\m: “Jo# hơlen lăng ưh kơ đei yua noh le# hloi. Ba ưh kơ băt thoi yơ, ăh blu\ng pơyan oei đei 11.000 - 12.000 hlj/k^ đang kơ noh hăp tơjur. Kơtơ\ng ang akhan găh Trung Quốc lơ dêh hnang noh đe ưh kơ vă răt dơ\ng ôh”

Lang xă pơtăm hơmre\ noh kơ rơbâu unh hnam kon pơlei tơ\ dôm apu\ng găh hle\ch kơ dêh char Gia Lai to\k bo\k oei to# đon yuơ kjă hơmre\ tơjur kơtang. Ưh kơ đei noh lơ unh hnam he\l kơ đon bu\ch hu\t le# pơgar hơmre\ to\k bo\k oei đum vă tơplih pơtăm hdre\ch ‘long nai nhen kơtao, ‘nhot, tôl.

Atu\m hăm tơdrong tơnap tap noh dôm bngai jang pơdro tơ\ tơring. Tơdrong te\ch răt hơmre\ mă hăt noh Trung Quốc dang ei nhen le\ pơdơh răt tơmam yuơ noh tơmam drăm te\ch tơnap. Yă Nguyễn Thị Trầm, bngai pơdro juăt răt hơmre\ tơ\ xăh Hà Tam, apu\ng Đak Pơ ăn tơbăt, pơyan hơmre\ xơnăm 2013, yă răt păng te\ch đei vă je# 50 tấn hơmre\ hơdrih ăn teh đak Trung Quốc. Tơdrong te\ch răt hăt hot [ơ\t gre chơ container hơ ‘ngeo dơ\ng ke\t keng vă răt hơmre\ tơ\ tơring hle\ch dêh char. Mă lei, xơnăm âu yă tam mă te\ch đei tơmam drăm po. Anih te\ch tơle\ch hơmre\ mă hăt noh lơ\m teh đak nhen plei tơm Hồ Chí Minh, Đà Nẵng mă lei tơdrong răt tơmơ\t ưh kơ đei lơ, yuơ noh kjă hơmre\ tơjur kơtang pơtêng hăm khei năr âu xơnăm xơ\: “Xơnăm xơ\ noh truh 80 rơbâu hlj/k^ hơmre\ kro, hơdrih noh 20 rơbâu hlj/k^, dang ei noh hiong tong ane#. Ba jang noh vă đei cheh mă tơdrong hang thoi âu noh ưh kơ đei xa ôh. Mă tơring te\ch ăn Trung Quốc noh pơm thoi yơ mă gơh te\ch tơle\ch”.

Tơdrong mă kon pơlei kơdih pơtăm hơmre\ lang xă, ưh kơ mơ\ng dôm anih jang kdră kpal hlôi pơm ăn hơgăt ‘long pơtăm âu ato\k tenh tơ\ dêh char Gia Lai lơ\m dôm xơnăm kơ âu. Lơ\m pơyan âu, ja#p dêh char đei pơhlom 1.600 ha hơmre\ păng dang ei kon pơlei hlôi phă le# je# 1.000 ha vă tơplih pơtăm hdre\ch ‘long nai.

{ok Nguyễn Công Tuấn, pho\ lăm jang gă h mu\k drăm ming man anih jang th^ xăh An Khê, dêh char Gia Lai ăn tơbăt, atu\m hăm tơdrong tơm pơm hơto\k hơgăt hơmre\ ưh kơ ê, tơdrong gơnơm lơ\m tơring te\ch đơ\ng teh đak Trung Quốc păng tơring pơdro âu pơdơh kơ răt noh jing tơdrong tơm pơm ăn kjă hơmre\ tơjur kơtang păng bngai jang mir xơ ‘nhôi koh hu\t pơgar ‘long lơ\m pơyan jang âu: “Dang ei bngai jang mir pe\ đang noh le# hloi, pă đei axong jang dơ\ng bơih, oei bngai pơdro noh [enh [ang lơ\m tơring, lăp noh răt hăm kjă kăp, mưh ưh noh răt hăm kjă reh. Pơtih nhen đei xkơ\t te\ch răt hăm Trung Quốc, đe xư ‘nhăk gre truh răt [ơ\t doh kjă kăp, oei đe xư ưh kơ răt noh kjă reh. Lăng atu\m kjă noh gơnơm lơ\m bngai te\ch pơdro đe\ch yơh”.

            Hơlơ\k hơle “Pơtăm kiơ\ d^h băl, ko\h kiơ\ tơdrong te\ch mơdro” hăm m^nh [ar ‘long pơtăm tơ\ te\h đak bơ\n m^nh ‘măng dơ\ng đe\i [o#h hăm hơmre\ tơ\ dêh char Gia Lai pơm ăn kơhre\ng u\nh hnam jang sa răm kơtang.

Hăm kơ jă hơmre\ tơ jur kơtang, kon pơle\i pơtăm hơmre\ tơ\ Gia Lai hiong răm kơtang, Bơngai chă ch^h kơtơ\ng ang ăn tơdrong tơroi au hlôi chă pơma dơnu\h hăm [ok Văn Phú Bộ, Kơdră che\p pơgơ\r Dơno\ an^h ve\i lăng Cho\h jang sa păng ato\k tơ iung tơring tơrang dêh char Gia Lai găh dôm nơ\r pơkă đe\i [ơm tru\h chă pơtăm hơmre\.

Bơngai ch^h kơtơ\ng ang:  {ok ăi, hơgăt te\h chă pơtăm hơmre\ tơ\ Gia Lai lơ\m dôm sơnăm kơ au lơ liơ?

{ok Văn Phú Bộ: Hơmre\ đe\i pơlăp lơ\m dôm kơ loăi ‘nhot sa. Lơ\m pơ pro\ atu\m ‘no\h ư\h kơ đe\i pơ pro\ hơdăh ăn chă pơtăm hơmre\. Mă le\i sơnăm au ki ‘no\h kon pơle\i oe\i tơ\ m^nh [ar apu\ng găh Hơle\ch dêh char hlôi chă pơtăm hơmre\ vă chă te\ch mơdro lơ\m te\h đak păng te\ch ăn te\h đak đe hai. Mă le\i dôm sơnăm hơdrol ‘no\h kơ jă hơmre\ măt [iơ\, kon pơle\i tôch chơt hơ iă, hơdro# pơyan pơtăm hơmre\ sơnăm 2014 au kơ jă hơmre\ tơjurr kơtang kơna m^nh [ar u\nh hnam ư\h kơ ‘me\h chă phe\ hơmre\ kơ yuơ kon jên te\ch hơmre\ ư\h kơ tom vă ăn hơvơ\h đe chă phe\ kơna đe hu\t ư\h kơ ‘me\h chă phe\.

Bơngai ch^h kơtơ\ng ang:  Lơ\m khe\i ‘năr kơjă hơmre\ tơ jur kơtag, kon pơle\i hiong răm nhen dang e\i, an^h bơ\ jang ve\i lăng cho\h jang sa hăm đe\i nơ\r chă pơma pơkă, tro tơ [o#h trong jang sa lơ liơ ăn kon pơle\i dăh mă ư\h ho\ [ok?

{ok Văn Phú Bộ: Mă blu\ng, hăm hơgăt te\h pơtăm hơmre\ dang e\i, ^nh athe\i kon pơle\i cho\h jang sa ‘ne\ kơ hu\t. Bơ\n chă phe\ io\k, kơ d^h u\nh hnam chă phe\ đơ\ng no\h sơ\k kro, pơm hơmre\ kro chă mong răk. Dang yơ, mư\h kơ jă hơmre\ to\k măt dơ\ng ‘no\h bơ\n chă te\ch. Mă [ar, hơmre\ ‘no\h ư\h khan ‘long pơtăm tơm, kơna kon pơle\i bơ\n dăh ‘mơ ‘me\nh mư\h chă lang să pơtăm hơmre\. Ve\h ver tơdrong [o#h hơmre\ to\k măt ‘no\h rơ ông rơ ang vang chă pơtăm ‘no\h ư\h kơ gơ\h ôh, chă pơtăm lăp dang yơ ‘no\h đe\ch, đơ\ng ro\ng kơ jă hăp tơ jur nheníơnăm au ‘no\h pơm pơra\m kơtang ăn kon pơle\i cho\h jang sa.

Bơngai ch^h kơtơ\ng ang:  Bơnê kơ ih hơ [ok hơ!