VOV4.Bahnar - Vă vei xơđơ\ng anih dơ\ng kơ minh teh đak te\ch cà phê ăn teh đak đe, dơ\ng mă 2 lơ\m kơpal teh găh tơmam drăm păng kơjă kăp, hơyak truh xơkơ\t đei yua 6 tih đôlar ăh xơnăm 2030, tơdrong jang cà phê Việt Nam oei jang kiơ\ pơkăp hơto\k pơ 'lơ\ng lơ plei tơguăt hăm hơto\k tơ iung kơjăp. Vă jang đei tơdrong mă noh, 'nguaih kơ trong pơkăp jang đơ\ng teh đak păng dôm trong tơle\ch jang vă hơto\k jang cà phê kăl athei tơle\ch jang drơ\ng minh, hơbe\ch hơbal păng đei jơnei, dôm tơdrong tam mă [lep hăm tơdrong pơm tơle\ch păng te\ch pơdro duh kăl đei hơmet pơ 'lơ\ng.

            Kiơ\ tơroi đơ\ng Anih tơm choh jang xa păng Hơto\k tơring pơxe\l, đơ\ng ro\ng 30 xơnăm adrin đơ\ng anih jang mu\k drăm păng kon pơlei dôm dêh char pơtăm cà phê, atu\m hăm tơdrong pơgơ\r kăp g^t đơ\ng dôm anih jang tơm, anih jang trung ương păng jơnu\m pơgơ\r kơ dôm dêh char pơtăm cà phê, hơgăt pơtăm cà phê lơ\m teh đak dang ei hlôi to\k truh 645.000ha, hơto\k Việt Nam jing teh đak pơtăm, pơm tơle\ch păng te\ch cà phê găr ăn teh đak đe dơ\ng mă 2 lơ\m kơpal teh. Lơ\m xơnăm 2016, Việt Nam te\ch ăn teh đak đe đei 1,79 triu tân cà phê găr, đei yua 3,3 tih đôlar. Tơgop hơto\k mu\k drăm, xơđơ\ng ch^nh tr^, tơjur hin dơnuh kơjăp xơđơ\ng ăn kon pơlei, mă kăl noh tơ\ tơring Tây nguyên.

Mă lei, kiơ\ kơ [ok Trung Lập, anih jang vina Cà phê Nha Trang, hăm kơjă tơmam te\ch ăn teh đak đe nhen dang ei duh oei to\ xe\t mă tơdrong tơm noh yuơ kơxo# cà phê kơ Việt Nam te\ch ăn teh đak đe plơ\ng đe\ch, cà phê hơna ot pu\k to\ xe\t, adro# kơpal 10% kơjă tơmam drăm: “Bơ\n to\k bo\k đei 90% kơxo# cà phê te\ch ăn teh đak noh găr plơ\ng đe\ch, adro# 10% noh pơm tơle\ch jing tơmam drăm. Tơdrong tơgar păng tơdrong 'lơ\ng tam mă kơjung pơtêng hăm dôm anih jang mu\k drăm teh đak đe. Mă tơdrong tơgar ưh đei tơnăp noh yuơ bơ\n tam mă axong jang tơnăp găh kơmăi kơmo\k, tam mă tơre\k lơ\m tơdrong pơm tơle\ch tơmam drăm lơ noh tơdrong jang đei jơnei to\ xe\t, mă to\ xe\t noh pơm thoi yơ gơh tơgar hăm dôm anih jang mu\k drăm teh đak đe”.

            Oei kiơ\ kơ Tiến sĩ Trương Hồng, Jang kơdră tơdăng kơ Anih jang hơlen Khoa ho\k kih thuơ\t choh jang xa, jang găh bri Tây nguyên, kơlih kiơ cà phê Việt Nam tam mă ke\ tơgar lơ\m tơdrong te\ch răt lơ\m kơpal teh noh yuơ tơdrong vei hơlen pơm tơle\ch tam mă đei tơre\k, dôm tơdrong pơkăp pơm tơle\ch, răk vei cà phê oei lơ tơnap tap, pơrăm tih tên truh tơdrong 'lơ\ng hăm tơmam drăm cà phê găr pơma atu\m. 'Nâu jing tơdrong đei [ôh păng pơkăl anih jang cà phê Việt Nam athei hơmet: “Vă gơh pơ 'lơ\ng noh hơdre\ch tam mă măh ôh, hơdre\ch jing minh tơdrong đe\ch. Mưh bơ\n vei hơlen tơdrong jang đơ\ng tơdrong răt tơmơ\t truh pơm tơle\ch tơmam mă hơtuch ưh đei xơđơ\ng, nhen pho\ng rei ưh đei hơto\, mă kăl noh tơdrong io\k yua păng pơm tơle\ch tơmam drăm ưh đei vei xơđơ\ng tơdrong 'lơ\ng noh ưh đei vei xơđơ\ng tơdrong 'lơ\ng mă cà phê bơ\n hlôi đei. Đơ\ng xơ\ dôm anih jang mu\k drăm tơroi tơdrong 'lơ\ng hăm cà phê bơ\n ưh 'lơ\ng noh uwh kơ [lep ôh, ưh kơx^ ưh kơ 'lơ\ng, ưh kơx^ kơđeh mă yuơ bơ\n vei hơlen tam mă tơnăp đe\ch. Mưh bơ\n vei lăng tơnăp tơdrong mă âu noh inh kơche\ng tơdrong 'lơ\ng cà phê kơ bơ\n gô 'lơ\ng tơnăp hloh, vei xơđơ\ng tơdrong tơgar lơ\m tơdrong te\ch răt lơ\m kơpal teh”.

            Hơdăh noh cà phê Việt Nam jing tơmam drăm oei gơh hơto\k găh kơjă. Tơdrong jang cà phê Việt Nam oei tơle\ch 2 tơdrong tơchơ\t noh: vei xơđơ\ng dơ\ng mă 2 noh teh đak pơm tơle\ch păng te\ch cà phê găr ăn kơpal teh; dru\t kơtang tơdrong pơm tơle\ch cà phê hơna ot pu\k, [ôt hòa tan păng dôm tơmam drăm nai, hơto\k kơjă tơmam drăm te\ch ăn teh đak đe truh xơnăm 2030 đei 6 tih đôlar.  

Kiơ\ Bộ trưởng Anih tơm choh jang xa păng Hơto\k tơ iung tơring pơxe\l Nguyễn Xuân Cường, 'nguaih kơ tơdrong pơjing trong jang tôm tong vă hơto\k te\ch tơmam ăn teh đak đe, dôm tơdrong tơre\k đơ\ng pơm jang truh tơdrong pơm tơle\ch cà phê lơ\m teh đak athei đei lơ trong jang drơ\ng minh, lơ trong jang vă hơmet. Ke\ đei thoi noh tơmam cà phê Việt Nam pơtơm đei jơnei kiơ\ pơkăp tih hlôi tơle\ch: “Kih thuơ\t vei hơlen pơgar cà phê adoi oei đei tơdrong tam mă [lep, duh oei jang kiơ\ trong xo, pơm tơjur kơjă kăp, ưh đei lơ plei adrol kơ pe\ yua. Bơ\n athei băt hơdăh dôm tơdrong tơnap oei [ôh hăm 3 tơdrong choh jang, pơm tơle\ch truh tơ\ te\ch pơdro, vă kiơ\ đơ\ng noh bơ\n pơkăp hơyak pơm jang, dôm trong jang ăn khei năr truh. Hăm minh trong jang pơkăp atu\m dôm trong jang khoa ho\k kih thuơ\t đơ\ng hơdre\ch, kih thuơ\t choh jang, kih thuơ\t vei hơlen păng mă kăl noh ako\m pơm tơle\ch, ako\m tơroh jang vă hơto\k te\ch pơdro mă kơjăp, hơ 'nhăk tơmam drăm cà phê kơ bơ\n pơtoi hơto\k tơ iung”.

Lan chih păng rapor