IO|K ĐE|I JƠNE|I TRONG RONG KA LƠ KƠLOĂI TƠ| DAK NÔNG

Jing tơring đei dơnâu đak ưh kơ xă dang yơ, mă lei apu\ng Đắc Song, d/c Đắc Nông hlôi tơre\k hơto\k jang đei jơnei hăm dôm unh hnam đei dơnâu đak hơto\ hăm tơdrong tơle\ch rong lơ hdre\ch ka. Truh dang ei, tơdrong đei jơnei mă blu\ng âu hlôi [ôh hơdăh tơ\ rim unh hnam rong ka kiơ\ um ru\p âu: 

Sơnăm au jing sơnăm mă 2 u\nh hnam ‘nho\ng Điểu Lơi, oe\i tơ\ thôn 6, th^ trân Đưk An, apu\ng Dak Song dêh char Dak Lăk chă rong ka lơ kơ loăi. Lơ\m dơnau să hlo\h 1 sao 1 poăt, u\nh hnam Điểu Lơi hlôi tăh rong 4 kơ loăi ka chep hle V1, tăng pơler, ka trăm, ka me. Lơ\m au ka chep tơmơ\t 60%, dôm ka anai ‘no\h 40%. Sưnăm sơ\ u\nh hnam Điểu Lơi io\k đe\i 5 tân ka, te\ch đe\i 150 tr^u hlak jên. Găh pơyan au, đơ\ng ro\ng 2 khe\i hơchăng rong, ka hlôi t^h vă tru\h to\ kơko\ng. Điểu Lơi tơroi tơbăt, tơdăh chă rong [lep hăm kih thuơ\t, ‘no\h ka t^h vơ\ tôch kơ te\nh păng đe\i io\k yua lơ hlo\h sơnăm sơ\: “Kon pơle\i rong ka ‘moi kiơ\ [lep kang [o# pơ tru\t jang sa chă pơtho ăn ‘no\h ka t^h vơ\ tôch kơ koăng păng tôch kơ ‘lơ\ng, ka hoe\i chă j^ pơrang. Hăm kơ jă đơ\ng 20.000 tru\h 30.000 hlak jên lơ\m 1 k^ ‘no\h kon pơle\i gô jang sa sơđơ\ng văi”.

U|nh hnam [ok Chu Văn Nhơn, je\i lơ\m thôn 6, th^ trân Đưk An, apu\ng Dak Song đe\i 2 dơnau rong ka să dang 1.000met vuông. Sơnăm blu\ng, chă rong ka [lep hăm trong jang rong ka lơ kơ loăi, đe\i tơgu\m ăn to\ se\t kon ka rong păng tơmam drăm hie\m, [ok Nhơn oe\i tơmơ\t 30 tr^u hlak jên vă hơmet pơ ‘lơ\ng dơnau păng kon jên răt tơmam drăm au to. Đơ\ng ro\ng 2 khe\i tăh rong, dang e\i tơpôl ka t^h vơ\ to\ ăi. {ok Chu Văn Nhơn, oe\i tơ\ thôn 6, th^ trân Đưk An, apu\ng Dak Song pơma: “Tơle\ch jang rong ka hơdang, đe\i kơdră th^ trân chă tơgu\m djru u\nh hnam nhôn rong rim kơ loăi ka, mă 1 ‘no\h tăng pơler, mă 2 ‘no\h ka chep, mă 3 ‘no\h ka trăm păng ka me dơ\ng. Lơ\m khe\i năr ^nh rong ‘no\h ka t^h vơ\ ‘lơ\ng, găh pơrang j^ ‘no\h je\i oe\i kơ [o#h ră. Lơ\m 1 năr nhôn chă hie\m 2 ‘măng ‘no\h găh pơgê păng tơ\ kơ sơ\, tru\h dang e\i nhôn chă hie\m lơ\m 1 năr ‘no\h đơ\ng 7-8 k^..”

Kiơ\ đơ\ng Dơno\ an^h pơ tru\t cho\h jang sa apu\ng Dak Song, đơ\ng mă đe\i io\k jơne\i lơ\m pơyan rong ka sơnăm sơ\, dang e\i, an^h bơ\ jang au to\k bo\k tơle\ch jang tơgu\m djru dôm unh hnam đe\i dơnau rong ka chă rong kiơ\ trong jang au. Lơ\m apu\ng đe\i vă je# 300 u\nh hnam rong ka hăm hơgăt dơnau đak să tru\h 70ha. Găh tơgu\m djru to\ se\t kon ka chă rong, tơmam drăm hie\m păng pơtho ăn k^h thuơ\t rong ka ‘moi kiơ\ trong chă rong ka lơ kơ loăi hlôi tơgop ăn ato\k tơ iung tơdrong jang sa io\k đe\i đơ\ng ka hơdang lơ\m apu\ng groi kông au.

Kiơ\ kih sư rong kon tơrong Phạm Như Nguyệt, kang [o# kơ anih pơtru\t choh jang xa apu\ng Đắc Song, dêh char Đắc Nông: Adro# axong  to\ xe\t kon jên hăm jơhngơ\m vei lăng, bngai jang mir gơh io\k dơnâu đak, vă ‘măn ruih ăn ‘long pơtăm păng ato\k răh găh mu\k drăm đơ\ng rong lơ hdre\ch ka lơ\m minh dơnâu.

            Tơroi găh um ru\p jang âu păng xkơ\t kih thuơ\t đơ\ng hơmet dơnâu rong, hdre\ch ka, trong vei lăng, tang găn păng hơmet pơrang ăn kơ ka, kih sư Phạm Như Nguyệt ăn tơbăt: “Um ru\p rong lơ hdre\ch ka đei ka V1 hăm tơdrong tơm đei 60%, oei dôm hdre\ch ka nai nhen ka mè ka trắm dăh mă ka tăng pơler noh rim hdre\ch đơ\ng 10 truh 15 %. Hăm tơchơ\t đơ\ng nhôn noh đei io\k yua lơ\m minh dơnâu rong, kơlih rong lơ hdre\ch ka phara băl gô io\k yua lơ tơmam xa phara băl lơ\m dơnâu đak”

- Kih thuơ\t rơih hdre\ch duh nhen hơmet dơnâu rong ka thoi yơ kih sư hă?

- Kih sư Phạm Như Nguyệt: “Adrol hloh noh, nhôn duh chă pơtho ăn rim unh hnam pơm kiơ\ um ru\p găh kih thuơ\t hơmet dơnâu đak, adrol hloh noh ro pơhrơ\ đak xo đang kơ noh pơ ‘ngoaih dơnâu ưh kơ đei le# ‘nhe\t uh tăp dăr dơnâu, păng yua vôi pu\k pruih vă pơlôch pơrang hăm kxo# xkơ\t noh 15-20 kg/sào xkơ\t âu kiơ\ kơ tơdrong iu\ lơ\m teh, iu\ lơ\m teh roi kjung noh athei hơto\k vôi lơ hloh, pơtoi kơ noh xơ\k klo\ng dơnâu truh lai yơ klo\ng dơnâu hrăng rơđăng noh gơh bơih. Ne\ kơ xơ\k hrăng dêh hnang kơlih dôm anih teh rơđăng noh iu\ lơ\m teh roi lơ. Đơ\ng ro\ng kơ xơ\k hrăng đơ\ng 5-7 năr noh tuh pho\ng vă pơm trong hiôk ăn dôm tơmam xa đei kơdih lơ\m dơnâu chêk lar. Pơtoi kơ noh tơmơ\t đak jing 2 ‘amưng, ‘măng mă blu\ng noh gô tơmơ\t đơ\ng 30-40cm păng tong dơnâu lơ\m đak đơ\ng 3-5 năr, ăh dơnâu tơplih jing kơmâu jơk noh bơ\n tơmơ\t đak ‘măng mă 2 [ơ\t dâu bơ\n gô tơmơ\t đak kăl ăn tơdrong rong ka hăm đak jru\ noh 1m7 păng tơ ‘nglaih ka kon. Adrol kơ tơ ‘nglaih ka kon noh bơ\n athei răt ka kon ‘lơ\ng pran, ka kon athei răt tơ\ anih mă ba lui ngeh, pơm jang đunh xơnăm, ka kon âu athei pran grăng, hơkâu jăn kơ nhă, ưh kơ đei tơpleh kơchap. Ka kon tih athei hơto\ băl,ne\ kơ rơih ka tih jat dăh mă ie\ jat, roih ka kon ie\ dêh hnang noh tơnap kơ tơgar tơmam xa păng tih vơ\ ưh kơ hơto\ noh jing găh rơih hdre\ch ka kon”

- Kih sư ăi, lơ\m tơdrong rong noh mih ma duch nă athei băt dôm tơdrong kiơ lơ\m tơdrong tang găn păng hơmet pơrang ăn kơ ka?

- Kih sư Phạm Như Nguyệt: “Lơ\m chă rong, đei minh [ar trong kăl mă bơ\n athei tơre\k noh jing đak lơ\m dơnâu athei tơplih hơnơ\ng. Đơ\ng 10-15 năr noh bơ\n tơplih đak minh ‘măng, đak tơplih xkơ\t đơ\ng 30-60% kiơ\ tơdrong ‘lơ\ng lơ\m dơnâu đak. Minh tơdrong dơ\ng mă bơ\n athei tơre\k noh axong măh tơmam xa ăn kơ ka, axong măh găh tơdrong ph^ păng ‘’l ơ\ng vă tang găn pơrang  ăn kơ ka. Ưh kơ adro# axong măh tơmam xa bơ\ kơdih ăn kơ ka mă duh athei hơto\k prôi pho\ng ăn kơ dơnâu đak vă dôm tơmam xa chêk lar lơ\m dơnâu ka. Tơ\ ka kon mă đông kơ\l tơ\ kpal đak noh bơ\n athei hơlen lăng kơlih 2 tơdrong mă đei đông kơ\l tơ\ kpal noh yuơ pơrang păng tơdrong juăt chă xa. Găh juăt chă xa:  {ơ\t đei to# chră tơ\ dơnâu đak noh ka ưh kơ đei môch đak mă đông tơ\ kpal đak mălei mưh to# hlơ hle\ng mă ka adoi oei đông tơ\ kpal đak noh bơ\n athei hơlen hơbo\ ka hlôi [ơm pơrang. Dăh mă đak ‘me# ‘mach, ka lơ\m dơnâu đak mă ưh kơ măh hơyuh oxi đunh năr noh ka hơnơ\ng glơi đông kơ\l tơ\ kpal đak păng trong jang tơnăp hloh noh athei tơplih đak lơ\m dơnâu vă hơto\k hơyuh oxi păng tơjur [iơ\ tơdrong ‘me# ‘mach lơ\m đak”.

- Bơnê kơ ih kih sư hơu!