VOV4.Bahnar - Gui yuăn ‘no\h j^ ‘long pơ tăm ư\h kơ ‘nao hăm kon pơ lei tơ\ Dak Nông, mă lei pơ tăm gui yuăn kiơ\ trong rơ go\h vă te\ch tơ\ te\h đak đe ‘no\h j^ trong jang ‘nao đơ\ng dôm bơ ngai jang lơ\m hơp tak xăh Đăk Tân, xăh Đăk Nia, thị xã Gia Nghĩa. Hăm tơ drong tơm tu\n pran tơ mơ\t yua lơ\m pơm tơ le\ch, pơm đei tơ mam cho\h jang sa rơ go\h, đei trong hơ to\k tơ iung sơ đơ\ng, hơp tak xăh Đăk Tân hlôi pơ tăm gui yuăn 1 trong kơ jăp, hơ nhăk ăn io\k yua lơ ăn bơ ngai pơ tăm.  

{ar pêng sơ năm tơ je# âu, kơ jă 1,2 tơ mam đơ\ng cho\h jang sa ư\h kơ sơ đơ\ng, [ơm kơ ne# tru\h io\k yua đơ\ng kon pơ lei. Tơ\ hơ năp tơ drong âu, lơ u\nh hnam kon pơ lei rơ\ih trong jang hơ dai lơ\m pơm tơ le\ch tơ mam cho\h jang sa. Iung jang hơ drol ‘no\h j^ u\nh hnam [ok Nguyễn Tuấn Nhạ, oei tơ\ thôn 8 xăh Đăk  Ha, apu\ng Đăk Glong hlôi jang hơ dai hăm hơp tak xăh Đăk Tân vă pơ tăm gui yuăn kiơ\ trong rơ go\h. Kiơ\ kơ ‘no\h, [ok Nhạ đei pơ tru\h ‘long hơ dre\ch ‘lơ\ng, khoa ho\k ki thuơ\t ku\m nhen đei hơp tak xăh k^ pơ kăp răt pơ đ^ tơ mam hăm kơ jă sơ đơ\ng. Kiơ\ kơ [ok Nhạ, kơ d^h kâu sư hlôi tơ klep hăm ‘long gui yuăn hlo\h 8 sơ năm, ‘no\h ku\m jing dôm no\h khei ‘năr sư ling lang ư\h kơ sơ đơ\ng, bơ ngơ\t. Mă lei đơ\ng ro\ng vang jang hơ dai hăm hơp tak xăh ‘no\h tơ drong te\ch tơ mam hlôi đei hơ met pơ ‘lơ\ng păng sư sơ đơ\ng [iơ\ mư\h tơ klep hăm kơ loăi ‘long pơ tăm âu.

Ku\m kiơ\ kơ [ok Nhạ. Hơ drol sơ\ u\nh hnam sư lăp pơ tăm dang 1 ha, mă lei đơ\ng ro\ng pơ tăm kiơ\ trong rơ go\h jang hơ dai hăm hơp tak xăh u\nh hnam sư hlôi pơ\n pơ tăm 3hec tar hăm akop jên jang 250 triệu 1 hec tar, pơ tăm hmă 50 triệu hlak jên, mă lei thu io\k đei vă je# 100 tấn 1 hec tar, vă khan lơ hlo\h dang 5 ‘măng pơ têng hăm pơ tăm hmă.“ {ơ\t ^nh jang kiơ\ joăt joe ‘no\h ư\h kơ đei an^h te\ch sơ đơ\ng, kơ jă ư\h kơ sơ đơ\ng, gui re\h ‘no\h ^nh ch^u lo#h, [ơ\t jang pơm gui rơ go\h ‘no\h đei k^ an^h răt sơ đơ\ng, ^nh lăp kăl ako\m tu\n pran lơ\m iok yua ku\m nhen tơ drong ‘lơ\ng ‘no\h ăn kơ ^nh io\k yua sơ đơ\ng mă ư\h kơ hli nhen [ơ\t ^nh pơ tăm hmă bơ\ih.”

Hơ dai hăm tơ drong pơ tăm gui yuăn kiơ\ trong rơ go\h, lơ kon pơ lei oei jang hơ dai hăm hơp tak xăh Đăk Tân pơ tăm gui yuăn kiơ\ trong kơ măy kơ mo\k ‘nao, iok đei hơ găt ‘lơ\ng Global gap. Đơ\ng ro\ng kơ jang hơ dai, đei tơ drong tơ gu\m đơ\ng hơp tak xăh, u\nh hnam yă Huỳnh Thị Kim Xuân, oei tơ\ xăh Đăk Nia, thị xã Gia Nghĩa hlôi pơ\n tơ mơ\t jên jang hlo\h 400 triệu hlak jên pơm 4000m2 hnam hơ drao păng kơ măy tơ ru\ih kơ to\h vă pơ tăm gui yuăn kơ măy kơ mo\k ‘nao păng io\k yua ăn [o#h pha ra băl: “ Đơ\ng năr nhôn pơ tăm kơ măy kơ mo\k ‘nao ‘no\h lăng [o#h j^ to\ se\t, pho\ng, đak tơ ru\ih kơ d^h đ^, plei t^h, blu\h jing hre\nh, plei lơ, io\k yua sơ đơ\ng.” 

{ok Lê Văn Lục, Kơdră che\p pơgơ\r Hơp tak xah Đak Tân tơbăt: Vă đei trong ato\k tơ iung kơ jăp ‘lơ\ng ăn gu\i Yuăn, Hơp tak xah đak Tân hlôi iung jang kiơ\ jang hơdoi hăm kon pơlei păng jang hơdoi hăm An^h mơdro sa tơm vă sơđơ\ng ăn te\ch răt, tơ klep d^h băl cho\h jang sa hăm ato\k kơ jă tơmam drăm. Hơp tak xah hlôi k^ pơkăp hăm Dơno\ an^h tơm chă tơche\ng hơlen păng Ato\k tơ iung Việt Nam vă pơtru\h ăn hơdre\ch, dơđăh ‘long pơtăm ‘lơ\ng păng pơtho tơbăt ăn khoa ho\k kih thuơ\t. Mă kăl gu\i yuăn lăp đơ\ng ro\ng pơtăm đei sơđơ\ng găh rơgo\h ‘lơ\ng, gô đei răt io\k pơ đ^ hăm kơ jă kơ jên to\ se\t hlo\h ‘no\h 30.000 hlak jên lơ\m 1 k^ hăm plei gu\i yuăn ‘lơ\ng kơ loăi 1, păng 25.000 hlak jên lơ\m 1 k^ hăm plei gu\i yuăn ‘lơ\ng kơ loăi 2. “Đơ\ng trong cho\h jang sa joăt joe đơ\ng sơ\ tơmơ\t jang kiơ\ lơ\m hnam hơdrau ‘măng mă blu\ng kon pơlei jei sơ\l vơ\l mơ\n, mă lei lơ\m cho\h jang păng dang ei đei tơmam drăm ‘no\h kon pơlei chơt hiôk dêh, kơ yuơ 1 ha pơtăm lơ\m hnam hơdrau ‘no\h hơto\ hăm 10 ha pơtăm tơ\ ‘ngoăih, đei io\k yua lơ hlo\h 10 ‘măng, găh năr jang tơ jur 20 ‘măng, găh pho\ng to\ se\t hlo\h 10 ‘măng. M^nh [ar ‘nu bơngai răt iok đơ\ng pơlei tơm Hồ Chí Minh ‘no\h an^h te\ch mơdro tơ\ te\h đak đe kơna đe sư năm tơ\ au ap^nh răt io\k păng athe\i bơ\n chă jang tru\h kơ hre\ng hectar. Tru\h au kơnh Hơp tak xah gô tơgu\m ăn hơdre\ch, khoa ho\k, tơmơ\t jên răt pho\ng ăn kon pơlei păng răt io\k pơđ^ tơmam drăm đơ\ng kon pơlei vă ato\k tơ iung cho\h jang sa kơ jăp ‘lơ\ng”.

Nhôn đei pơma dơnu\h hăm [ok Lê Văn Lục, kơdră che\p pơgơ\r Hơp tak xah Đak Tân vă hơlen băt trong jang sa kơ Hơp tak xah au lơ\m tơgoăt jang hơdoi hăm kon pơlei, an^h mơdro sa tơm, pơjing đei tơmam drăm cho\h jang sa rơgo\h go\h ‘lơ\ng kiơ\ trong cho\h jang sa kơ jăp ‘lơ\ng ăn kon pơlei. Tơ\ ala au dôm nơ\r chă pơma dơnu\h d^h băl:

- {ok ăi, ih tơroi lăng Hơp tak xah bơ\n dau đei pơjing lai yơ păng ato\k tơ iung lơ liơ?

- {ok Lê Văn Lục: Hơp tak xah đei pơjing đơ\ng khei 5 sơnăm 2017. Sơ\, khu\l jang lơ\m Hơp tak xah au ‘no\h dôm kang [o# so kơ ko\ng ty Gia Nghĩa, hlo\h đơ\ng hơmet pơ ‘lơ\ng ‘no\h sơlăh hu\t ko\ng ty, mir đak lar so kơ dêh char. Hlo\h lơ sơnăm bơ\ jang ‘no\h m^nh [ar ‘nu ‘nho\ng oh kơ Hơp tak xah chă pơma dơnu\h d^h băl, năm chă ho\k pơ hrăm đơ\ng dêh char anai vă jang kiơ\ ‘no\h [o#h trong jang Hơp tak xa jang sa tôch hơ iă kơna ho\k kiơ\, jang kiơ\ hloi.

- Đei băt Hơp tak xah joăt jang chă pơtăm ‘nhot [um plei ‘long hăm jang kiơ\ kmăi kmo\k hơgei păng đei tơgoăt jang hơdoi hăm kon pơlei, ih tơroi mă hơdăh hlo\h dơ\ng găh tơdrong ‘nau lăng?

- {ok Lê Văn Lục: Đăk Nông đei tru\h 80% ‘no\h te\h cho\h jang sa, ‘năr rơngơp. Mưh nhôn năng tơmang lăng m^nh [ar an^h jang sa tơ\ Đà lạt ‘no\h nhôn [o#h to\ ‘mi kial vă lei lăi hăm Dak Nông. ‘Măng blu\ng nhôn lăp jang pơlong năng đe\ch, nhen pơtăm ‘nhot, ‘long pơtăm io\k [um, hla sơ [ei, pro preng, mă lei lăng [o#h ‘năr sơđơ\ng ‘lơ\ng hơ iă kơna nhôn mă tơpl^h pơtăm m^nh [ar ‘long pơtăm jang kiơ\ kmaa\i kmo\k hơgei, sư io\k yua kơ jăp. Nhen dang ei nhôn to\k bo\k pơtăm gui yuăn lơ\m hnam hơdrau. Jang kiơ\ kmăi kmo\k hơgei ‘no\h đei ple\i ăl, mă [ar dơ\ng [lep hăm tơdrong pơkăp ‘lơ\ng te\ch mơdro ăn te\h đak đe.

-  Tơdrong jang pơtăm rim ‘nhot [umn plei ‘long kơ Hơp tak xah đei plei ăl, io\k yua kơ jăp ‘no\h m^nh tơdrong chhôk hơ iă pă dang yơ bơih, đei [o#h io\k yua lơ hlo\h pơtêng hăm tơdrong jang sa sơ\ ki. Mưh lei, tơdrong chă te\ch mơdro hăp ‘no\h lơ liơ ho\ [ok?

- {ok Lê Văn Lục: Jang hơdoi kiơ\ trong io\k yua kơ jăp kơna mư\h Hơp tak xah tơle\ch jang yă kiơ ‘no\h đei nơ\r pơkăp răt io\k đơ\ng an^h mơdro sa tơm, đei bưngai răt io\k păng măh pơtăm ăn kơ đe tru\h kơ hreng hektar. Sơ\ kon pơlei chă jang sa mơ\ng kơ d^h kơna tim mă jang kiơ\ trong đei io\k yua kơ jăp vă hơlen. Kăl hơlen đơ\ng chă pơtăm, hơdre\ch, prôi pho\ng jei [lep pơkăp, mư\h pơtăm kiơ\ trong pơkăp kơna dôm tơmam drăm jang sa đei hăp rơgo\h ‘lơ\ng păng te\ch kiơ\ k^ pơkăp te\ch răt d^h băl.

- Mưh le\i găh khu\l kơdră tơring ‘no\h sư hăm chă tơgu\m Hơp tak xah lơ liơ?

- {ok Lê Văn Lục: Kiơ\ kơ ^nh [o#h đơ\ng Dơno\ an^h ve\i lăng Cho\h jang sa păng Ato\k tơ iung tơring tơrang dêh char, Dơno\ an^h ve\i lăng kon pơlei dêh char jei lơ ‘măng năm tơ\ au vă dăr lăng. Găh tơring ‘no\h đei đei dôm Hnam trương trung kâp pơtho tơdrong jang ba bơngai ho\k mơ\t ho\k, ho\k pơ hrăm ‘no\h mư\h le\ch ‘măng khoă, nhôn [o#h đe hăp jang gơ\h lei nhôn tơmơ\t đe hăp mơ\t jang hloi.

- Đơ\ng io\k yua kơ jăp tơdrong jang au, ih tơroi lăng tru\h au kơnh Hơp tak xah vă iung jang lơ liơ dơ\ng?

- {ok Lê Văn Lục: Mă tơpă sơ\ chă pơtăm ‘nhot [um plei lăp m^nh ‘nu, ba jang chă te\ch mơdro ưh kơ đ^, găh dang ei tơmam drăm roi lơ ‘no\h đei lơ an^h te\ch mơdro t^h đe sư năm tơ\ ba, mă tơpă Hơp tak xah jei ‘me\h vă lang să hlo\h dơ\ng. Dang ei nhôn to\k bo\k tơche\ng vă pơih xă tru\h tơ\ Dak Lăk hloi. Đơ\ng ki hei kon pơlei jang sa đei tơmam drăm mă lei kơ jă re kơna kon pơlei jei ‘me\h vă jang kiơ\ trong jang hơdoi au mơ\n. Mă blu\ng găh Hơp tak xah đei hơdre\ch dơđăh, mă [ar ‘no\h pho\ng mơ\r, mă 3 ‘noh kih thuơ\t, kon pơlei lăp plang te\h păng năr jang đe\ch, đơ\ng ro\ng au Hơp tak xah gô răt pơđ^ tơmam drăm mă kon pơlei jang đei hloi.

- Bơnê kơ ih [ok hơ!

Tơblơ\ păng rapor: Thuem - Amazưt