VOV4.Bahnar - Tơ\ xăh Đăk Gằn, apu\ng  Đăk Mil, tơm pơ o\ hlôi tơguăt păng pơyua lơ găh mu\k drăm xơđơ\ng ăn lơ unh hnam kon pơlei tơ\ âu. Kiơ\ rim xơnăm, đơ\ng trong jang juăt jue, kon pơlei jang mir hlôi tơplih jang kơjăp xơđơ\ng hăm trong io\k yua khoa ho\k kih thuơ\t lơ\m choh jang păng atu\mt ơguăt hăm choh jang xa kiơ\ pơkăp Vietgap vă pơm jang, dar deh hơto\k kơjă mu\k drăm ăn tơm pơ o\.  

Lăp hăm tơm pơ o\ đơ\ng xơnăm 2006, mă lei je# minh xơnăm kơ âu, [ok Đàm Văn Tiến tơ\ thôn Cao Lạng, xăh Đăk Gằn pơtơm axong jang vă pơtăm pơ o\ kiơ\ pơkăp Vietgap, păng jing bơngai vang jang lơ\m Anih jang hadoi Choh jang xa Te\ch răt pơ o\ Đăk Gằn. {ok Tiến ăn tơbăt, trong pơtăm pơ o\ kiơ\ pơkăp Vietgap  io\k yua trong tơruih kơtoh đak tơ\ tơm pơtăl kơ ruih đak lang xă nhen adrol, noh mong răh đak, tơgu\m ăn tơm trep đei kơchơ\t ‘lơ\ng tro\ [lep. Tơje# hăm noh, [ok Tiến oei đei ho\k găh trong jang ‘nao sinh ho\k lơ\m ruih đak tuh kơchơ\t ‘lơ\ng ăn tơm pơ o\ đei lơ plei ‘măn đak pho\ng hăm kơdu\ng kiơ\ pơkăp vă vei lăng plei ưh đei [ơm hơdrông xa, hơto\k tih hăm plei păng plei kơnhă ‘lơ\ng ‘măn te\ch ăn teh đak đe. Dang ei hăm 1 ha pơ o\ hlôi pơyua ăn unh hnam [ok rim xơnăm hloh 300 triu hlj, đơ\ng ro\ng kơ jo# jên huach jang.  

Kiơ\ kơ [ok Tiến, tơdrong tơplih pơtăm pơ o\ hơdre\ch xo hăm pơtăm pơ o\ kiơ\ trong ‘nao pơkăp VietGap jing minh hơyak tơgu\m ăn kon pơlei jang mir kiơ\ pơkăp kơjăp xơđơ\ng. Mă kăl noh, tơm pơ o\ giơ\ng ‘lơ\ng, đei lơ plei, xơđơ\ng păng ưh đei pơnhu\l ăn bơngai jang, pơm tơle\chd dei tơmam drăm rơgoh ‘lơ\ng ăn bơngai răt yua: “Kon pơlei duh [ôh hơdăh noh hơmet pơ ‘lơ\ng pơgang hoă ho\k lơ noh pơrăm truh jơhngơ\m jăn, mă [ar noh tơmam pơm tơle\ch gơh rơgoh, mă 3 noh pơm thoi yơ pơtơm gơh xơđơ\ng ăn jơhngơ\m jăn păng gơh te\ch ăn teh đak nai, ưh đei pơm kiơ\ pơkăp Vietgap noh hloh kơ tơdrong pơkăl, te\ch lơ\m tơring pơbăh ưh đ^, năm tơ\ teh đak noh đe pơkăl athei pơm rơgoh noh mih ma duch nă athei đei trong jang kiơ\ pơkăp Vietgap”

Tơ\ Thôn Tân Lập, xăh Đăk Gằn, unh hnam yă Trần Thị Hà duh jing bơngai jang lơ\m Anih jang hadoi Choh jang xa Te\ch răt pơ o\ Đăk Gằn. Hăm 1 ha 2 sao teh pơtăm pơ o\ kiơ\ pơkăp Vietgap, unh hnam yă Hà đei yua rim xơnăm đơ\ng 30 truh 35 tân plei pơ o\. Hăm kơjă te\ch 15.000 hlj minh k^, rim xơnăm ưh kơ jo# jên huach jang kơ unh hnam duh đei cheh pơhlom 350 triu hlj. Ke\ đei io\k yua âu, gơnơm unh hnam yă hlôi io\k jang kiơ\ khoa ho\k kih thuơ\t lơ\m choh pơtăm, lơ\m noh, đei tơdrong axong jang kiơ\ trong ‘nao tơruih kơtoh đak tơ\ tơm vă tơjur [iơ\ jên huach axong jang păng bơngai jang, atu\m hăm noh tơgu\m ăn tơm pơ o\ to\k giơ\ng ‘lơ\ng. Tơdrong pơtăm pơ o\ kiơ\ pơkăp VietGAP đei lơ tơdrong ‘lơ\ng păng pơyua lơ hloh pơtêng hăm trong jang xo, tơgu\m hơto\k io\k yua ăn unh hnam yă gơh xơđơ\ng đơ\ng tơm pơ o\: “Unh hnam inh pơtăm tơ\ âu noh jang kiơ\ pơkăp Vietgap noh jên axong jang mă blu\ng kăp hloh mă lei [ơ\t axong jang bơih noh đei yua lơ hloh kơ trong jang xo, ba tơjur đei jên hơpăh đe jang. Tơm pơ o\ đei lơ plei păng plei hơto\ hloh, jơ ‘năr jang hiôk hloh. Găh khoa ho\k kih thuơ\t noh tơm đei  vei măh đak, kơchơ\t ‘lơ\ng, pho\ng rei, ưh đei rơkăh pơgang hơdrông. ‘Long pơtăm lai yơ duh jơk [l^k giơ\ng ‘lơ\ng păng plei đei lơ hloh”

Đei tơ iung pơjing ăh je# đ^ xơnăm 2018, Anih jang hadoi Choh jang xa Te\ch pơdro Plei pơ o\ Đăk Gằn yuk trong hơlâu lơ\m tơdrong yua trong jang xơđơ\ng ‘lơ\ng. Dang ei Anih jang hadoi hlôi hơvơn đei 14 unh hnam kon pơlei vang jang hăm hơgăt xă hloh 25 ha. Tôm bơngai jang lơ\m Anih jang hadoi adoi vang pơtăm pơ o\ kiơ\ pơkăp Vietgap. Vang jang lơ\m anih jang hadoi, kon pơlei đei tơgu\m găh ho\k trong jang kih thuơ\t noh pơm jang [ônh [o\ hloh. ‘Nguaih kơ noh, tơdrong jang adoi xơđơ\ng, vă te\ch tơle\ch lơ\m tơring, pơm trong hiôk ăn tơdrong tơguăt pơm jang hăm anih jang mu\k drăm.  

Kiơ\ kơ [ok Hồ Quang Đạo, Kơdră Anih jang hadoi Choh jang xa Te\ch răt Plei pơ o\ Xoài Đăk Gằn dang ei [ơ\t bơngai răt yua apinh răt plei pơ o\ ưh adro# găh tơdrong ‘lơ\ng mă oei athei xơđơ\ng lơ\m tơdrong pơtăm pơ o\ kiơ\ pơkăp VietGap jing minh tơdrong kăl hloh. Tơdrong mă âu gô pơm tro\ tơdrong kăl kơ tơring, pơm trong hiôk lơ\m tơdrong tơguăt te\ch tơmam hăm anih jang mu\k drăm: “Anih jang hadoi pơm tơm pơjing jang tơroh hăm kon pơlei, păng hơpơi ‘meh tơmam drăm pơtăm đei noh rơgoh ‘lơ\ng vă tơgu\m ăn tơmam drăm kon pơlei gơh te\ch hlot lơ\m teh đak păng te\ch ăn teh đak đe, đei jơnei pơkăp tơmam ‘lơ\ng vă hơto\k kơjă tơdrong choh jang xa ăn kon pơlei”

Dang ei hơgăt tơm pơ o\ lơ\m ja#p xăh Đăk Gằn to\k truh 800 ha, đei yua 2.400 tân minh xơnăm. Vă đei anih te\ch xơđơ\ng ăn plei pơ o\ kơ tơring, Anih vei lăng kon pơlei xăh Đăk Gằn duh hlôi hơvơn, tơgu\m kon pơlei pơjing Anih jang hadoi pơm jang găh pơ o\ kiơ\ tơchơ\t Vietgap. Tơdrong mă âu gô tơgu\m ăn tơring hơto\k tơm pơ o\ kiơ\ pơkăp kơjăp xơđơ\ng păng pơyua lơ găh mu\k drăm ăn kon pơlei jang mir.

Dôm sơnăm tơ je# au, tơring Dak Găn, apu\ng Dak Mil, dêh char Dak Nông jang sa đei io\k yua kơ jăp đơ\ng pơtăm pơ o\ tơgu\m ăn rim u\nh hnam kon pơlei er^h sa sơ đơ\ng. Mă lei, kơ yuơ kon pơlei chă pơtăm kơ d^h, pơtăm lơ kơna ro\ năng gô pơm ăn tru\h tơnap tap lơ\m chă te\ch mơdro plei. Kơ yuơ lơ lo\h, tơdrong tơ iung pơjing trong jang hơdoi pơtăm pơ oo\ VietGap tơ\ tơring Dak Găn hlôi đei lăng kơ jăp. Nhôn đei pơma dơnu\h hăm [ok Hồ Quang Đạo, Kơdră che\p pơgơ\r Hơp tak xah Cho\h jang sa păng Mơdro sa Xoài Dak Găn vă tơgu\m ăn kon pơlei băt hơdăh hlo\h dơ\ng găh tơdrong đei io\k yua sa yuơ mư\h kon pơlei vang mơ\t jang hơdoi lơ\m chă pơtăm pơ o\ kiơ\ trong jang Vietgap. 

- {ok ăi, io\k đơ\ng yă kiơ mă kon pơlei tơring pơtăm pơ o\ tơ\ tơring Dak Găn vang mơ\t jang hơdoi vă pơtăm pơ o\ kiơ\ trong Vietgap?

- {ok Hồ Quang Đạo: Đơ\ng tơdrong jang joăt joe kơ kon pơlei ‘no\h chă prôi pho\ng lơ, pơm ăn ple\i pơ o\ ư\h kơ ‘lơ\ng, ư\h rơgo\h. Đơ\ng tơdrong au, Hơp tak xah mă pơjing, hơvơn kon pơlei vang iung jang pơjing đei tơmam drăm rơgo\h ‘lơ\ng vă chă te\ch mơdro ăn lơ\m te\h đak păng te\ch tơ\ te\h đak đe, tơmam drăm rơgo\h ‘lơ\ng ‘no\h te\ch mơdro măt, hơnhăk đei io\k yua kơ jăp ăn kon pơlei jang sa.

- Mư\h kon pơei vang jang hơdoi pơtăm pơ o\ kiơ\ VietGap lei hăm đei io\k yua sa hơpăh yă kiơ ưh?

- {ok Hồ Quang Đạo: Mư\h kon pơei tơpl^h io\k jang kiơ\ VietGap ‘no\h mă blu\ng kon pơlei đei tơmam drăm rơgo\h, [lep tơdrong tơchơ\t ‘lơ\ng VietGap. Mư\h io\k đei tơchơ\t ‘lơ\ng ‘no\h tơmam drăm bơ\n te\ch măt [iơ\, hơnhăk ba ăn jang sa io\k yua kơ jăp hlo\h, pơm sơđơ\ng ‘lơ\ng hơ iă ăn jơhngơ\m jăn bơngai jang pơma atu\m păng tru\h hloi bơngai răt sa pơma hơdro#. Mư\h kơ jă te\ch mơdro măt sơđơ\ng bơih lei kon pơlei pă tơtăm tru\h tơdrong đei lơ kơ jă re, mă lei kơ jă te\ch mơdro hăp sơđơ\ng hơnơ\ng, hơp tak xah răt pơgo\h đơ\ng kon pơlei, sơđơ\ng ăn kon pơlei jang sa io\k yua kơ jăp, er^h sa sơđơ\ng.

- {ok ăi, mư\h kon pơlei jang pơ o\ kiơ\ trong VietGap lei kon pơlei kăl pơm kiơ\ dôm tơdrong jang sa lơ liơ păng hơp tak xah lăng tông nông gia dôm bơngai mơ\t jang lơ\m khu\l po lơ liơ?

- {ok Hồ Quang Đạo: Vang mơ\t jang lơ\m tơdrong jang VietGap ‘no\h mă blu\ng kon pơlei kăl pơm kiơ\ dôm trong tơle\ch jang đơ\ng hơp tak xah, đei bơ\ jang dăr lăng hơdăh, kon pơlei cho\h jang sa jei đei ch^h tơbăt dôm tơdrong jang sa lơ\m rim năr ‘mơ\i. Mă [ar ‘no\h hơp tak xah ch^u pu\ tơdrong te\ch mơdro hlot tơmam drăm ăn kon pơlei. Găh hăm hơp tak xah ‘no\h chă pơma dơnu\h hăm ko\ng ty đei tơmam drăm pơ yua ăn cho\h jang sa ‘lơ\ng hơ iă vă te\ch mơdro ăn kon pơlei jang sa păng tơle\ch trong jang sa hơdăh, đei năm dăr lăng vă kon pơlei pơm kiơ\ lơ\m mă no\h mă io\k đei [lep tơdrong tơchơ\t ‘lơ\ng vă cho\h jang sa sơđơ\ng dơ\ng kơ jăp.

- Atu\m hăm tơdrong kon pơlei jang pơ oo\ kiơ\ trong pơkăp ‘lơ\ng Vietgap, ‘no\h vă hơnơ\ng đei io\k yua kơ jăp ăn pơ o\ lei hơp tak xah đei dôm trong iung jang lơ liơ?

- {ok Hồ Quang Đạo: Hơp tak xah tơle\ch trong jang ăn kon pơlei bơih, mư\h đei tơmam drăm rơgo\h păng [lep ‘lơ\ng lei hơp tak xah gô ato\k kơtang tơroi tơbăt tơmam drăm, pơm lơ liơ vă ‘long sa plei bơ\n đei anăn tơring, đơ\ng ro\ng ‘no\h nhôn gô tơmơ\t jên răt m^nh [ar to\ kmăi kmo\k pơm tơle\ch tơmam drăm vă ăn rim bơngai lơ\m khu\l chă pơm tơle\ch tơmam drăm dăh mă sơ\k kro vă tơmam drăm pơ o\ hăp măt hlo\h dơ\ng. Dang ei, pơ o\ au hlôi đei te\ch mơdro tơ\ te\h đak đe bơih, mă lei ‘nao lăp chă te\ch mơdro kiơ\ trong Trung Quốc đe\ch. Trong tơle\ch jang tơm kơ hơp tak xah ‘no\h mư\h đei tơmam drăm rơgo\h ‘lơ\ng bơih lei ato\k kơtang tơroi tơbăt tơmam drăm po, tơchă k^ pơkăp te\ch mơdro ăn te\h đak Trung Quốc păng lơ te\h đak anai hai.

- Lei ah, bơnê kơ ih [ok hơ!

Bơngai ch^h: Hoàng Qui

Tơblơ\ nơ\r: Lan - Amazưt