VOV4.Bahnar - Mă đơ\ng ‘nao mơ\t lơ\m ‘măng tơruih đak mă 2 ăn chehphe, mă lei kon pơlei lơ tơring tơ\ Gia Lai to\kb o\k tơ jră mu\h măt hăm tơdrong phang pơđang, ư\h kơ măh đak kơtang. Tơdrong mă au ư\h khan lăp pơm tơnap tap ăn cho\h jang sa, ato\k lơ kon jên tơmơ\t jang mă lei oe\i hơmơt pơm ư\h kơ ‘lơ\ng tru\h chehpơhe plei dơ\ng.

Hlôi 1 gie\ng kơ au, u\nh hnam yă Trần Thị Lệ Xuân (56 sơnăm) oe\i tơ\ thôn Dơ Mó, tơring Kông Htok, apu\ng Chư Sê, dêh char Gia Lai mơ hoal hăm đak vă chă tơruih ăn 3 ha chehphe kơ u\nh hnam. Gak gô prăt măng prăt năr vă ap^nh đak tơruih, mă lei oe\i đei 1 ha chehphe ‘nao pơtăm kơ yă Xuân măh rơ ông jô kro lơ năr kơ au kơ yuơ rơhap kơ đak: “Chă ap^nh đak koai koeng [ôt [ơ\t lăp đei, [ơ\t lăp ưh. Đe sư jei vă tơruih nei, kơna ư\h kơ gơ\h vă ăn kơ bơ\n tơruih hơnơ\ng văi. Đak mơ mat tat lơ lo\h hơnơ\ng chă ap^nh koeng [ôt. Đe sư jei tơruih ne\i, kơna ba chă tơruih tơrăi gơmăng đe\ch. Chehphe ‘nao pơtăm, jô kro đ^ bơih to.”

Mă đơ\ng đe\i 2 to\ đak koai koer jru\ 30 met, mă le\i dôm năr au, [ok Phạm Hoàng (rơne\h sơnăm 1956) oei lơ\m pơlei Dơ Mó, tơring Kông Htok, apu\ng Chư Sê jei mơ hoal tơchă do\ng ăn chehphe phang pơđang. {ok Hoàng tơbăt, phang pơđang pơm ăn đ^ đăng 4 ha chehphe kơ u\nh hnam [ok jô kro, lơ sơdrai hla kro kre\nh, hơ pre\o pơ prônh. To\k bo\k lơ\m khe\i năr kơtăn ple\i, tơdrong ư\h kơ măh đak pơm ăn mir pơgar đơ\ng ro\ng au kơnh ư\h kơ gan đei ple\i. Tơdrong hơdrin do\ng tơgu\m mir pơgar ‘long pơtăm, [ok Hoàng măh răt đak đơ\ng rim đak koai koer anai, hăm kơ jă 1 jơ tơruih ‘no\h 35.000 hlak jên. Kơ yuơ phang pơđang kơna pơyan au u\nh hnam [ok măh tơle\ch dơ\ng vă je# 7 tr^u hlak jên ăn răt đak chă tơruih. “1 năr, mơng tơruih 12 jơ, lơ\m 1 jơ ‘no\h 35.000 hlak jên. Tơruih ‘no\h tơruih prăt măng prăt năr vă ăn kơ đe dơ\ng. 1 ha chă tơruih kơ te\ch 2 măng 2 năr. Rim sơnăm tơdrong phang pơđang sa roi kơtang kiơ\ sơnăm. Sơnăm au phang pơđang hlo\h sơnăm sơ\.”

Gia Lai đe\i hlo\h 93.000 ha chehphe, lơ\m au dang 80.000 ha to\k bo\k đei ple\i. Dang e\i, bơngai pơtăm chehphe tơ\ Gia Lai ‘nao yak mơ\t lơ\m ‘măng tơruih đak mă 2, mă lei tơdrong phang pơđang đei [o#h kơtang tơ\ tơring hui kơ đei pơnơ\t đak nhen Mang Yang, Đak Đoa, Chư Sê, Chư Pưh păng Đức Cơ.

Kiơ\ đơ\ng Thạc sĩ Mai Minh Tuấn, Kơdră che\p pơgơ\r An^h bơ\ jang kih thuơ\t Dơno\ an^h tơm pơtru\t cho\h jang sa dêh char Gia Lai akhan, tơdrong phang pơđang sơnăm au gô kơtang hlo\h rim sơnăm hơdrol. Pơyan phang 2019 oe\i tôch kơ đunh, tơdrong hơdrin chă sir koer đak koai vă chă tơruih gô tơnap mă hơmet ke\ tơdrong tơnap tap au. Vă pơm dă [iơ\ răm kơ yuơ phang pơđang pơm ăn, rim tơngla mir pơgar ‘long pơtăm kăl io\k yua trong tơruih đak pơkom atu\m hăm ato\k kơtang ve\i lăng ju ăn kơ te\h lăp đơ\ng ro\ng tơruih: “Mă kăl rim trong jang ato\k kơtang ve\i lăng ju ăn kơ te\h. Pơt^h gia nhen, lăp đơ\ng ro\ng tơruih đak, ‘no\h kăl krum tơm chehphe, chă pơtăm ‘long yơ\p, bing kial. Tơdrong tơm găh tơdrong jang au ‘no\h pơm dă [iơ\ jơ\ng ‘năr pơchrang lơ\m pơgar chehphe, pơm dă [iơ\ đak păr le\ch. ‘Ngoăih kơ ‘no\h, hre\i au, Dơno\ an^h tơm ve\i lăng cho\h jang sa đe\i hloi trong jang găh pơlăp kmăi kmo\k đing tơruih pơkom đak, tơgu\m ăn đak chă tơruih to se\t [iơ\, mă lei ‘măng tơruih lơ kơna pơtru\h đak ăn dơnơm ‘long jei tơtom hlo\h.”

Bơngai ch^h: Nguyễn Thảo

Tơblơ\ nơ\r: Amazưt